Τα τρία «αγκάθια» για τον νέο υπουργό Εργασίας

Μηδενική περίοδο χάριτος θα έχει ο νέος υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Γιάννης Βρούτσης, μαζί με τους υφυπουργούς αρμόδιους για την κοινωνική ασφάλιση Νότη Μηταράκη και για την πρόνοια - κοινωνική αλληλεγγύη Δόμνα Μιχαηλίδου, καθώς και τα τρία αυτά μέτωπα παραμένουν σχεδόν μόνιμα ανοικτά.

Ειδικά στο ασφαλιστικό, η ΝΔ έχει ξεκαθαρίσει ότι θα προχωρήσει σε σημαντικές παρεμβάσεις τόσο στη δομή του συστήματος, με αιχμή την εισαγωγή κεφαλαιοποιητικών στοιχείων στην επικουρική ασφάλιση, όσο και σε επιμέρους ζητήματα, όπως για παράδειγμα η μείωση των εισφορών στην κύρια ασφάλιση, σταδιακά, κατά 5 μονάδες. Στο δύσκολο δημοσιονομικό παζλ εντάσσεται και η τύχη της 13ης παροχής που έδωσε τον περασμένο Μάιο η απελθούσα κυβέρνηση, καθώς σε πρόσφατη συνέντευξή του ο νέος πλέον πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε ως προϋπόθεση για την καταβολή της την επίτευξη ρυθμού ανάπτυξης της τάξης του 4%.

Ο νέος υπουργός Γιάννης Βρούτσης, έχοντας διατελέσει και παλαιότερα υπουργός Εργασίας, γνωρίζει καλά ότι η καρέκλα του είναι «ηλεκτρική» ενώ ως αρμόδιος τομεάρχης γνωρίζει ότι το έργο του, από την πρώτη κιόλας ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του, δεν θα είναι εύκολο για έναν ακόμη λόγο: θα κληθεί να αντιμετωπίσει ανοικτά μέτωπα που ενδεχομένως να τινάξουν κάθε προγραμματισμό στον αέρα, με άμεσες δημοσιονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες. Πρόκειται για μια σειρά από οργανωτικά, οικονομικά και θεσμικά θέματα, που ακουμπούν σχεδόν στο σύνολό τους, τους 2,6 εκατ. συνταξιούχους και τους 3,5 εκατ. εργαζόμενους. Καθώς μάλιστα στη θέση του υφυπουργού Κοινωνικών Ασφαλίσεων βρίσκεται ο μέχρι πρότινος αναπληρωτής τομεάρχης Εργασίας Νότης Μηταράκης, θα κλιθούν να αντιμετωπίσουν από κοινού τα ανοικτά μέτωπα. Σε αυτά, συγκαταλέγονται κρίσιμες δικαστικές αποφάσεις που εκκρεμούν σε ανώτατο βαθμό, «ουρές», υποχρεώσεις και αστοχίες του νόμου Κατρούγκαλου καθώς και δύσκολες ασκήσεις ισορροπίας στον ΕΦΚΑ.

Ο εδώ και τρία χρόνια ψηφισμένος νόμος Κατρούγκαλου κρίνεται στα δικαστήρια, με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας να έχει ήδη καθυστερήσει σημαντικά. Το δημοσιονομικό κόστος μιας πιθανά αρνητικής απόφασης, μαζί με τα αναδρομικά που διεκδικούνται, ενδέχεται να ξεπεράσει και τα 15 δισ. ευρώ...

Παράλληλα, στον ΕΦΚΑ έχουν αρχίσει να φαίνονται οι συνέπειες τόσο των σημαντικών αλλαγών που έχουν επέλθει κατά τη διάρκεια της κρίσης στις εργασιακές σχέσεις και καθορίζουν σημαντικά την πορεία των εσόδων από ασφαλιστικές εισφορές, όσο και των τελευταίων παρεμβάσεων της απερχόμενης κυβέρνησης, με άμεσες δημοσιονομικές συνέπειες στο ύψος των συνταξιοδοτικών δαπανών.

Στο 4μηνο Ιανουάριος - Απρίλιος, τα έσοδα εμφανίζουν πτώση και οι ειδικοί εκτιμούν ότι εάν η κατάσταση δεν αντιστραφεί από τη ρύθμιση οφειλών, το έτος θα κλείσει με έλλειμμα κοντά στα 700 εκατ. ευρώ.

Παράλληλα, η ΝΔ ως αντιπολίτευση έχει κατά καιρούς υποστηρίξει ότι το όποιο πλεόνασμα στηρίζεται στη στάση πληρωμών για τις εκκρεμείς συντάξεις. Στην πράξη, εκτιμά ότι το υπερταμείο εμφανίζει ένα πλασματικό πλεόνασμα και την ίδια στιγμή ναρκοθετεί την πορεία της νέας κυβέρνησης.

