Τουρισμός: Σε «χειμερία νάρκη» η αγορά της Ρωσίας

Σε χαμηλές «θερμοκρασίες» εξακολουθεί να κινείται η ρωσική αγορά για τον ελληνικό τουρισμό ενώ οι πρώτες ενδείξεις για το 2019 προδιαγράφουν νέα χαμηλή πτήση.

«Αν το 2019 η κίνηση από Ρωσία διατηρηθεί στα επίπεδα του 2018 ή έστω καταγραφεί μικρή μείωση, θα πρέπει να είμαστε ευχαριστημένοι». Με αυτά τα λόγια περιέγραψαν στο Euro2day.gr τη μέχρι στιγμής εικόνα της ζήτησης, στελέχη ρωσικών τουρ οπερέιτορ σε Ελλάδα και Μόσχα οι οποίοι έχουν επιβεβαιωθεί κατ’ επανάληψη στις εκτιμήσεις τους τα προηγούμενα χρόνια.

Οι ίδιες πηγές, ταυτόχρονα, επισημαίνουν πως ο μέχρι στιγμής ιδιαίτερα χαμηλός όγκος κρατήσεων δεν επιτρέπει προβλέψεις, θετικές ή αρνητικές, αφού σε μόλις μια βδομάδα τα δεδομένα μπορούν να ανατραπούν. Οπότε οι όποιες αναφορές για μεγάλες αυξήσεις ή μειώσεις της κίνησης που ενδέχεται να μεταφέρονται από ταξιδιωτικά γραφεία της Ρωσίας δεν μπορούν να είναι αξιόπιστες λόγω του μικρού (ακόμα) όγκου κρατήσεων.

Που βασίζεται, λοιπόν, η εκτίμηση παραγόντων της ρωσικής αγοράς με τους οποίους επικοινώνησε το Euro2day.gr;

Η απάντηση βρίσκεται, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, στον προγραμματισμό αεροπορικών θέσεων που έχει γίνει για το 2019.

Οι εκτιμήσεις για μείωση των προγραμματισμένων αεροπορικών θέσεων για το καλοκαίρι του 2010 από την αγορά της Ρωσίας επιβεβαιώθηκαν από πρόσφατα στοιχεία (έως 31 Ιανουαρίου 2019) της Εθνικής Αρχής Συντονισμού Πτήσεων (ΕΑΣΠ) που συμπεριλαμβάνονταν σε μελέτη του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, ΙΝΣΕΤΕ (INSETE Intelligence).

Σύμφωνα με αυτά η μείωση προγραμματισμένων θέσεων από τη Ρωσία για ελληνικούς προορισμούς φθάνει το 14% και μεταφράζεται σε 164.849 λιγότερες θέσεις σε σύγκριση με τη θερινή περίοδο του 2018 (974.960 φέτος έναντι 1.139.809 το 2018).

Το ενδεχόμενο περαιτέρω μείωσης των Ρώσων επισκεπτών απορρέει από τη μείωση προγραμματισμένων θέσεων από τις αεροπορικές εταιρείες προς Ηράκλειο (-6%), τη Θεσσαλονίκη (πύλη για Χαλκιδική και Βόρεια Ελλάδα (-28%), τη Ρόδο (-10%), την Κέρκυρα (-36%), την Κω (-30%), την Καλαμάτα (-28%), τη Ζάκυνθο (-16%), την Καβάλα (-21%) ενώ δεν υπάρχουν πτήσεις για Χανιά, γεγονός που μεταφράζεται σε μείωση της τάξης του 100% σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά.

Διπλασιάστηκαν, αντίθετα, οι προγραμματισμένες θέσεις προς τον Άραξο (πύλη για Πελοπόννησο και τη Δ. Ελλάδα), ενώ στα περυσινά επίπεδα διατηρούνται οι θέσεις για Σαντορίνη.

Στελέχη της εγχώριας ταξιδιωτικής αγοράς, πάντως, επισημαίνουν το γεγονός πως ο προγραμματισμός θέσεων δεν αποτελεί παρά ένδειξη προθέσεων, αλλά οι Ρώσοι που θα έλθουν τελικά θα αποδείξουν ποια ήταν πραγματικά η ζήτηση. Αναφέρουν, μάλιστα, παραδείγματα αεροπορικών εταιρειών οι οποίες σπεύδουν να «κλείσουν» slot (σ.σ οι χρονοθυρίδες που αντιστοιχούν στις ώρες αναχώρησης και άφιξης ενός δρομολογίου), ιδιαίτερα σε αεροδρόμια υψηλής ζήτησης, προκειμένου να μην μείνουν εκτός «νυμφώνος».

