Πώς τα ΣΔΙΤ μπορούν να «αναστήσουν» τις επενδύσεις

Η πρόσφατη απόφαση της κυβέρνησης να προχωρήσει το πρώτο οδικό έργο στην Ελλάδα με Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), του τμήματος Χερσόνησος - Νεάπολη του Βόρειου Οδικού Αξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ) δικαιώθηκε από το σημαντικό ενδιαφέρον εγχώριων και ξένων ομίλων στον σχετικό διαγωνισμό.

Την ίδια στιγμή, όμως, καταγράφονται σε άλλους κυβερνητικούς κύκλους σοβαρές αντιστάσεις στην υλοποίηση ακόμα πιο κρίσιμων έργων, από τη διαχείριση απορριμμάτων μέχρι τον οδοφωτισμό, με ΣΔΙΤ, αν και πυκνώνουν οι φωνές για «φωτογραφικούς» διαγωνισμούς και τεράστια σπατάλη κρατικού χρήματος.

Τόσο τα στελέχη της αγοράς, όπως προκύπτει και από το τελευταίο εβδομαδιαίο δελτίο του ΣΕΒ για την ελληνική οικονομία, όσο και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων διεθνών οργανισμών, δείχνουν προς τις συμβάσεις παραχώρησης και τα ΣΔΙΤ. Ως αντίδοτο στα άδεια κρατικά ταμεία, αλλά και στους μηχανισμούς της διαφθοράς που οδηγούν σε μεγάλες σπατάλες δημόσιων πόρων και καθυστερούν σημαντικά έργα στην περιφέρεια. Μάλιστα, από τα συγκεκριμένα έργα, όπως η διαχείριση απορριμμάτων, οι βιολογικοί καθαρισμοί, ο οδοφωτισμός κ.ά. κρίνεται το επόμενο βήμα του ελληνικού τουρισμού. Δηλαδή η δυνατότητα της χώρας μας να στηρίξει την αυξημένη τουριστική κίνηση, με παράλληλη προσφορά ποιοτικών υπηρεσιών για ενίσχυση των εσόδων.

Στην αγορά επικαλούνται σειρά πρόσφατων δηλώσεων και στοιχείων, ώστε να πείσουν τους κυβερνητικούς θύλακες που επιμένουν στην προώθηση πολλών έργων στην περιφέρεια ως παραδοσιακές εργολαβίες εν μέσω καταγγελιών για προκλητικά «φωτογραφικούς» διαγωνισμούς σε τομείς που ξεκινούν από τις μονάδες απορριμμάτων και φτάνουν μέχρι την αναβάθμιση των δικτύων φωτισμού των δήμων. Πρόκειται για έργα συνολικού ύψους εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, που μπορούν να προσελκύσουν σημαντικά ιδιωτικά κεφάλαια, όπως δείχνει και η εμπειρία από τα πέντε έργα ΣΔΙΤ για μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων που προωθούνται ήδη στην Ελλάδα.

Πριν από λίγες ημέρες, η αρμόδια επίτροπος Περιφερειακής Πολιτικής Κορίνα Κρέτσου, απαντώντας σε ερώτηση του ευρωβουλευτή Νίκου Χουντή, είχε αναφερθεί με θετικά λόγια στα έργα διαχείρισης απορριμμάτων που προωθούνται με ΣΔΙΤ. Οπως δήλωσε, «σε ορισμένες περιφέρειες γίνεται έγκριση και υλοποίηση έργων. Για παράδειγμα, το έργο διαχείρισης αποβλήτων της Δυτικής Μακεδονίας στην Κοζάνη (σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα) υλοποιήθηκε σε λιγότερο από ένα έτος και λειτουργεί με μεγάλη επιτυχία.

Πρόσφατα εγκρίθηκαν παρόμοιες συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στη διαχείριση αποβλήτων για τις περιοχές της Ηπείρου, της Πελοποννήσου και των Σερρών· επίσης, μια πέμπτη σύμπραξη, για την Ηλεία, είναι κοντά στην υπογραφή». Από την άλλη πλευρά, «η Επιτροπή ανησυχεί ιδιαίτερα για την κατάσταση στην Αττική, όπου, μετά την πλήρη αναθεώρηση του περιφερειακού σχεδίου διαχείρισης αποβλήτων το 2015, δεν έχει εγκριθεί ούτε ένα έργο μέχρι στιγμής, λόγω της χρονοβόρας διαδικασίας έγκρισης για περιβαλλοντικές άδειες». Η Επιτροπή «εκφράζει επίσης την ανησυχία της για την κατάσταση στις περιφέρειες Ιονίων Νήσων και Νοτίου Αιγαίου, όπου η προσέγγιση των επιμέρους συστημάτων διαχείρισης αποβλήτων για κάθε νησί χωριστά φαίνεται να προκαλεί σημαντικές καθυστερήσεις υλοποίησης και ανεπάρκειες».

