Βιολογικοί καθαρισμοί: Τους φτιάχνουν για να υπολειτουργούν!

Περίπου 50 εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού σε αντίστοιχες πόλεις ανά την Ελλάδα, ακόμα και σε τουριστικές περιοχές της χώρας, είτε υπολειτουργούν είτε δεν καλύπτουν το σύνολο του οικισμού, επειδή δεν έχουν κατασκευαστεί ή δεν έχουν συνδεθεί τα αποχετευτικά δίκτυα. Αλλά και σε πολλούς δήμους που λειτουργούν, οι κάτοικοι αποφεύγουν να συνδεθούν λόγω κόστους, με αποτέλεσμα να προτείνεται η προώθηση προγραμμάτων επιδότησης των νοικοκυριών τύπου «Εξοικονομώ».

Η δυσάρεστη εικόνα προκύπτει την ίδια στιγμή που η Ελλάδα, προκειμένου να καλύψει τις απαιτήσεις κοινοτικών οδηγιών αλλά και να στηρίξει την ανάπτυξη του τουριστικού ρεύματος, καλείται να δαπανήσει εκατοντάδες εκατομμύρια για την κατασκευή βιολογικών καθαρισμών σε 262 οικισμούς, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που οι εγκαταστάσεις είναι ημιτελείς ή δεν λειτουργούν.

Μέχρι στιγμής έχουν δεσμευτεί 979 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ για την κατασκευή βιολογικών καθαρισμών και δικτύων αποχέτευσης (όπου απαιτείται) σε 162 οικισμούς, 98 εκατ. από εθνικούς πόρους για 12 οικισμούς, ενώ αναζητούνται άλλα 403 εκατ. ευρώ για 40 οικισμούς που θεωρούνται «ορφανοί» από χρηματοδότηση. Στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ανησυχούν όχι μόνο για τις προβληματικές εγκαταστάσεις που είναι διάσπαρτες ανά την Ελλάδα, αλλά και για τις καθυστερήσεις στους διαγωνισμούς που προωθούνται με το σύστημα μελέτη - κατασκευή.

Οι οικισμοί με πληθυσμό άνω των 2.000 κατοίκων θα έπρεπε να εξυπηρετούνται από εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων από το τέλος του 2005! Δεκατρία χρόνια μετά και αφού η χώρα μας έχει λάβει απανωτές παρατάσεις από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ειδική Γραμματεία Υδάτων, που είναι αρμόδια για την εφαρμογή της κοινοτικής οδηγίας 91/271/ΕΟΚ για τα λύματα, εντόπισε 385 οικισμούς που χαρακτηρίστηκαν «ως Γ' προτεραιότητας», δηλαδή είναι άνω των 2.000 κατοίκων.

Προ ημερών έγινε γνωστό πως ο κατάλογος αναμένεται να οριστικοποιηθεί μέχρι τις αρχές του 2019 με αναθεωρημένη μεθοδολογία χαρακτηρισμού, καθώς έχει τεθεί ζήτημα, και από τις κοινοτικές υπηρεσίες, για πολλές τουριστικές περιοχές που τα τελευταία χρόνια παρουσιάζουν εκρηκτική ανάπτυξη. Στο ΥΠΕΝ γνωρίζουν πως συχνά σε τουριστικές περιοχές ασκείται μεγάλη πίεση από τοπικούς πολιτικούς παράγοντες, ώστε οι δημόσιες εγκαταστάσεις των βιολογικών καθαρισμών να παραλάβουν και τα λύματα μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων (που θα έπρεπε να φτιάξουν δικές τους εγκαταστάσεις), με αποτέλεσμα «να υπερκαλύπτεται η σχεδιασθείσα δυναμικότητα των κρατικών υποδομών».

Η κυβέρνηση συμφώνησε με την Κομισιόν ένα «Εθνικό Επιχειρησιακό Σχέδιο Υποδομών Λυμάτων για την κάλυψη του συνόλου των οικισμών». Ηδη έχουν εκπονηθεί 13 Περιφερειακά Επιχειρησιακά Σχέδια Διαχείρισης Αστικών Λυμάτων ενώ «διασφαλίστηκε η χρηματοδότηση (από το ΕΣΠΑ ή από το πρόγραμμα «ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ Ι») για όλα τα έργα που έχουν ωριμότητα κατασκευής μέχρι το 2023». Τα πρώτα έξι περιφερειακά σχέδια εγκρίθηκαν το καλοκαίρι, ενώ τον προηγούμενο μήνα εγκρίθηκαν και τίθενται σε εφαρμογή και τα υπόλοιπα 7 για τις περιφέρειες Αττικής, Κρήτης, Πελοποννήσου, Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Μακεδονίας και Δυτικής Ελλάδας.

