Γιατί τρεις οίκοι αξιολόγησης «έκοψαν» τις προοπτικές της Ελλάδας

Σε μόλις 48 ώρες δυο «προγραμματισμένες» και μια «έκτακτη» κίνηση από οίκους αξιολόγησης οδήγησε στο ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα: αλλαγή επί τα χείρω των προοπτικών της ελληνικής οικονομίας, από «θετικές» σε «σταθερές», αλλά και διατήρηση της αξιολόγησης στο ίδιο επίπεδο με προηγουμένως.

Όπως είναι φυσικό, δεδομένου του χτυπήματος που δέχεται η οικονομία, με την κίνηση αυτή αίρονται οι ελπίδες για νέες αναβαθμίσεις και μένει να φανεί η στάση που θα κρατήσουν οι οίκοι όταν υπάρξει περισσότερη ορατότητα για τις συνέπειες της πανδημίας στην πορεία του ΑΕΠ και τα δημοσιονομικά μεγέθη. Αλλωστε, παρότι διατυπώθηκαν εκτιμήσεις για βαριά ύφεση, όλοι επεσήμαναν ότι υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για την εξέλιξη των πραγμάτων.

Η αρχή έγινε την Πέμπτη. Ο οίκος Fitch αιφνιδίως εξέδωσε έκθεση για τη χώρα μας με την οποία διατήρησε την αξιολόγηση στο «BB», αναθεωρώντας το outlook σε «σταθερό». Ακολούθησαν το βράδυ της Πέμπτης οι S&P και DBRS. Η πρώτη κράτησε το ΒΒ- για την Ελλάδα, υποβαθμίζοντας τις προοπτικές σε «σταθερές», και η δεύτερη το BB (low) επίσης κόβοντας τις προοπτικές σε «σταθερές».

Οι προβλέψεις για την ύφεση

«Μαύρες» είναι πλέον οι εκτιμήσεις των οίκων αξιολόγησης σε ότι αφορά την πορεία του ΑΕΠ. Η ύφεση φέτος θα είναι σαρωτική και με τα έως τώρα δεδομένα ένα μόνο μέρος των απωλειών θα ανακτηθεί το 2021.

H Fitch προβλέπει ύφεση 8,1% του ΑΕΠ φέτος και μερική ανάκαμψη το 2021, με το ΑΕΠ να αυξάνει κατά 5,1%. Η S&P εκτιμά ότι θα φτάσει στο 9%, ενώ από την πλευρά της, η DBRS εκτιμά ότι οι απώλειες θα περιοριστούν στη ζώνη του 5%.

Ελλειμμα και χρέος

Ολοι οι οίκοι επισημαίνουν ότι τα μέτρα που πήρε η κυβέρνηση για να στηρίξει την οικονομία θα αμβλύνουν τις επιπτώσεις της πανδημίας και θα βοηθήσουν επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Ωστόσο έχουν, σε συνδυασμό με την ύφεση, σοβαρές δημοσιονομικές επιπτώσεις. Η Fitch εκτιμά ότι το ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης από πλεόνασμα 1,5% του ΑΕΠ το 2019 θα «γυρίσει» σε έλλειμμα 7,4% φέτος. Το 2021 αναμένεται να βελτιωθεί στο 4,6% του ΑΕΠ. Θα καταγραφεί πρωτογενές έλλειμμα φέτος.

Η S&P προβλέπει ότι το έλλειμμα του προϋπολογισμού αναμένεται να ανέλθει περίπου στο 7,7% του ΑΕΠ το 2020, έναντι πλεονάσματος το 2019, με το πρωτογενές έλλειμμα να διαμορφώνεται σχεδόν στο 5% του ΑΕΠ.

Από την πλευρά της, η DBRS επισημαίνει ότι μετά από πέντε χρόνια δημοσιονομικής υπεραπόδοσης φέτος θα δημιουργηθούν ελλείμματα. Επισημαίνει ότι η Ελλάδα προχώρησε μετά το 2010 σε πρωτοφανή δημοσιονομική προσαρμογή και διορθώθηκαν οι ανισορροπίες. Το σοκ του κορωνοϊού, ωστόσο, μπορεί να δημιουργήσει «καθοδικούς κινδύνους» για την δημοσιονομική σταθερότητα.

