Επτά στόχοι για τη διαχείριση αποβλήτων

Οι καθυστερήσεις στην προώθηση των μονάδων επεξεργασίας αποβλήτων και των πρωτοβουλιών ανακύκλωσης οδηγούν την ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ) στο να κατεβάζει τον πήχη, δείχνοντας την προηγούμενη κυβέρνηση.

Στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου του υπουργού Κ. Χατζηδάκη και του γενικού γραμματέα Διαχείρισης Αποβλήτων Μαν. Γραφάκου παρουσιάστηκε με μελανά χρώματα η σημερινή κατάσταση στη διαχείριση απορριμμάτων, αλλά και επτά προτεραιότητες για την προσεχή τετραετία/δεκαετία.

Η πρώτη προτεραιότητα είναι, κατά την ηγεσία του ΥΠΕΝ, η επικαιροποίηση του εθνικού σχεδιασμού διαχείρισης αποβλήτων, ώστε να υπάρχουν «εφικτοί και μετρήσιμοι στόχοι σε προοπτική τετραετίας», με παράλληλη επικαιροποίηση των περιφερειακών σχεδίων (ΠΕΣΔΑ). Η επικαιροποίηση των σχεδίων συνδέεται με τη δεύτερη προτεραιότητα, τη στροφή προς την υλοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων μονάδων επεξεργασίας με Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).

Το θέμα, βέβαια, είναι να πειστούν οι περιφερειακές και δημοτικές αρχές, ώστε να ενσωματώσουν στον σχεδιασμό τους μονάδες με ΣΔΙΤ. Σήμερα λειτουργούν τρεις τέτοιες μονάδες (Περιφέρεια Ηπείρου, Σέρρες και Δυτική Μακεδονία), κατασκευάζεται μία (στην Ηλεία) ενώ σε πολυετή αναμονή βρίσκονται οι αντίστοιχες μονάδες στην περιφέρεια Πελοποννήσου. Επιπλέον κατασκευάζονται, με παραδοσιακή εργολαβία, μονάδες σε Αλεξανδρούπολη, Φωκίδα, Θήβα, ενώ 12 άλλες μονάδες είναι υπό δημοπράτηση και 40 έργα βρίσκονται σε διαδικασία σύνταξης των τευχών δημοπράτησης ή τελικό στάδιο μελέτης. Θα χρειαστεί αγώνας δρόμου για να συμβασιοποιηθούν 940 εκατ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2021, ώστε να μη χαθούν κονδύλια του ΕΣΠΑ.

Σήμερα οι συμβασιοποιήσεις δεν ξεπερνούν τα 230 εκατ. ευρώ και η ταχεία προώθηση των διαγωνισμών είναι ο τρίτος στόχος.

Το μυστήριο με τους καφέ κάδους

Διάφορα σχόλια ακούγονται, πάντως, για την τέταρτη προτεραιότητα του ΥΠΕΝ, την εφαρμογή του καφέ κάδου (δηλαδή την ξεχωριστή διαλογή βιοαποδομήσιμων απορριμμάτων) σε ολόκληρη τη χώρα μέχρι το τέλος της τετραετίας. Όχι μόνο επειδή θα χρειαστεί πρόσθετος χώρος στους δρόμους της χώρας, ώστε να τοποθετηθεί ο καφέ κάδος.

Ορισμένοι υπενθυμίζουν το παράδειγμα των Βρυξελλών, όπου οι καφέ κάδοι μαζεύτηκαν γιατί τα βιοαποδομήσιμα απορρίμματα συνοδεύονται από βρώμα, αν δεν γίνεται σωστή διαχείριση. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος στην Ελλάδα με τις υψηλές θερμοκρασίες. Πάντως η Γλυφάδα, η Βουλιαγμένη και το Περιστέρι έχουν λάβει χρηματοδότηση για ανάπτυξη δικτύου καφέ κάδων. Στόχος του υπουργείου είναι να φτάσουμε από το 6% στο 12% στη διαλογή βιοαποδομήσιμων υλικών στην τετραετία.

Η πέμπτη προτεραιότητα συνδέεται με την ανακύκλωση και την αύξησή της από το 18,9% που είναι σήμερα στο 30% μέσα σε μια τετραετία και σε 50% σε μία δεκαετία. Στόχος του υπουργείου είναι μέσω των συγκεκριμένων πρωτοβουλιών να μηδενιστούν τα πρόστιμα που πληρώνει σήμερα η χώρα μας για τις παράνομες χωματερές και φτάνουν τα 23 εκατ. ευρώ τον χρόνο, εντός της προσεχούς τετραετίας.