Η κατάσταση

Σύμφωνα με την τελευταία αναφορά παρακολούθησης του «Εθνικού Σχεδίου Λυμάτων», μόνο 123 από τους 385 οικισμούς «Γ’ προτεραιότητας» καλύπτουν τις απαιτήσεις της κοινοτικής οδηγίας που θα έπρεπε να εφαρμοστεί πλήρως από το 2005… Όπως προαναφέρθηκε, σε άλλους 48 υπάρχουν βιολογικοί καθαρισμοί που είτε δεν λειτουργούν καθόλου είτε υπολειτουργούν, με αμφισβητούμενα αποτελέσματα για την προστασία του περιβάλλοντος.

Στους συγκεκριμένους οικισμούς περιλαμβάνονται η Ελασσόνα, η Πάλαιρος, το Αιτωλικό, τα Λεχαινά, η Νέα Πέραμος, η Αρχαία Επίδαυρος, το Αρκαλοχώρι, η Ουρανούπολη, η Ιερισσός, η Ζαχάρω, ο Αστακός, τα Οινόφυρα και το Σχηματάρι, οι Δελφοί, το Γαλαξίδι, τα Μέθανα, τα Ανώγεια κ.ά.

Στις αρχές Αυγούστου, κατά τη συνεδρίαση της επιτροπής που παρακολουθεί το σχέδιο λυμάτων, είχαν τεθεί διάφορα ζητήματα όπως για τον τρόπο διάθεσης της λάσπης που παράγουν οι βιολογικοί καθαρισμοί. Όπως αναφέρεται στα πρακτικά, «οι φορείς έθεσαν το θέμα της άμεσης θεσμοθέτησης και εφαρμογής κατάλληλου νομικού πλαισίου για τη μείωση της ποσότητας της επεξεργασμένης ιλύος που διατίθεται σε ΧΥΤΑ ή και σε άλλους χώρους διάθεσης. Εκφράστηκε η ανάγκη προσαρμογής του θεσμικού πλαισίου καθώς επίσης και το θέμα της δυνατότητας χρηματοδότησης των σχετικών υποδομών με διαφορετικές εναλλακτικές προσεγγίσεις (π.χ. πρόταση ΣΔΙΤ από την Περιφ. Πελοποννήσου)».

Βιολογικοί καθαρισμοί χωρίς... πελάτες

Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα αφορούν τη σύνδεση των κατοικιών και άλλων κτισμάτων με το δίκτυο αποχέτευσης. Η εξαιρετικά δυσάρεστη εμπειρία με τον βιολογικό καθαρισμό του Θριασίου δείχνει πως οι πολίτες αποφεύγουν να συνδεθούν με το δίκτυο αποχέτευσης για να μην πληρώσουν το κόστος. Στην τελευταία συνεδρίαση υποστηρίχθηκε πως «ο κύριος λόγος για τη μερική αστοχία της σύνδεσης με το υφιστάμενο δίκτυο αποχέτευσης σχετίζεται αφενός με το κόστος των ιδιωτικών συνδέσεων/διακλαδώσεων από τις τοπικές αρχές, αφετέρου με την απροθυμία τους να ζητήσουν από τους πολίτες να συνδεθούν στο δίκτυο, λόγω της οικονομικής τους κατάστασης».

Προτάθηκε «να ληφθεί οριζόντια μέριμνα για την ταυτόχρονη κατασκευή των ιδιωτικών συνδέσεων/διακλαδώσεων με την κατασκευή του δικτύου αποχέτευσης σε κάθε νέο έργο αποχέτευσης». Ο εκπρόσωπος της Κομισιόν (της γενικής διεύθυνσης περιφερειακής πολιτικής) πρότεινε «τη διερεύνηση δημιουργίας ενός «ταμείου» κατά την έννοια του «Εξοικονομώ» για τις ιδιωτικές συνδέσεις των πολιτών, που θα μπορούσε να συμβάλει στη λύση του προβλήματος».