Τα έξι ανοικτά μέτωπα του ασφαλιστικού

Μια δύσκολη αποστολή θα έχει από την πρώτη κιόλας μέρα που θα αναλάβει το υπουργείο Εργασίας ο όποιος νέος υπουργός, καθώς θα κληθεί να αντιμετωπίσει έξι ανοικτά μέτωπα που ενδεχομένως να τινάξουν κάθε προγραμματισμό στον αέρα, με άμεσες δημοσιονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες.

Πρόκειται για μια σειρά από οργανωτικά, οικονομικά και θεσμικά θέματα, που ακουμπούν εκατομμύρια ασφαλισμένους και συνταξιούχους και θα πρέπει να αντιμετωπιστούν ανεξάρτητα από τις δομικές αλλαγές που θα προωθηθούν ή όχι, στη συνέχεια.

Ανεξάρτητα από τη... μεγάλη εικόνα και το εάν το σύστημα θα παραμείνει αναδιανεμητικό ή θα ενταχθούν σε αυτό σημαντικές δόσεις κεφαλαιοποίησης, με αναβαθμισμένο τον ρόλο του ιδιωτικού τομέα στον δεύτερο πυλώνα ασφάλισης, στον τομέα της καθημερινότητας και της εξυπηρέτησης ασφαλισμένων και συνταξιούχων, τα ανοικτά μέτωπα είναι πολλά και μεγάλα. Υπάρχουν βέβαια και αρκετές προκλήσεις, καθώς οι ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης εκτιμούν, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, ότι ουσιαστικές παρεμβάσεις στο υπάρχον σύστημα κοινωνικής ασφάλισης θα πρέπει να συμφωνηθούν και να εφαρμοστούν άμεσα.

Πρόκειται για αλλαγές στη βάση του νόμου Κατρούγκαλου, που αφορούν τόσο τις εισφορές όσο και τις παροχές των νέων συνταξιούχων. Για παράδειγμα, οι ειδικοί έχουν επισημάνει την αναντιστοιχία εισφορών - παροχών κυρίως για τις μεσαίες και υψηλές συντάξεις, με πάνω από 20 χρόνια ασφάλισης, που στρεβλώνει την ανταποδοτικότητα του συστήματος και πριμοδοτεί την ανασφάλιστη εργασία. Το ίδιο αποτέλεσμα έχουν και οι υψηλές εισφορές, που οδηγούν στην υπο-ασφάλιση αν όχι στη μαύρη εργασία. Στην περίπτωση δε των ελεύθερων επαγγελματιών, το πρόβλημα μεγεθύνεται εξαιτίας των σοβαρών θεμάτων στον τρόπο που προσδιορίζεται η εισφορά, καθώς οι ασφαλισμένοι-μη μισθωτοί βρίσκονται μπροστά στο παράδοξο να καλούνται να πληρώσουν εισφορές με βάση τα εισοδήματα που είχαν δύο χρόνια πριν.

Στο επίπεδο των ανοικτών θεμάτων, οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου καθώς το ασφαλιστικό κινδυνεύει να μετατραπεί σε ένα απέραντο δικαστήριο: ο εδώ και τρία χρόνια ψηφισμένος νόμος Κατρούγκαλου κρίνεται στα δικαστήρια, με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας να έχει ήδη καθυστερήσει σημαντικά.

Την ίδια στιγμή, εκατομμύρια αιτήσεις συνταξιούχων που διεκδικούν αναδρομικά ποσά για τις περικοπές που κρίθηκαν αντισυνταγματικές στοιβάζονται στις υπηρεσίες του ΕΦΚΑ, ενώ και από τα εφετεία εκδίδονται πλέον αποφάσεις δικαίωσής τους.

Παράλληλα, στον υπερ-φορέα που έχουν ενταχθεί όλα τα ταμεία κύριας ασφάλισης έχουν αρχίσει να φαίνονται οι συνέπειες τόσο των σημαντικών αλλαγών που έχουν επέλθει κατά τη διάρκεια της κρίσης στις εργασιακές σχέσεις και καθορίζουν σημαντικά την πορεία των εσόδων από ασφαλιστικές εισφορές, όσο και των τελευταίων παρεμβάσεων της απερχόμενης κυβέρνησης, με άμεσες δημοσιονομικές συνέπειες στο ύψος των συνταξιοδοτικών δαπανών.

Και βέβαια, χιλιάδες αιτήματα ασφαλισμένων και συνταξιούχων παραμένουν σε αναμονή, προκαλώντας τεράστια αναστάτωση στους πολίτες.

Κωδικοποιώντας τα 6 μέτωπα που άμεσα θα κληθεί να αντιμετωπίσει η νέα ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, ο νομικός Δημήτρης Μπούρλος θέτει ως άμεσης προτεραιότητας θέματα τα εξής:

1. Αντιμετώπιση των διεκδικήσεων αναδρομικών από συνταξιούχους, σύμφωνα με την αμετάκλητη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας.

2. Οι δικαστικές κρίσεις αναφορικά με τη συνταγματικότητα ή μη των ρυθμίσεων του νόμου Κατρούγκαλου, σε συντάξεις, εισφορές, ενοποιήσεις ταμείων, επανυπολογισμό κ.λπ.

3. Η οργάνωση και απλοποίηση του συστήματος που είναι απαραίτητα για την προώθηση της ανάπτυξης και τον σημαντικό περιορισμό του μη μισθολογικού κόστους.

4. Την αντιμετώπιση του διαφαινόμενου ελλείμματος στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και τον ΕΦΚΑ, που σύμφωνα με τις πληροφορίες διευρύνεται με την πάροδο του χρόνου.

5. Η αποκατάσταση διαδικασιών επιτάχυνσης των λειτουργιών απονομής των πάσης φύσεως συνταξιοδοτικών παροχών, που τους τελευταίους μήνες φαίνεται να έχουν επιβραδυνθεί.

6. Η σύνταξη αξιόπιστης αναλογιστικής μελέτης, που προβλέπεται και από το νόμο Κατρούγκαλου, από την οποία θα διαφαίνεται η εξέλιξη της ισορροπίας εσόδων - παροχών, ιδίως μετά το πάγωμα της περικοπής στις προσωπικές διαφορές και την προώθηση ρυθμίσεων που συνεπάγονται αύξηση των δαπανών για παροχές.

Όσο για τις προκλήσεις, ο κ. Μπούρλος, νομικός που εξειδικεύεται στα θέματα κοινωνικής ασφάλισης, θέτει για τη νέα ηγεσία του υπουργείου Εργασίας τον επανασχεδιασμό του συστήματος υπολογισμού και καταβολής εισφορών για ελεύθερους επαγγελματίες αλλά και μισθωτούς προς την κατεύθυνση του περιορισμού του ύψους των ασφαλιστικών εισφορών, τον προσδιορισμό της ασφαλιστικής υποχρέωσης για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αυτοαπασχολούμενους, σε σύνδεση με το τρέχον εισόδημα και τέλος την επανεξέταση των συντελεστών αναπλήρωσης στην ανταποδοτική σύνταξη.