ΣΕΤΕ: Σχέδια άμυνας για τη μετα-ρεκόρ εποχή στον τουρισμό

Αν έγινε κάτι παραπάνω από σαφές από τον απολογισμό του 2018 και τις προοπτικές του 2019 που παρουσίασε χθες ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Γιάννης Ρέτσος ήταν η εξής διαπίστωση: παρά τα ρεκόρ, τα σύννεφα πυκνώνουν στον ορίζοντα του ελληνικού τουρισμού, οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και  οι τουριστικές επιχειρήσεις ήδη προετοιμάζουν τις γραμμές άμυνάς τους για τις δυσκολίες που θεωρούν αναπόφευκτο πως θα έρθουν.

Ο επικεφαλής του ΣΕΤΕ τοποθέτησε πάνω στο τραπέζι την ταμπακέρα με όλα τα ανοιχτά θέματα που αντιμετωπίζει ο τομέας του τουρισμού, σημειώνοντας με έμφαση πως ο σύνδεσμος εκπροσωπεί-ως κοινωνικός εταίρος- τις εργοδοτικές ενώσεις 14 επιμέρους κλάδων που συγκροτούν τον τουριστικό τομέα. Ενός τομέα που έφερε φέτος στη χώρα έσοδα άνω των 16 δισ. ευρώ και εισφέρει άμεσα το 17% των θέσεων εργασίας (στην περίοδο αιχμής του καλοκαιριού) ενώ οι εργαζόμενοι που απασχολούνται άμεσα ή έμμεσα σε δραστηριότητες που συνδέονται με τον τουρισμό υπολογίζεται ότι αντιπροσωπεύουν το 37%-42% του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας.

«Ίσως ο πήχης να έχει ανέβει, ήδη, πολύ ψηλά» παραδέχθηκε κάποια στιγμή ο Γ. Ρέτσος, για να συμπληρώσει λίγο αργότερα: «Οταν οι αφίξεις ξένων επισκεπτών  ξεπερνούν τα 33 εκατομμύρια (συμπεριλαμβανομένης της κρουαζιέρας), αναρωτιέσαι μέχρι πού μπορεί να φτάσεις ή πού αντέχεις να φτάσεις…».

Ο σκεπτικισμός του επικεφαλής του ΣΕΤΕ  αντανακλά τον έντονο προβληματισμό στους κόλπους των επιχειρηματιών του τουρισμού από τα αμιγώς τεχνοκρατικά δεδομένα αλλά και την τρέχουσα συγκυρία. Από τεχνοκρατικής άποψης, το «καμπανάκι» έχει ηχήσει ήδη. Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, με πρόσφατη της PricewaterhouseCoopers (PwC), οι ανοδικοί κύκλοι στον τουρισμό διαρκούν 6-7 χρόνια και η Ελλάδα διανύει, ήδη, την έκτη διαδοχική χρονιά ανόδου.

Οι ενδείξεις στα τέλη της φετινής χρονιάς, ωστόσο, και η συγκυρία που διαμορφώνεται εκτός και εντός συνόρων είναι αυτά που λειτουργούν ως φίλτρο για να γίνουν πιο ευδιάκριτα τα σύννεφα που μαζεύονται στον ορίζοντα του ελληνικού τουρισμού.

Ο Γ. Ρέτσος περιέγραψε ξεκάθαρα την όχι ευνοϊκή συγκυρία: ο ανταγωνισμός επέστρεψε (ιδιαίτερα η Τουρκία) και το Brexit εξελίσσεται άσχημα, τοποθετώντας ένα μεγάλο ερωτηματικό πάνω από τη βρετανική αγορά (δεύτερη μεγαλύτερη του ελληνικού τουρισμού)  για το 2019.

«Είναι αναπόφευκτο» σημείωσε ο Γ. Ρέτσος «κάποια στιγμή -με βάση το καλύτερο σενάριο- να οδηγηθούμε σε μια ισορροπία ή ελαφρά καθοδική τάση. Αυτή είναι η δική μου διαίσθηση. Δεν πιστεύω, όμως, πως τα επόμενα χρόνια ο ελληνικός τουρισμός κινδυνεύει από απότομες πτώσεις».