Η πραγματική εικόνα των οικονομικών του ΕΦΚΑ θα... λύσει ή θα δέσει τα χέρια του νέου υπουργού, για μια σειρά αποφάσεων όπως για παράδειγμα τη μείωση των εισφορών, που περιλαμβάνει στο πρόγραμμά της η ΝΔ. Θα απαντήσει βέβαια και στο ερώτημα, γιατί η απελθούσα κυβέρνηση δεν προχωρούσε στην έκδοση νέων συντάξεων, προκειμένου να περιορίσει το πραγματικό έλλειμμα. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΕΦΚΑ πάντως, στις 31 Μαΐου 2019 οι εκκρεμότητες στον ΕΦΚΑ ανέρχονταν σε 104.718, χωρίς σε αυτές να συγκαταλέγονται και οι αιτήσεις δημόσιων υπαλλήλων και εργαζόμενων στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και στους δήμους. Μαζί με αυτές αλλά και τις εκκρεμότητες στο ΕΤΕΑΕΠ, οι υποχρεώσεις ξεπερνούν τις 250.000.

Μια πραγματική εικόνα για τη δημοσιονομική και κοινωνικοασφαλιστική ισορροπία του συστήματος θα αναδειχθεί από την εκπόνηση νέας αναλογιστικής μελέτης, στην οποία θα πρέπει να συμπεριληφθούν η ακύρωση των περικοπών στις προσωπικές διαφορές, η θεσμοθέτηση -ή όχι- μιας μόνιμης 13ης παροχής, που ονομάστηκε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ως 13η σύνταξη καθώς και η διπλή παρέμβαση στις συντάξεις χηρείας. Βάσει της παλαιάς μελέτης άλλωστε, ο σημαντικός περιορισμός της συνταξιοδοτικής δαπάνης στο 10,6% του ΑΕΠ το 2070, από 17,3% το 2016, επιτυγχάνεται κατά κύριο λόγο, με τον εγκλωβισμό των νέων συνταξιούχων σε ένα σπιράλ φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού...

Στα εργασιακά, το μεγάλο στοίχημα αφορά τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, με πλήρη απασχόληση, αλλά και την υλοποίηση ή όχι μιας σειράς πρόσφατων παρεμβάσεων της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, όπως για παράδειγμα η θεσμοθέτηση της αιτιολογημένης απόλυσης. Η αύξηση του κατώτατου μισθού και η λήψη αποφάσεων σχετικά με το αν θα ενισχυθούν και πώς οι κλαδικές συμβάσεις εργασίας ή οι επιχειρησιακές συμβάσεις αναμένεται επίσης να απασχολήσουν τη νέα ηγεσία του υπουργείου, άμεσα. Η πορεία της ανεργίας επίσης, άρρηκτα συνδεδεμένη με τη ροή πόρων προς το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, αλλά και με τη γενικότερη μεγέθυνση της εθνικής οικονομίας, αναμένεται να τεθεί στο προσκήνιο άμεσα. Κι έχει αποδειχθεί ότι προκειμένου να αντιμετωπιστεί, απαιτούνται πολλά περισσότερα από τα προγράμματα απασχόλησης του ΟΑΕΔ... Στο πρόγραμμα της ΝΔ πάντως έχει ενταχθεί η δέσμευση για αύξηση του προϋπολογισμού για τα επιδόματα ανεργίας κατά 200 εκατ. και ελαστικότερα κριτήρια απονομής τους, ώστε να διπλασιαστεί ο αριθμός των δικαιούχων.

Στον τομέα της πρόνοιας, τέλος, η νέα υφυπουργός Δόμνα Μιχαηλίδου αναμένεται να βρεθεί αντιμέτωπη με την επιδίωξη για αύξηση της ετήσιας δαπάνης όσον αφορά την εφαρμογή του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, στο 1 δισ. ευρώ από 760 εκατ. ευρώ σήμερα, καθώς και αλλαγές στα οικογενειακά επιδόματα, με δεδομένη τη δέσμευση της ΝΔ για καθιέρωση επιδόματος 2.000 ευρώ για κάθε παιδί που γεννιέται στην Ελλάδα, αύξηση του αφορολόγητου ορίου κατά 1.000 ευρώ για κάθε παιδί και κυρίως για επαναφορά των επιδομάτων για τις πολυμελείς οικογένειες στο επίπεδο πριν από τις μειώσεις του 2018.