Κατασκευές: Η λύση στον φαύλο κύκλο των μεγάλων εκπτώσεων

Ανεξέλεγκτες διαστάσεις έχει λάβει το φαινόμενο των υπερβολικά υψηλών εκπτώσεων στα δημόσια έργα, που φτάνουν ενίοτε και το 70%-80% του προϋπολογισμού. Πρόκειται για κατάσταση την οποία πληρώνουν ακριβά οι υγιείς κατασκευαστικές επιχειρήσεις που βλέπουν τις συμβάσεις να ανατίθενται σε τολμηρούς ή θρασείς ανταγωνιστές τους. Οι τελευταίοι «επενδύουν» στις τρύπες του θεσμικού πλαισίου των έργων, για να διεκδικήσουν εκ των υστέρων αυξήσεις του προϋπολογισμού.

Συνήθως απλώς εισπράττουν το ποσό με βάση το οποίο δεσμεύτηκαν πως θα κατασκευάσουν το έργο και το αφήνουν στη μέση, με αποτέλεσμα να είναι συχνό φαινόμενο οι περίφημες «εργολαβίες-σκούπες», με τις οποίες το δημόσιο καθαρίζει αμαρτίες του παρελθόντος.

Οι διοικήσεις, ακόμα και ισχυρών κατασκευαστικών ομίλων, θεωρούν πως χρειάζεται περαιτέρω θεσμική θωράκιση, ώστε να περιοριστεί η δράση των αετονύχηδων. Παράλληλα πιέζουν για να επικαιροποιηθούν τα τιμολόγια και οι προδιαγραφές με βάση τα οποία προκηρύσσονται τα δημόσια έργα.

Υπάρχει, όμως, και η άλλη άποψη. «Ο κατασκευαστικός μας κλάδος βάσισε τόσο την ανάπτυξή του όσο και τα εργαλεία διαχείρισής του στις απαιτήσεις των εθνικών μας αναθετουσών αρχών και μόνον», υποστήριξε προ ημερών ο Γιάννης Οικονομίδης (φωτό), πρώην γενικός γραμματέας Δημοσίων Έργων και πρώην επικεφαλής της Εγνατίας Οδού.

Ο κ. Οικονομίδης, σήμερα διευθυντής πιστοποίησης συστημάτων στην TUV Hellas (TÜV NORD), θεωρεί πως τα φαινόμενα των παράλογων εκπτώσεων, των κακοτεχνιών και των απαρχαιωμένων προδιαγραφών ή τιμολογίων δεν θα περιοριστούν με νέο βουνό νομοθετημάτων. Αντίθετα, θα αντιμετωπιστούν όταν οι αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο συνοδευτούν από αναβάθμιση των τεχνικών υπηρεσιών του δημοσίου και των δήμων μέσω συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα.

Έτσι θα αποκτήσουν οι τεχνικές υπηρεσίες την απαραίτητη τεχνογνωσία για τον σωστό σχεδιασμό των έργων, τη σωστή προετοιμασία των διαγωνισμών και κυρίως τη σωστή παρακολούθηση συμβάσεων. Με σωρεία νομοθετικών παρεμβάσεων, «το κράτος προδιαγράφει από τη μια, αλλά από την άλλη δεν έχει τη δυνατότητα να ελέγξει την εφαρμογή των προδιαγραφών» αφού οι τεχνικές υπηρεσίες είναι πουκάμισο αδειανό. Στη συνέχεια «διαπιστώνει πως ούτε οι νέες απαιτήσεις/προδιαγραφές τηρούνται και έρχεται να λύσει το πρόβλημα με νέα νομοθετήματα σε έναν φαύλο κύκλο που διαιωνίζει τα προβλήματα στην αγορά δημοσίων έργων». Ο ίδιος είπε πως «μου δίνεται η αίσθηση πως οι αναθέτουσες αρχές δεν ενδιαφέρονται για το πότε θα ολοκληρωθούν τα έργα, αλλά το αν θα τηρηθούν οι διαδικασίες».

Όπως εξήγησε σε πρόσφατη παρουσίασή του ο κ. Οικονομίδης, οι δημόσιες τεχνικές υπηρεσίες παρουσιάζουν σήμερα ουσιαστική αδυναμία λόγω «της δραματικής μείωσης του αριθμού των στελεχών τους, της απουσίας μιας μεγάλης ηλικιακής φέτας σε τεχνικά στελέχη 28-38 ετών, της ανάλωσης του παραγωγικού χρόνου σε εκτέλεση υπηρεσιών οι οποίες θα μπορούσαν να εκχωρηθούν σε τρίτους και της έλλειψης κινήτρων και προοπτικών για την προσωπική, επιστημονική και επιχειρησιακή ανέλιξη των τεχνικών στελεχών».

Ο Γ. Οικονομίδης τόνισε πως απαιτείται «νέα στρατηγική για τις Δημόσιες Τεχνικές Υπηρεσίες», οι οποίες πρέπει «να καθορίζουν τους κανόνες και τις προδιαγραφές, να τηρούν τις βάσεις δεδομένων και τα Μητρώα, να διενεργούν ελέγχους και να εποπτεύουν την τήρηση των κανόνων». Στη νέα στρατηγική, οι Δημόσιες Τεχνικές Επιτελικές Υπηρεσίες θα πρέπει, πρώτον, να «προβαίνουν στον στρατηγικό σχεδιασμό και διαχείριση των έργων με τη βοήθεια τεχνικών συμβούλων». Δεύτερον, «να προκηρύσσουν μελέτες και να δημοπρατούν έργα υποστηριζόμενες από «τρίτους» όπως ελεγκτές μελετών, τεχνικούς συμβούλους που παρέχουν τεχνική υποστήριξη και διενεργούν εποπτεία κατασκευών (Construction managers), διαπιστευμένους φορείς Επιθεώρησης/ Πιστοποίησης και Διαπιστευμένα Eργαστήρια Δοκιμών» και τρίτον, «να εποπτεύουν, ως project managers, την τήρηση των κανόνων και των προδιαγραφών».

Συνεπώς, για να αντιμετωπιστεί ουσιαστικά το φαινόμενο των παράλογων εκπτώσεων και κυρίως των κακοτεχνιών που συναντούν καθημερινά οι πολίτες, χρειάζεται κατά τον κ. Οικονομίδη «σοβαρή διευθύνουσα υπηρεσία με υποστήριξη συμβούλων, σοβαρή εποπτεία κατασκευής με την υποστήριξη construction managers και διαρκή παρουσία και συμμετοχή του μελετητή στην εξέλιξη και πορεία της κατασκευής, ικανή μελετητική ωριμότητα με σοβαρό έλεγχο της παραδιδόμενης μελέτης και διενέργεια σοβαρών ελέγχων και δομικών».

«Υπάρχει τρόπος να ελεγχθούν με αξιόπιστο τρόπο οι εκπονούμενες μελέτες για την πληρότητα και ορθότητά τους;» αναρωτιέται. «Η απάντηση είναι θετική» προσθέτει, αρκεί «καθ’ όλη την διάρκεια της εκπόνησης της μελέτης, καθώς και κατά την παραλαβή της από τις αναθέτουσες αρχές να διενεργείται έλεγχος σε όλα τα στάδια της μελέτης από ελεγκτή μελέτης».