Χαρακτηριστικά αναφέρθηκε το παράδειγμα αιτημάτων που υπήρχαν για πτήσεις από Ρωσία στο αεροδρόμιο του Άραξου το περασμένο καλοκαίρι τα οποία ήταν δύσκολο να ικανοποιηθούν, καθώς είχε δεσμεύσει slot στο αεροδρόμιο η εταιρεία χαμηλού κόστους Ryanair χωρίς να είναι βέβαιο αν θα πραγματοποιήσει τα δρομολόγια.

Παράγοντες της ταξιδιωτικής αγοράς της Κρήτης την ίδια στιγμή σημείωναν πως στο αεροδρόμιο του Ηρακλείου έχουν, ήδη, δεσμεύσει slot για να πετάξουν τρεις ρωσικές αεροπορικές εταιρείες επιδιώκοντας να εξασφαλίσουν συμβόλαιο με Ρώσο τουρ οπερέιτορ. Όπως εξηγούν, όμως, ο συγκεκριμένος τουρ οπερέιτορ θα επιλέξει μόνο μια από τις τρεις εταιρείες, με αποτέλεσμα οι άλλες δύο να κληθούν να γεμίσουν τα αεροπλάνα από άλλες πηγές ή, αν δεν το καταφέρουν, δεν θα πραγματοποιήσουν τις πτήσεις.

Οι κρίσιμες μεταβλητές

Η ισοτιμία του ευρώ με το ρούβλι θα παίξει, σύμφωνα με πηγές της ρωσικής αγοράς, βασικό ρόλο στην τουριστική κίνηση το 2019. Κι αυτό καθώς πέρυσι η ισοτιμία βρισκόταν στα επίπεδα του 1:65 ενώ αυτή την περίοδο κυμαίνεται στα όρια του 1:76, καθιστώντας τα ταξίδια πιο ακριβά.

Το τοπίο της ρωσικής γίνεται ακόμα πιο δύσβατο για τον ελληνικό τουρισμό καθώς θα πρέπει να ξεπεραστούν πρόσθετα εμπόδια που προκύπτουν από τις εξελίξεις σε μια σειρά ομίλους που συνδέονται με την ελληνική αγορά.

Έτσι, ο τουρ οπερέιτορ Intourist (ο ισχυρότερος ταξιδιωτικός οργανισμός της πρώην ΕΣΣΔ) πέρασε στον πλήρη έλεγχο του δεύτερου ισχυρότερου ταξιδιωτικού ομίλου της Ευρώπης Thomas Cook. Αυτό συνέβη ύστερα από την εξαγορά του ποσοστού που εξακολουθούσε να ελέγχει στην Intourist ο ρωσικός όμιλος AFK Systema (δραστηριοποιείται και στο χώρο της κινητής τηλεφωνίας).

Πώς επηρεάζει αυτό την Ελλάδα; Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Intourist ακύρωσε το πρόγραμμά του για την Ελλάδα και, ύστερα από συμφωνία με τον όμιλο Μουζενίδη, θα πουλά προϊόντα του ταξιδιωτικού οργανισμού που εδρεύει στη Θεσ/νίκη και διακινεί τους περισσότερους Ρώσους τουρίστες στην Ελλάδα.

Σύμφωνα με αεροπορικές πηγές, η απόφαση του Intourist ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά εταιρειών (αεροπορικών και ξενοδοχειακών) με τις οποίες θα συνεργάζονταν. Έτσι, οι τελευταίες βρίσκονται, ήδη, σε αναζήτηση εναλλακτικών πηγών για να καλύψουν τις θέσεις (οι αεροπορικές) και τα δωμάτια (οι ξενοδοχειακές) που θα καλύπτονταν από τον Intourist και μένουν προσωρινά στον αέρα.

Σ’ αυτά θα πρέπει να προστεθεί και το μεγάλο άνοιγμα που φέρεται να έχει στην ελληνική αγορά ισχυρός τουρ οπερέιτορ που διακινεί Ρώσους στη χώρα μας. Σύμφωνα με πηγές του Euro2day.gr που παρακολουθούν το θέμα, οι οφειλές του εν λόγω τουρ οπερέιτορ σε ελληνικά ξενοδοχεία φέρονται να ξεπερνούν συνολικά τα 10 εκατ. ευρώ και κατ’ άλλες πληροφορίες να προσεγγίζουν τα 13 εκατ. ευρώ.