Το χρέος

Συνέπεια των παραπάνω εξελίξεων είναι η σημαντική επιβάρυνση του δείκτη χρέος/ΑΕΠ. Ωστόσο όλοι οι οίκοι αξιολόγησης συμφωνούν ότι η Ελλάδα έχει το όπλο του ισχυρού «μαξιλαριού ρευστότητας», το οποίο λειτουργεί ως «ασπίδα» για την κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών, καθησυχάζοντας τις αγορές.

Παράλληλα, τα ελληνικά ομόλογα είναι επιλέξιμα στο έκτακτο πρόγραμμα αγοράς τίτλων που ξεκίνησε η ΕΚΤ για να στηρίξει τις χώρες της ευρωζώνης. Τέλος, όλοι επισημαίνουν ότι η πλειονότητα του χρέους αποτελεί δάνεια του ESM με χαμηλό και σταθερό επιτόκιο και η μέση ωρίμανση ξεπερνά τα 20 χρόνια, στοιχείο ιδιαίτερα σημαντικό στη δεδομένη συγκυρία.

Η Fitch επισημαίνει ότι το χρέος έπεσε πέρυσι στο 176,6%, αλλά στα τέλη του 2020 θα φτάσει το 194,8% πριν υποχωρήσει στο 187,1% το 2021. Η υπόθεση του οίκου είναι ότι φέτος η κυβέρνηση θα τραβήξει μόνο το 1/4 από το μαξιλάρι ασφαλείας (περί τα 10 δισ. ευρώ). Αν δεν το κάνει αυτό και προχωρήσει σε κάλυψη των αναγκών με νέο δανεισμό το χρέος θα ανέβει πάνω από το 200% του ΑΕΠ.

Κατά την S&P η έντονη επιδείνωση στο ισοζύγιο γενικής κυβέρνησης αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση του χρέους περίπου στο 197% του ΑΕΠ φέτος, προτού υποχωρήσει εκ νέου το 2021.

Οι τράπεζες

Κοινή επισήμανση για τον τραπεζικό τομέα είναι το ότι θα επηρεαστεί η προσπάθεια μείωσης των κόκκινων δανείων (τα NPEs παραμένουν άνω του 40% , ενώ ελλοχεύει ο κίνδυνος εμφάνισης μιας νέας γενιάς NPEs. Και σε αυτόν τον τομέα, τόσο τα μέτρα της κυβέρνησης, όσο και της κεντρικής τράπεζας και των ρυθμιστικών αρχών προσφέρουν περιθώρια ελιγμών.

Η ποιότητα ενεργητικού των τραπεζών βελτιώθηκε το 2019, αλλά η πανδημία θα καθυστερήσει την περαιτέρω βελτίωση και θα δημιουργήσει πτωτικούς κινδύνους, υποστηρίζει η Fitch. Το μορατόριουμ στις πληρωμές δανείων και η πρόβλεψη για 5 δισ. ευρώ σε κρατικές εγγυήσεις προς τις επιχειρήσεις θα μετριάσει την πίεση βραχυπρόθεσμα. Παράλληλα, η αντίδραση της ΕΚΤ περιλαμβάνει μέτρα που βελτιώνουν τη θέση των τραπεζών.

Οι ελληνικές τράπεζες έχουν σημειώσει πρόοδο στη μείωση των ΝΡΕ, που στα τέλη του 2019 διαμορφώνονταν περίπου στα 68 δισ. ευρώ, έναντι 107,2 δισ. το Μάρτιο του 2016, τονίζει από την πλευρά της η S&P. Λόγω της πανδημίας, ο οίκος αναμένει αντιστροφή της θετικής τάσης στη διαμόρφωση νέων μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Επίσης, θεωρεί ότι στο τρέχον περιβάλλον, το πρόγραμμα Ηρακλής δεν αναμένεται να επιταχύνει την αναμενόμενη μείωση των προβληματικών στοιχείων ενεργητικού.

H DBRS τονίζει ότι παρά τη μείωση τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (NPEs) παραμένουν πολύ υψηλά, στο 42,1% του συνολικού χαρτοφυλακίου και αποτελούν πρόκληση για την χρηματοπιστωτική σταθερότητα και εκτιμά ότι η έλευση της πανδημίας θα επιβραδύνει τις προσπάθειες των τραπεζών.