Πώς χαράσσεται ο νέος χάρτης στα εργασιακά

Ένα μείγμα μέτρων προστατευτικών για την εργασία, όπως για παράδειγμα είναι η στήριξη της πλήρους απασχόλησης ή η υποχρέωση των εργοδοτών να προσλάβουν για 12 μήνες όσους διαπιστώνεται ότι απασχολούν ανασφάλιστους, εάν θέλουν να πληρώσουν χαμηλό πρόστιμο, αλλά και μέτρων που προστατεύουν τις επιχειρήσεις, κυρίως αυτές που βρίσκονται λίγο πριν από το λουκέτο, επιδιώκει να πετύχει η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, με το «μίνι εργασιακό νομοσχέδιο» που αποτελεί μέρος του συνολικού αναπτυξιακού νομοσχεδίου που κατατέθηκε στη Βουλή.

Καθοριστικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα βέβαια διαδραματίζουν οι παρεμβάσεις στη διαδικασία της προσφυγής στον Οργανισμό Μεσολάβησης και Διαιτησίας, με τις προωθούμενες διατάξεις να καθιστούν δυσχερέστερη τη μονομερή προσφυγή στη διαιτησία και κατά συνέπεια, δυσκολεύουν την υπογραφή κλαδικών συμβάσεων.

Πολλές από τις διατάξεις έχουν ήδη προκαλέσει αντιδράσεις. Στο επίκεντρο βρίσκονται βέβαια οι διατάξεις που αφορούν τον συνδικαλιστικό νόμο και συγκεκριμένα τη δυνατότητα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας για τις απεργίες και τη δημιουργία συνδικαλιστικού μητρώου.

Στο σύνολό τους, όμως, οι παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας δημιουργούν ένα νέο πλαίσιο, ενώ αποτελούν για την ηγεσία του υπουργείου Εργασίας και την κυβέρνηση ένα σημαντικό δείγμα γραφής, ένα «μήνυμα» προς τους δανειστές, τις αγορές και τους επενδυτές ότι οι μνημονιακές παρεμβάσεις στα εργασιακά δεν θα ανατραπούν.

Έτσι, στο νομοσχέδιο που κατατέθηκε στη Βουλή, διατηρήθηκαν τα τρία επίπεδα εξαιρέσεων από τους όρους κλαδικών συμβάσεων για επιχειρήσεις με οικονομικά προβλήματα, όπως είχαν εισαχθεί και στη δημόσια διαβούλευση. Προστέθηκε όμως η πρόβλεψη, στις υπό έκδοση υπουργικές αποφάσεις που θα εξειδικεύουν τα κριτήρια εξαίρεσης, να ληφθούν υπόψη και μέτρα προστασίας των θέσεων εργασίας.

Ρήτρες εξαίρεσης και Διαιτησία

Τα τρία επίπεδα εξαιρέσεων που προβλέπονται στο νομοσχέδιο αφορούν:

Α) Εξαίρεση εντός της σύμβασης. Δίνεται η δυνατότητα στους κοινωνικούς εταίρους να συμφωνούν εντός μιας κλαδικής σύμβασης εξαιρέσεις για εταιρείες που κινδυνεύουν με λουκέτο. Τέτοιες ειδικής κατηγορίας είναι, για παράδειγμα, οι επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, νομικά πρόσωπα μη κερδοσκοπικού σκοπού και επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, όπως κατ' εξοχήν επιχειρήσεις σε καθεστώς προπτωχευτικής ή παραπτωχευτικής ή πτωχευτικής διαδικασίας ή συνδιαλλαγής ή εξωδικαστικού συμβιβασμού ή εξυγίανσης. Τα κριτήρια εξαίρεσης θα προβλέπει υπουργική απόφαση, στην οποία θα περιληφθούν και μέτρα προστασίας των υφιστάμενων θέσεων εργασίας.

Β) Εξαίρεση μέσω της διαδικασίας της συρροής. Προβλέπεται δηλαδή ότι στις περιπτώσεις επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα, η επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας υπερισχύει κατ' εξαίρεση της κλαδικής, εφόσον στην κλαδική δεν προβλέπονται εξαιρέσεις από την εφαρμογή όρων της. Η εξειδίκευση των επιχειρήσεων που θα εξαιρούνται, θα προβλέπεται και σε αυτή την περίπτωση με υπουργική απόφαση, στην οποία ομοίως θα πρέπει να ληφθούν μέτρα προστασίας των υφιστάμενων θέσεων εργασίας. Μάλιστα, στη σχετική διάταξη ξεκαθαρίζεται ότι η εθνική κλαδική ή ομοιοεπαγγελματική συλλογική σύμβαση δεν υπερισχύει αντίστοιχης τοπικής.

Γ) Εξαίρεση μέσω της διαδικασίας επέκτασης των συλλογικών συμβάσεων. Επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα μπορούν να εξαιρούνται από την υποχρεωτική εφαρμογή μιας κλαδικής σύμβασης που επεκτάθηκε και κηρύχθηκε γενικώς υποχρεωτική, μετά από αιτιολογημένη γνώμη του Ανωτάτου Συμβουλίου Εργασίας. Η εξαίρεση ισχύει ως προς όρους ή ως προς το σύνολο της συλλογικής σύμβασης εργασίας ή διαιτητικής απόφασης, που κηρύσσεται υποχρεωτική, ανεξαρτήτως εάν στην επεκτεινόμενη συλλογική ρύθμιση προβλέπονται εξαιρέσεις από την εφαρμογή όρων για εργαζόμενους σε επιχειρήσεις. Και σε αυτή την περίπτωση απαιτείται υπουργική απόφαση.