Όπως επισημαίνουν, ωστόσο, δεν προκύπτει θέμα βιωσιμότητας του συγκεκριμένου τουρ οπερέιτορ στην παρούσα φάση. Αποτυπώνει, όμως όπως εξηγούν, τις δυσκολίες που έχουν προκαλέσει σε «παίκτες» που διακινούν Ρώσους τουρίστες στην Ελλάδα, η κατάσταση της ρωσικής οικονομίας αλλά και επιχειρηματικές κινήσεις που δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα.

Δύο «βοήθειες» από Τουρκία

Παρά τις δυσκολίες, ωστόσο, παράγοντες του χώρου ποντάρουν πολλά για να αναθερμανθούν οι κρατήσεις από Ρωσία για την Ελλάδα σε δύο «μεταβλητές» που προέκυψαν εξ Ανατολών.

Η πρώτη αφορά στο γεγονός πως οι Τούρκοι ξενοδόχοι συνέδεσαν τα συμβόλαιά τους με το Ευρώ αντί με το Δολάριο που ήταν μέχρι πέρυσι. Γεγονός που καθιστά πιο ακριβό το τουρκικό τουριστικό «πακέτο».

Την ίδια στιγμή, αναφέρουν οι ίδιες πηγές, οι τούρκοι ξενοδόχοι φέρονται να έχουν προχωρήσει σε μεγάλες αυξήσεις τιμών έως και 20% σε μια προσπάθεια να κεφαλαιοποιήσουν την υψηλή ζήτηση για διακοπές στην Τουρκία, αλλά και να ισοσταθμίσουν μέρος των απωλειών των προηγούμενων χρόνων.

Ξενοδοχειακές πηγές στην Ελλάδα, ωστόσο, δεν θεωρούν πως επιβεβαιώνεται η εκτίμηση πως οι τούρκοι ξενοδόχοι έχουν αυξήσει τόσο πολύ τις τιμές τους, ιδιαίτερα στη ρωσική αγορά.

Ρωσικές πηγές ανέφεραν στο Euro2day.gr πως υψηλή ζήτηση από Ρωσία καταγράφουν ξενοδοχεία πέντε αστέρων κορυφαίων ελληνικών ξενοδοχειακών ομίλων. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, η υστέρηση κρατήσεων για την Κρήτη φαίνεται πως έχει οδηγήσει πολλά ξενοδοχεία του νησιού να παρατείνουν την περίοδο υψηλών εκπτώσεων (25% στην αγορά προκρατήσεων -early bookings) έως τα τέλη Μαρτίου ενώ αυτή, τυπικά, έληγε στις 31 Ιανουαρίου.

Πηγές στην Ελλάδα, τη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη συγκλίνουν στην εκτίμηση πως η εικόνα για τις κρατήσεις από Ρωσία φέτος θα αρχίσει να ξεκαθαρίζει από τα τέλη Μαρτίου. Οι ίδιες πηγές αναμένουν μεγάλο ρεύμα Ρώσων επισκεπτών στο πρώτο δεκαήμερο Μαϊου καθώς σ’ αυτό το διάστημα θα συμπέσουν φέτος κλασικές αργίες των Ρώσων και άλλες (όπως η Ημέρα του Στρατού) που έχουν μεταφερθεί σ’ αυτό το διάστημα.

Μ’ αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένα «παράθυρο» αργιών αρκετών ημερών το οποίο εκτιμάται πως θα σπεύσουν να εκμεταλλευτούν αρκετοί Ρώσοι.

Η ακτινογραφία της ρωσικής αγοράς

Η Ρωσία άρχισε να γίνεται σημαντική αγορά του ελληνικού τουρισμού μετά το 2010. Ήταν μια από τις αγορές που στήριξαν τον ελληνικό τουρισμό μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, όταν η Ελλάδα εισερχόταν στην εποχή των Μνημονίων.

Αποκορύφωμα της «απογείωσης» της ρωσικής αγοράς για τον ελληνικό τουρισμό ήταν το 2013 όταν ήρθαν στην Ελλάδα περισσότεροι από 1,3 εκατ. Ρώσοι τουρίστες αιμοδοτώντας την οικονομία της χώρας με περισσότερα από 1,3 δισ. ευρώ.