Η τοποθέτηση του επικεφαλής του ΣΕΤΕ υποδηλώνει τις «αμυντικές» προετοιμασίες που έχουν ξεκινήσει στον χώρο τουρισμού, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι αναταράξεις.

Το «κλειδί» και η «ταμπακέρα»

Μπορεί ένα «κλειδί» να οδηγήσει κάποιον στην… «ταμπακέρα»; Στην περίπτωση του ΣΕΤΕ, αυτό ακριβώς φαίνεται πως ισχύει.

Έχει αποδειχθεί διαχρονικά πως το απόλυτο κλειδί/εργαλείο των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων (οι οποίες αποτελούν τη σπονδυλική στήλη και κάτι παραπάνω του τουρισμού) είναι ένα: οι τιμές. Αυτό είναι το απόλυτο αμυντικό όπλο των ξενοδόχων σε δύσκολες περιόδους, προκειμένου να αντιμετωπίζουν τον ανταγωνισμό.

Ο Γ. Ρέτσος δεν μπορούσε να το κάνει πιο σαφές: ««Τα επόμενα χρόνια, οι τιμές θα χρειαστεί να παίξουν τον ρόλο που έπαιξαν στην αρχή της κρίσης. Θυμίζω πως την περίοδο 2009-2012, ό,τι μπόρεσε να περισώσει ο τουρισμός το κατάφερε από τη δραματική πτώση των τιμών των ξενοδοχείων»

Οι επιχειρηματίες του χώρου, όμως, επισημαίνουν πως αυτό που μπορούσε να γίνει τότε δεν είναι εύκολο να γίνει τώρα, αν δεν αλλάξουν μια σειρά πράγματα που θα επιτρέψουν στις επιχειρήσεις να μπορούν να το κάνουν. Κάπως έτσι οδηγούμαστε από το «κλειδί» (τιμές) στην «ταμπακέρα» των θεμάτων που έχουν τοποθετήσει, ήδη, πάνω στο τραπέζι οι εκπρόσωποι των τουριστικών επιχειρήσεων.

Μια «ταμπακέρα» στην οποία περιλαμβάνονται τέσσερα μείζονα θέματα:

Φορολογία: Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΣΕΤΕ, η μείωση του ΦΠΑ αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα (13% σήμερα στη διαμονή, 24% στην εστίαση, αερομεταφορές, ακτοπλοΐα). Ταυτόχρονα ζήτησε να τηρηθούν τα υπεσχημένα της κυβέρνησης για τη μείωση του φόρου επιχειρήσεων και του φόρου μερισμάτων (από 15% σε 10%) το 2019. Όπως ανέφερε, με αποδέκτες προφανώς κυβερνητικά ώτα, οι επιχειρηματίες έχουν συνυπολογίσει αυτές τις δεσμεύσεις στον προγραμματισμό τους και δεν είναι εύκολο να αλλάζουν τα δεδομένα την τελευταία στιγμή…

Υποκατώτατος μισθός: Με τον λεγόμενο υποκατώτατο μισθό για νέους κάτω των 24 ετών να καταργείται, ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ έκανε γνωστό πως ο σύνδεσμος έχει καταθέσει επίσημα πρόταση στην κυβέρνηση προκειμένου να καθιερωθεί ειδικός «εισαγωγικός μισθός» για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας των τουριστικών επιχειρήσεων. Όπως διευκρίνισε, ο μισθός αυτός θα είναι κατώτερος από τον κατώτατο και θα ισχύει για δύο χρόνια, προκειμένου οι επιχειρήσεις του χώρου να έχουν κίνητρο να προχωρήσουν σε νέες προσλήψεις.

Σύμφωνα με τον Γ. Ρέτσο, η πρόταση του ΣΕΤΕ βασίζεται σε μελέτη του συνδέσμου για την εξέλιξη του κατώτατου μισθού σε συνάρτηση με την παραγωγικότητα και το μέσο επίπεδο αμοιβών στην υπόλοιπη οικονομία και αντανακλά την πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί στην ελληνική οικονομία.

