Οσα πρέπει να γνωρίζουν οι συνταξιούχοι που εργάζονται

Σημαντικές αλλαγές στο καθεστώς απασχόλησης περίπου 100.000 συνταξιούχων που απασχολούνται ή πρόκειται να απασχοληθούν, επιφέρει ο νέος ασφαλιστικός νόμος Βρούτση.

Στην πράξη, και για συνταξιούχους που ανέλαβαν εργασία από τον Μάιο του 2016 και μετά, όταν και ξεκίνησε να εφαρμόζεται ο προηγούμενος νόμος Κατρούγκαλου, η σύνταξη αυξάνεται σημαντικά, αφού η περικοπή σύνταξης, κύριας και επικουρικής, περιορίζεται στο 30% αντί 60%.

Υπάρχουν βέβαια και διαφοροποιήσεις, όπως στις περιπτώσεις που η απασχόληση είναι στο Δημόσιο, αλλά και εξαιρέσεις. Όπως εξηγεί στο Euro2day.gr ο γνωστός δικηγόρος, τέως εκδότης του περιοδικού Νομοθεσία ΙΚΑ Δημήτρης Μπούρλος, οι νέες ρυθμίσεις (άρθρο 27 ν. 4670/2020) και η πρόσφατη εγκύκλιος του Υπουργείου Εργασίας (Α.Π. Φ.8000/οικ.14032/571), αφορούν μόνο τους συνταξιούχους λόγω γήρατος, όλων των φορέων και του δημοσίου, κύριας και επικουρικής σύνταξης.

Για τους συνταξιούχους αναπηρίας εφαρμόζονται οι επί μέρους καταστατικές διατάξεις, για δε τους συνταξιούχους λόγω θανάτου, οι ειδικές ρυθμίσεις που υπάρχουν στις διατάξεις συντάξεων λόγω θανάτου. Και επισημαίνει πως αν η απασχόληση ή αυταπασχόληση λαμβάνει χώρα στον ιδιωτικό τομέα, η σύνταξη κύρια και επικουρική περικόπτεται κατά 30%. Αν η απασχόληση λαμβάνει χώρα σε φορείς γενικής κυβέρνησης, τότε η σύνταξη κύρια και επικουρική αναστέλλεται καθ' ολοκληρία.

Η πλήρης αναστολή χωρεί στην περίπτωση όμως που δεν έχει συμπληρωθεί το 61ο έτος της ηλικίας μέχρι 28-2-2021 και για όσους δεν έχουν συμπληρώσει από 1-3-2022 το 62ο έτος. Εφ΄ όσον έχουν συμπληρωθεί τα ηλικιακά όρια στα χρονικά πλαίσια που προαναφέρθηκαν, τότε και για την κατηγορία αυτή των απασχολούμενων συνταξιούχων, ισχύει η περικοπή κύριας και επικουρικής σύνταξης κατά 30%.

Μάλιστα, όπως επισημαίνει ο κ. Μπούρλος, στις διατάξεις του νόμου υπάγονται όλοι όσοι συνταξιοδοτούνται και απασχολούνται ή πρόκειται να απασχοληθούν είτε ως μισθωτοί είτε ως αυταπασχολούμενοι κ.λ.π. ανεξαρτήτως του πότε ξεκίνησε η συνταξιοδότησή τους.

Βέβαια, για αυτούς που ήταν συνταξιούχοι και είχαν αναλάβει εργασία πριν την ισχύ του νόμου Κατρούγκαλου (13-5-2016) και οι οποίοι δεν είχαν υποστεί μείωση στη σύνταξή τους, προβλέπεται μεταβατική περίοδος ενός έτους. Επομένως οι νέες ρυθμίσεις θα τους καταλάβουν από 1-3-2021, μέχρι δε τότε, θα εξακολουθήσουν να λαμβάνουν σύνταξη χωρίς την νέα περικοπή. Από πλευράς Υπουργείου ανεπισήμως λέγεται ότι η μεταβατική περίοδος θα επεκταθεί για ένα ακόμη έτος, δηλαδή μέχρι 28-2-2022.

Προσοχή όμως. Στην προηγούμενη κατηγορία υπήρχαν συνταξιούχοι που αυταπασχολούντο και κατέβαλαν εισφορές προσαυξημένες κατά 50%. Η υποχρέωση αυτή δεν διατηρείται πλέον. Συγκεκριμένα, από 1-1-2020 η κατηγορία αυτή δεν καταβάλει αυξημένες εισφορές. Η εγκύκλιος του Υπουργείου Εργασίας αναφέρεται ότι αυτό ισχύει μετά την ισχύ των νέων ρυθμίσεων, δηλαδή μετά τις 28-2-2020, όμως στα σχετικά ειδοποιητήρια Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 2020 δεν υπήρχε προσαύξηση.