Ακολούθησε μια «βουτιά» διετίας (2014-2015) που είχε ως αποτέλεσμα το 2015 να συρρικνωθεί ο αριθμός των Ρώσων τουριστών στα επίπεδα των 512,8 χιλιάδων και οι ταξιδιωτικές εισπράξεις στα 421,3 εκατ. ευρώ. Σε μόλις μια διετία, δηλαδή, «εξαερώθηκαν» τα 2/3 της τουριστικής κίνησης και των εισπράξεων από τη Ρωσία.

Ταυτόχρονα, οι ταξιδιωτικές εισπράξεις επέστρεψαν στα επίπεδα του 2008 αν και ο αριθμός των τουριστών μειώθηκε λιγότερο και εμφανίζει τάσεις σταθεροποίησης στα επίπεδα του 2011. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως μετά τη «βουτιά» της διετίας 2014-2015 οι Ρώσοι επισκέπτες ξοδεύουν σταθερά λιγότερα σε σύγκριση με την περίοδο πριν το 2015.

Ο εγκλωβισμός της τουριστικής κίνησης από τη Ρωσία σε καθοδική τροχιά την τελευταία διετία αποτυπώνεται στα προσωρινά στοιχεία Ιανουαρίου-Νοεμβρίου 2018 της Τράπεζας της Ελλάδας (ΤτΕ).

Σύμφωνα με αυτά η αγορά της Ρωσίας κατέγραψε στο ενδεκάμηνο του 2018 μείωση επισκεπτών 13,2% και εισπράξεων 20,8% σε σύγκριση με το 2017. Πτώση η οποία είχε «προαναγγελθεί» από τη ρωσική αγορά, ήδη από το 2017 όταν καταγράφηκε οριακή πτώση 0,1% των Ρώσων επισκεπτών και μείωση 3,6% των ταξιδιωτικών εισπράξεων έναντι της αντίστοιχης περιόδου του 2016.

Από την επεξεργασία των οριστικών στοιχείων εννεάμηνου της Τράπεζας της Ελλάδας (ΤτE) προκύπτει, ταυτόχρονα, πως από τη χειμέρια νάρκη της ρωσικής αγοράς δεν βγαίνουν όλοι χαμένοι.

Για την ακρίβεια, χαμένοι αναδεικνύονται οι τρεις από τους τέσσερις βασικούς προορισμούς των Ρώσων στην Ελλάδα (Κρήτη, Ιόνια Νησιά και Κεντρική Μακεδονία) και μεγάλη κερδισμένη η Περιφέρεια του Νότιου Αιγαίου (Κυκλάδες, Δωδεκάνησα).

Με την πίτα της τουριστικής κίνησης από τη Ρωσία να μικραίνει την τελευταία διετία, επί της ουσίας καταγράφεται «μετανάστευση» σημαντικού μέρους των Ρώσων τουριστών από την Κρήτη, τα Ιόνια Νησιά και την Κεντρική Μακεδονία (κυρίως Χαλκιδική) προς το Νότιο Αιγαίο (κυρίως τη Ρόδο).

Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα πάντα με τα στοιχεία της ΤτΕ, πως στο διάστημα Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2018 (συμπεριλαμβάνεται το μεγαλύτερο μέρος της περιόδου αιχμής) η Κρήτη κατέγραψε μείωση εισπράξεων από Ρώσους επισκέπτες της τάξης του 80,6% και τα έσοδά της περιορίστηκαν σε 17,1 εκατ. ευρώ έναντι 87,9 εκατ. ευρώ στο ίδιο διάστημα του 2017

Μείωση εισπράξεων από Ρώσους 55,7% κατέγραψαν στο ίδιο διάστημα τα Ιόνια Νησιά που είδαν τα έσοδά τους να υποχωρούν στα 23,3 εκατ. ευρώ έναντι 52,7 εκατ. ευρώ στο εννεάμηνο του 2017.

Το δεύτερο μεγαλύτερο κομμάτι της ρωσικής πίτας του 2018 (εννεάμηνο) απέσπασε η Κεντρική Μακεδονία με εισπράξεις 52,8 εκατ. ευρώ καταγράφοντας, ωστόσο, μείωση 24,6% σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2017 (70 εκατ. ευρώ).

Μεγάλη νικήτρια αναδείχθηκε η Περιφέρεια Νότιου Αιγαίου η οποία κατάφερε να αυξήσει τις ταξιδιωτικές της εισπράξεις από Ρώσους επισκέπτες κατά 56,4% φθάνοντας σε έσοδα 127,4 εκατ. ευρώ (81,4 εκατ. ευρώ στο εννεάμηνο 2017).