Εξήγησε χαρακτηριστικά πως οι κλαδικές συμβάσεις που είχαν υπογραφεί με τους ξενοδοχοϋπάλληλους από το 2012 και ίσχυαν έως και φέτος έδωσαν την ευκαιρία στους εργαζόμενους να διασώσουν όλα τα επιδόματά τους (τα οποία απώλεσαν οι εργαζόμενοι στην υπόλοιπη οικονομία από το 2012) ενώ ο κατώτατος μισθός διαμορφώθηκε σε σημαντικά υψηλότερα επίπεδα από τον κατώτερο της εθνικής συλλογικής σύμβασης εργασίας.

Όπως εξήγησε, ωστόσο, μετά την ολοκλήρωση των Μνημονίων η κλαδική σύμβαση έγινε υποχρεωτική για τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις σε όλη τη χώρα (σ.σ. μέχρι τώρα, άλλες από αυτές εφάρμοζαν την κλαδική σύμβαση, άλλες επιχειρησιακές συμβάσεις και άλλοι ατομικές μειώνοντας τις αμοιβές). Με αυτό τον τρόπο, εξήγησε, ακόμα κι ένας εργαζόμενος 18 ετών που προσλαμβάνεται για πρώτη φορά, χωρίς επιδόματα, θα αμείβεται με κατώτερο μισθό που ξεπερνά τα 800 ευρώ. Ας σημειωθεί πως, σύμφωνα με τον ΣΕΤΕ, ο προτεινόμενος εισαγωγικός μισθός δεν θα έχει ηλικιακό περιορισμό, αλλά θα καλύπτει όλους όσοι προσλαμβάνονται στον χώρο του τουρισμού προερχόμενοι από άλλο κλάδο αλλά και όσοι  βρίσκονταν εκτός αγοράς εργασίας είτε ως μακροχρόνια άνεργοι, είτε για λόγους σπουδών ή επαναπατρίζονται ενώ δούλευαν σε άλλη χώρα.

Παράγοντες του χώρου, πάντως, ερμηνεύουν την πρόταση του ΣΕΤΕ για νέου τύπου  υποκατώτατο μισθό ως προσπάθεια να εκτονωθούν οι αντιδράσεις που έχει προκαλέσει στους κόλπους των ξενοδόχων η επέκταση της κλαδικής σύμβασης εργασίας υποχρεωτικά σε όλες τις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις.

Βραχυχρόνιες μισθώσεις: Ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ φρόντισε να εκφράσει τη διαφωνία του συνδέσμου με τη θέση της κυβέρνησης πως ο νόμος που ψηφίσθηκε τον Μάιο του 2017 και η υποχρέωση ένταξης των ιδιοκτητών κατοικιών στο Μητρώο Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΜΗ.Τ.Ε) επιλύει το πρόβλημα. «Δεν υπάρχει λύση αλλά κατ’ αρχήν αντιμετώπιση του θέματος», σημείωσε ο Γ. Ρέτσος.

Σύμφωνα με τον ΣΕΤΕ, πρόκειται για δυναμικό φαινόμενο που εξελίσσεται και απαιτούνται πρόσθετες παρεμβάσεις, για να μπορέσει «κάποια στιγμή» να αποτελέσει μέρος του επίσημου τουριστικού προϊόντος της χώρας.

Ο ΣΕΤΕ επιμένει για παρεμβάσεις σε δύο επίπεδα: τη φορολόγηση και τους ελάχιστους όρους λειτουργίας. Σε ό,τι αφορά τη φορολόγηση, ο ΣΕΤΕ επιμένει στην ανάγκη να φορολογείται η βραχυχρόνια μίσθωση ιδιωτικών κατοικιών απευθείας στην πηγή (κατά την κράτηση) και στη συνέχεια οι ψηφιακές πλατφόρμες τύπου Airbnb να αποδίδουν τα ποσά στο Δημόσιο. Ταυτόχρονα θεωρεί πως θα πρέπει να εξασφαλίζονται ελάχιστοι όροι υγιεινής και ασφάλειας.