Το βασικό και κύριο κριτήριο για το εάν κάποιος συνταξιούχος απασχολείται ή όχι, είναι το αν για την ασκούμενη δραστηριότητα υπάρχει υποχρέωση ασφάλισης στον e-ΕΦΚΑ, τόσο για την κύρια όσο και για την επικουρική ασφάλιση αντίστοιχα. Αν η εργασία, η δραστηριότητα ή η αποκτώμενη ιδιότητα, συνεπάγονται ασφάλιση στον e-ΕΦΚΑ, τότε η σύνταξη περικόπτεται (ή αναστέλλεται σύμφωνα με την προηγούμενη διάκριση). Η απόκτηση εισοδήματος από πλευράς συνταξιούχου που δεν συνεπάγεται υποχρέωση ασφάλισής τους, ουδόλως επηρεάζει τη σύνταξή του.

Προσοχή όμως. Ο κ. Μπούρλος ξεκαθαρίζει ότι εάν η απασχόληση πραγματοποιείται σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης η σύνταξη δεν περικόπτεται. Στην περίπτωση που ο συνταξιούχος αναλαμβάνει εργασία σε χώρα εκτός Ε.Ε., η σύνταξη περικόπτεται κατά 30%, εφ' όσον ο συνταξιούχος απασχολείται ή θα απασχοληθεί μετά τις 28-2-2020. Μάλιστα, ο έγκριτος δικηγόρος εκφράζει επιφυλάξεις για την ορθότητα της θέσης αυτής, δεδομένου ότι γι' αυτόν δεν τίθεται ζήτημα υπαγωγής του στην ασφάλιση του ΕΦΚΑ. Σίγουρα πάντως, η περικοπή παραμένει η ίδια, ανεξαρτήτως των ωρών ή ημερών απασχόλησης.

Με βάση την νέα εγκύκλιο δεν υφίσταται η δυνατότητα αναλογικής περικοπής της σύνταξης βάσει των ημερών ασφάλισης ανά μήνα. Τέτοια δυνατότητα προβλεπόταν από την αντίστοιχη εγκύκλιο του Υπουργείου που είχε εκδοθεί για τον νόμο Κατρούγκαλου. Στην πράξη όμως δεν εφαρμόσθηκε πότε, και οι συνταξιούχοι υφίσταντο περικοπή σαν να είχαν πλήρη απασχόληση.

Ασφαλιστικές εισφορές και εξαιρέσεις

Κατά τον χρόνο απασχόλησης του συνταξιούχου καταβάλλονται, ανάλογα με την απασχόληση, οι προβλεπόμενες και για τους εν ενεργεία ασφαλισμένους, ασφαλιστικές εισφορές. Εξαίρεση προβλέπεται μόνο για τους συνταξιούχους ΟΓΑ, οι οποίοι ασκούν δραστηριότητα υπαγόμενη στην ασφάλιση του ΟΓΑ. Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει υποχρέωση καταβολής ασφαλιστικών εισφορών.

Από την περικοπή εξαιρούνται οι εξής κατηγορίες:

α. Συνταξιούχοι ΟΓΑ που ασκούν απασχόληση που υπάγεται στην ασφάλιση του τ. ΟΓΑ.

β. Ψυχικά ασθενείς που η απασχόληση ενδείκνυται κατά τις σχετικές εγκυκλίους.

γ. Όσοι συνταξιοδοτούνται ως πάσχοντες από παραπληγία - τετραπληγία ή από τις λοιπές βαριές παθήσεις ν. 612/77 και λοιπών παρεμφερών ρυθμίσεων, καθώς και αντίστοιχοι συνταξιούχοι του δημοσίου. Στην συγκεκριμένη κατηγορία εντάσσονται οι τυφλοί εξ αμφοτέρων των οφθαλμών, πάσχοντες από Βήτα ομόζυγο μεσογειακή ή δρεπανοκυτταρική ή μικροδρεπανοκυτταρική αναιμία, υποβαλλόμενοι σε μετάγγιση (ποσοστό τουλάχιστον 67%), πάσχοντες από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή κάθαρσή ή μεταμόσχευση (ποσοστό 67% τουλάχιστον), πάσχοντες από αιμορροφιλία Α ή Β και μεταμοσχευμένους από συμπαγή όργανα (καρδιά, πνεύμονες, ήπαρ και πάγκρεας) που βρίσκονται σε συνεχή ανοσοκαταστολή (ποσοστό 67% τουλάχιστον), οι έχοντες υποβληθεί σε μεταμόσχευση μυελού των οστών, πάσχοντες από σκλήρυνση κατά πλάκας που επιφέρει παραπληγία-τετραπληγία, οι ακρωτηριασμένοι κ.λπ.