Η διαιτησία

Το νομοσχέδιο θέτει επίσης συγκεκριμένες και πολύ αυστηρές προϋποθέσεις προσφυγής στη διαιτησία μονομερώς, με τους νομικούς να εκτιμούν ότι δυσκολεύει ιδιαίτερα τη δυνατότητα των συνδικάτων να προσφεύγουν στον ΟΜΕΔ ζητώντας την υπογραφή σύμβασης. Έτσι, από την ψήφισή του και μετά θα «είναι δυνατή η προσφυγή στη διαιτησία μονομερώς από οποιοδήποτε μέρος, ως έσχατο και επικουρικό μέσο επίλυσης συλλογικών διαφορών εργασίας, μόνον εάν αφορά συλλογική διαφορά σε επιχειρήσεις δημόσιου χαρακτήρα ή κοινής ωφέλειας, η λειτουργία των οποίων έχει ζωτική σημασία για την εξυπηρέτηση βασικών αναγκών του κοινωνικού συνόλου ή εάν η επίλυση της συλλογικής διαφοράς (π.χ. μεταξύ ενός σωματείου και μιας επιχείρησης) επιβάλλεται από υπαρκτό λόγο γενικότερου κοινωνικού ή δημόσιου συμφέροντος συνδεόμενο με τη λειτουργία της ελληνικής οικονομίας.

Και μέτρα ενίσχυσης της «προστασίας» των εργαζόμενων

Προσαύξηση 12% για την επιπλέον εργασία στη μερική απασχόληση καθώς και νέο πλαίσιο για την πάταξη της ανασφάλιστης και υποδηλωμένης εργασίας, με αναθεώρηση του καθεστώτος εκπτώσεων στα πρόστιμα και δημιουργία «μαύρης λίστας» εργοδοτών που παρανομούν, είναι μεταξύ άλλων, τα μέτρα που προωθεί το υπουργείο Εργασίας, με στόχο την ενίσχυση της προστασίας των εργαζομένων απέναντι στις σύγχρονες πρακτικές καταστρατήγησης των εργασιακών δικαιωμάτων τους.

Την ίδια στιγμή, με το προωθούμενο νομοσχέδιο, παρατείνεται η ισχύς της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας έως τις 31/12/2019 καθώς η διορισμένη διοίκηση της ΓΣΕΕ δεν έχει τη δυνατότητα υπογραφής νέας σύμβασης. Μέσα στο χρονικό περιθώριο που δίνεται, η ΓΣΕΕ θα πρέπει να διεξάγει συνέδριο, να εκλέξει νέα Διοίκηση και να διαπραγματευτεί με τους εργοδότες για τη νέα σύμβαση. 

Σε άλλη διάταξη, προβλέπεται η δημιουργία στο Εργάνη μητρώων συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων και εργοδοτών. Στην πράξη, όλες οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων και των εργοδοτών και ειδικά αυτές που συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας έχουν υποχρέωση να εγγράφονται στο Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων και Οργανώσεων Εργοδοτών που τηρείται στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ του Υπουργείου Εργασίας. Παράλληλα, προβλέπεται η δυνατότητα ηλεκτρονικής ψηφοφορίας για τη λήψη αποφάσεων στις γενικές συνελεύσεις και στα υπόλοιπα όργανα διοίκησης Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων και Οργανώσεων Εργοδοτών. Στις αποφάσεις αυτές, συγκαταλέγεται και η προκήρυξη απεργίας. Οι όροι, οι προϋποθέσεις και κάθε λεπτομέρεια για την εφαρμογή της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας θα καθοριστούν με υπουργική απόφαση.

Στο θέμα των καθυστερούμενων μισθών, η διάταξη που προωθεί το υπουργείο θεωρεί ως «μονομερή βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας» την καθυστέρηση καταβολής των δεδουλευμένων αποδοχών του εργαζομένου πέραν των δύο μηνών. Στον τομέα της μερικής απασχόλησης προβλέπεται ότι η πρόσθετη εργασία θα αμείβεται πλέον με προσαύξηση 12% επί της συμφωνηθείσας αμοιβής. Την ίδια στιγμή, αν ο εργοδότης διαπιστωθεί ότι απασχολούσε ανασφάλιστο εργαζόμενο, θα πληρώνει πρόστιμο 2.000 ευρώ εάν εντός 10ημέρου από την ημέρα του ελέγχου προσλάβει τον εργαζόμενο με σύμβαση πλήρους απασχόλησης και διάρκειας τουλάχιστον ενός έτους. Στις περιπτώσεις εποχικών εργασιών το πρόστιμο των 10.500 ευρώ μειώνεται στο ποσό των 5.000 ευρώ, σε περίπτωση πρόσληψης πλήρους απασχόλησης με σύμβαση εργασίας διάρκειας τουλάχιστον 3 μηνών.

Τέλος, στο ηλεκτρονικό πληροφοριακό σύστημα «Εργάνη» δημιουργείται μητρώο επιχειρήσεων και εργοδοτών για την καταγραφή των παραβάσεων που αφορούν την αδήλωτη εργασία. Οι επιχειρήσεις και εργοδότες που έχουν παραβατική συμπεριφορά θα αποκλείονται από ευμενείς φορολογικές και ασφαλιστικές ρυθμίσεις.