Στο ίδιο πλαίσιο κινείται και η αύξηση του στόχου ανάκτησης υλικών μέσω του συστήματος των μπλε κάδων από το 15% σήμερα σε 20% σε μια τετραετία και 27,5% - 30% εντός της επόμενης δεκαετίας. Ετσι, διπλασιάζονται τα κονδύλια από την ΕΕΑΑ, που διαχειρίζεται το σύστημα των μπλε κάδων για απόκτηση πρόσθετων κάδων, ενώ θα υπάρξουν και πρόσθετες ενέργειες από πλευράς πολιτείας. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται πιλοτικά προγράμματα επιβράβευσης πολιτών και τετραπλασιασμός των δαπανών για ενημέρωση κατά την προσεχή τετραετία.

Η έκτη προτεραιότητα αφορά στη σύνταξη ολοκληρωμένου σχεδίου για την επεξεργασία των γεωργοκτηνοτροφικών και χημικών αποβλήτων. Προβλέπονται συστήματα περισυλλογής και διαχείρισης για πλαστικά συσκευασιών χημικών προϊόντων και για απόβλητα κτηνοτροφικών μονάδων, θερμοκηπίων και αρδευτικών δικτύων.

Τελευταία αλλά εξίσου κρίσιμη προτεραιότητα είναι η άμεση αντιμετώπιση του ζητήματος των αποβλήτων/απορριμμάτων στις τουριστικές περιοχές, ορισμένες από τις οποίες έχουν τεράστια προβλήματα, όπως η Κέρκυρα.

Τραγική εικόνα

Η Ελλάδα βρίσκεται σήμερα στις τελευταίες θέσεις της Ε.Ε. στον τομέα διαχείρισης αποβλήτων. Είναι στην 24η θέση στην ανακύκλωση και στη δεύτερη θέση στην ταφή απορριμμάτων αφού το 80% οδηγούνται στις χωματερές (ΧΥΤΑ). Οι παράνομες χωματερές ξεπερνούν τις 50 και οι 22 από αυτές βρίσκονται στα νησιά.

Όπως είπε ο κ. Χατζηδάκης, «η κατάσταση σε πολλά νησιά είναι απογοητευτική. Το τουριστικό προϊόν υποβαθμίζεται και η χώρα υφίσταται μία δυσφήμιση διεθνώς. Η Κέρκυρα πνίγεται στα σκουπίδια. Στη Σαντορίνη τα σκουπίδια καίγονται στην καλντέρα. Στη Λευκάδα δεν υπάρχει ΧΥΤΑ». Ταυτόχρονα υπάρχουν σοβαρά προβλήματα και σε πόλεις όπως η Πάτρα και το Αίγιο.

Ο Μαν. Γραφάκος είπε πως υπάρχει και μια θετική πλευρά, καθώς οι χωροθετήσεις των μονάδων επεξεργασίας έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί πλην Αττικής και κάποιων νησιών (π.χ. Σαντορίνη, Θάσος, Κάλυμνος). Στην Αττική, βέβαια, όπου παράγονται τα περισσότερα απορρίμματα, η εικόνα είναι προς το παρόν ένα μαύρο κουτί.

Τα πρόστιμα πέφτουν βροχή

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν σοβαρές καθυστερήσεις σε διαγωνισμούς επεξεργασίας αποβλήτων ενώ οι πολίτες (ακόμα και εκεί που κατασκευάζονται βιολογικοί καθαρισμοί) δεν συνδέονται με το δίκτυο αποχέτευσης εξαιτίας των τελών σύνδεσης. Ετσι η Ελλάδα πληρώνει πρόστιμο στην Ε.Ε. περί τα 10,4 εκατ. ευρώ τον χρόνο για τις καθυστερήσεις στην κατασκευή των βιολογικών καθαρισμών στα Μεσόγεια και την υπολειτουργία του βιολογικού καθαρισμού στο Θριάσιο.

Αλλά 7,5 εκατ. ευρώ τον χρόνο πληρώνουμε σε πρόστιμα στην Ε.Ε. εξαιτίας των ανεπαρκών εγκαταστάσεων επεξεργασίας βιομηχανικών αποβλήτων, με την κυβέρνηση να έχει βάλει ως προτεραιότητα την επιτάχυνση των εκκρεμών αδειοδοτήσεων μονάδων.

Τέλος, στα απόβλητα εκσκαφών και κατεδαφίσεων υπάρχουν προβλήματα με τη διαλογή (ετοιμάζεται νομοθετική παρέμβαση ώστε τα έργα να συνοδεύονται υποχρεωτικά και από σύμβαση για τη διάθεση των υλικών), ενώ δεν έχουν προχωρήσει οι αποκαταστάσεις των λατομείων.