Ταυτόχρονα, ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ σημείωσε πως θα πρέπει να παρακολουθούνται οι εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στην κατεύθυνση αυτή ανέφερε το παράδειγμα της Βαρκελώνης, στην οποία έχει επιβληθεί ανώτατο πλαφόν στις κατοικίες που μπορούν να εντάσσονται σε ψηφιακές πλατφόρμες. Έτσι, εξήγησε, αν έχει συμπληρωθεί ο ανώτατος αριθμός κατοικιών, δεν θα μπορεί να εντάσσεται άλλη. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να αποσυρθεί κάποια ή κάποιες.

Μέτρο το οποίο επιδιώκει να διατηρείται ένα απόθεμα κατοικιών που θα είναι διαθέσιμες προς ενοικίαση από ντόπιους και όχι από τουρίστες, ιδιαίτερα στο κέντρο των πόλεων.

Χωροταξία: Ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ έθεσε ως προτεραιότητα την ολοκλήρωση του χωροταξικού σχεδιασμού προκειμένου να κεφαλαιοποιηθεί το επενδυτικό ενδιαφέρον που εκδηλώνεται για επενδύσεις στον τουρισμό.
Οι νέες τάσεις που θέλουν τους ταξιδιώτες να αναζητούν ολοκληρωμένες εμπειρίες σε έναν προορισμό και η ραγδαία απαξίωση προορισμών που έχουν «τουριστικοποιηθεί» υπερβολικά αποτυπώνεται στην αλλαγή πλεύσης του ΣΕΤΕ και μια ηχηρή παραδοχή από τον πρόεδρό του.

«Ελλειψη χωροταξικού σχεδιασμού όλες τις προηγούμενες δεκαετίες είχε ως αποτέλεσμα την άναρχη δόμηση σε πολλές περιοχές της χώρας, η οποία, τελικά, καταλήγει να δημιουργεί πρόβλημα στην τουριστική δραστηριότητα και να ασχημαίνει το τουριστικό προϊόν».

Διαχείριση προορισμών και μοντέλο Fraport

Η ραγδαία αλλαγή τάσεων οδήγησε τον ΣΕΤΕ να θέσει ως απόλυτη προτεραιότητα την ανάγκη διαχείρισης των προορισμών μέσω της δημιουργίας εξειδικευμένων οργανισμών (Destination Management Organisations-DMO).

Ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ, μάλιστα, κάλεσε τους επιχειρηματίες του τουρισμού να απαιτήσουν από τους υποψήφιους Δημάρχους και Περιφερειάρχες να δεσμευθούν στις επικείμενες εκλογές για τις δράσεις που θα αναλάβουν για τη συνολική διαχείριση των προορισμών τους και τα μέτρα που θα πάρουν για να διευκολυνθεί η προσέλκυση τουριστών.

Στην κατεύθυνση συνολικής αναβάθμισης των τουριστικών προορισμών της χώρας, ο Γ. Ρέτσος ζήτησε να αξιοποιηθούν λιμάνια, μαρίνες και τα εναπομείναντα κρατικά αεροδρόμια στο πρότυπο των 14 περιφερειακών αεροδρομίων που παραχωρήθηκαν στη Fraport.

Τέλος, ο Γ. Ρέτσος προανήγγειλε σειρά επαφών του ΣΕΤΕ στις Βρυξέλλες στο πρώτο τρίμηνο του 2019. Διευκρίνισε, παράλληλα,  πως προωθείται η συνεργασία του ΣΕΤΕ με τους αντίστοιχους συνδέσμους Γερμανίας, Νορβηγίας, Πορτογαλίας και Ιταλίας ενώ σε ρόλο παρατηρητή έχει προσέλθει ο αντίστοιχος φορέας της Γαλλίας. Σύμφωνα με τον Γ. Ρέτσο, η σύμπραξη θα θέσει στο επίκεντρό της το θέμα του υπερ- τουρισμού (σ.σ. η μεγάλη συγκέντρωση τουριστών σε μια περιοχή) και θα επιδιωχθεί η υιοθέτηση μέτρων ενιαίας  αντιμετώπισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.