δ. Όσοι λαμβάνουν εξωϊδρυματικό επίδομα ή το αντίστοιχο επίδομα του δημοσίου.

ε. Οι πολύτεκνοι των οποίων το ένα τουλάχιστον παιδί είναι ανήλικο ή σπουδάζει έως την ηλικία των 24 ετών καθώς και όταν υπάρχει παιδί ανίκανο για κάθε βιοποριστική εργασία.

στ. Κατηγορίες ειδικών συντάξεων του δημοσίου, όπως παθόντες από βίαιο συμβάν, θύματα τρομοκρατικών ενεργειών, δικαιούχοι πολεμικής ή σύνταξης αναπήρου οπλίτη ειρηνικής περιόδου, εθνικής αντίστασης ΟΓΑ κλπ.

ζ. Οι συνταξιούχοι άλλων φορέων και Δημοσίου που απασχολούνται στον αγροτικό τομέα ως αγρότες, μελισσοκόμοι, κτηνοτρόφοι, πτηνοτρόφοι, αλιείς, εφ΄ όσον το ετήσιο εισόδημά τους από τον συγκεκριμένο τομέα δεν υπερβαίνει τις δέκα χιλιάδες (10.000) ευρώ. Προσοχή. Εκ προφανούς παραδρομής, η συγκεκριμένη κατηγορία δεν μνημονεύεται στην σχετική εγκύκλιο του υπουργείου.

Τι πρέπει να κάνει ο ασφαλισμένος

Σύμφωνα με τον κ. Μπούρλο πριν την ανάληψη υπαγόμενης στον ΕΦΚΑ μισθωτής εργασίας ή της αυταπασχόλησης ή της άσκησης ελευθέρου επαγγέλματος ή της υπαγόμενης στον τ. ΟΓΑ δραστηριότητος, ο συνταξιούχος υποχρεούται να προβεί σε σχετική δήλωση στις αρμόδιες υπηρεσίες e-ΕΦΚΑ κύριας και επικουρικής ασφάλισης. Αν δεν το δηλώσει προβλέπεται πρόστιμο για την περίπτωση αυτή, που ανέρχεται σε 12 μηνιαίες κύριες και επικουρικές συντάξεις.

Να σημειωθεί τέλος, ότι ο χρόνος ασφάλισης που πραγματοποιείται μετά την συνταξιοδότηση, για τον οποίο καταβάλλονται ασφαλιστικές εισφορές, μπορεί να αξιοποιηθεί συνταξιοδοτικά, είτε υπάρχει περικοπή είτε αναστολή της σύνταξης. Ο συνταξιούχος όταν διακόψει την απασχόληση πρέπει να υποβάλει αίτηση που να το ζητά. Για την κύρια σύνταξη λαμβάνει αναλογία ανταποδοτικής σύνταξης για τον χρόνο, τις αποδοχές και τις εισφορές που κατέβαλε ως απασχολούμενος συνταξιούχος. Για την επικουρική επίσης θα λάβει το αντιστοιχούν ποσό.

Γίνεται επισήμανση ότι αξιοποιείται κατ΄αυτόν τον τρόπο μόνο ο χρόνος ασφάλισης μετά τη συνταξιοδότηση. Ο πριν τη συνταξιοδότηση χρόνος, που δεν έχει χρησιμοποιηθεί για τη συνταξιοδότηση, αξιοποιείται αν συνυπολογιζόμενος με τον μετά τη συνταξιοδότηση χρόνο, οδηγεί σε συμπλήρωση προϋποθέσεων δεύτερης σύνταξης (μόνο ανταποδοτικής). Πάντως και παρότι θεωρώ ότι ο χρόνος μετά τη συνταξιοδότηση θα έπρεπε να αξιοποιείται με όμοιο για όλους τρόπους, υπάρχουν διαφοροποιήσεις στην αξιοποίηση ανάλογα με το πότε έλαβε χώρα η απασχόληση του συνταξιούχου.