Ολα αυτά συμβαίνουν την ίδια στιγμή που, σύμφωνα και με τα στοιχεία του τελευταίου εβδομαδιαίου δελτίου του ΣΕΒ, «η χώρα μας δαπανά 3% του προϋπολογισμού επενδύσεων στην παροχή νερού (έναντι 1,1% στην ΕΕ-28), καθώς και 5,5% στη διαχείριση στερεών αποβλήτων (έναντι 1,7% στην ΕΕ-28) και 3,7% στη διαχείριση υγρών αποβλήτων (έναντι 1,8% στην ΕΕ- 28). Τα ανωτέρω μεγέθη πιστοποιούν τις τεράστιες αδυναμίες στη διαχείριση υδάτινων πόρων και απορριμμάτων, όπου η χώρα μας έχει καθυστερήσει στην αντιμετώπιση της σπατάλης στο νερό και της αποκομιδής των σκουπιδιών, με σύγχρονους και αποτελεσματικούς τρόπους». Οι πρόσφατες εικόνες με τα σκουπίδια στην Κέρκυρα το επιβεβαιώνουν.

Οσοι πιστεύουν πως τα ΣΔΙΤ μπορούν να προσελκύσουν ιδιωτικά κεφάλαια αλλά και να συμβάλουν σε πιο διαφανείς διαγωνισμούς και διαδικασίες επικαλούνται και φετινή αξιολόγηση της Παγκόσμιας Τράπεζας. Ενώ η Ελλάδα, όπως προκύπτει από έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας την προηγούμενη εβδομάδα, συνεχίζει να κατρακυλά στον δείκτη Doing Business, που αξιολογεί το επιχειρηματικό περιβάλλον, η εικόνα στα ΣΔΙΤ είναι εντελώς διαφορετική.

Συγκεκριμένα, η Ελλάδα για ακόμη μια χρονιά -τέταρτη κατά σειρά- υποχωρεί στην παγκόσμια κατάταξη του δείκτη Doing Business και πλέον βρίσκεται στη θέση 72 ανάμεσα σε 190 χώρες, από την 67η που βρισκόταν πέρυσι και την 61η που βρισκόταν το 2016. Την ίδια στιγμή, όμως, η χώρα μας βρέθηκε στην 3η θέση παγκοσμίως, ανάμεσα σε 135 χώρες στον τομέα των «Διαγωνιστικών Διαδικασιών σε έργα ΣΔΙΤ», σύμφωνα με την Έκθεση ΣΔΙΤ 2018 της Παγκόσμιας Τράπεζας. Στη φετινή ετήσια έκθεση «Benchmarking PPP Procurement», αναλύεται το ρυθμιστικό πλαίσιο των ΣΔΙΤ προς τα οποία στρέφονται κυβερνήσεις ανά τον κόσμο, προκειμένου να προωθήσουν έργα ή άλλες υπηρεσίες και σύμφωνα με τα στοιχεία, η χώρα μας καταλαμβάνει την τρίτη θέση στην αξιολόγηση των καλών πρακτικών που ακολουθούν οι κυβερνήσεις στις διαγωνιστικές διαδικασίες των ΣΔΙΤ. Σημειώνεται ότι στον συγκεκριμένο τομέα η χώρα μας έχει και άλλες διεθνείς διακρίσεις.

Αλλά και η εμπειρία από πρόσφατους διαγωνισμούς συνηγορεί υπέρ των ΣΔΙΤ. Στους διαγωνισμούς για τις μονάδες απορριμμάτων που έγινε μέσω Συμπράξεων είχαν κατατεθεί από 5 έως 7 προσφορές. Στον πρώτο διαγωνισμό για μονάδα διαχείρισης απορριμμάτων ως παραδοσιακό δημόσιο έργο, στην Αλεξανδρούπολη, κατατέθηκαν μόνο δύο προσφορές, ενώ απείχαν όλοι οι μεγάλοι «παίκτες» του κλάδου. Το ίδιο αναμενόταν να γίνει και στον διαγωνισμό για τη μονάδα στο Αμάρι Κρήτης, αλλά τελικώς ακυρώθηκε εν μέσω αποκαλύψεων. Στα έργα οδοφωτισμού, θέμα με το οποίο έχει ασχοληθεί επισταμένα το Euro2day.gr, αποκαλύπτονται επίσης αρκετά απίστευτα.

Σημειώστε πως, όπως αναφέρεται και στο εβδομαδιαίο δελτίο του ΣΕΒ, «ο ήδη «κουτσουρεμένος» Προϋπολογισμός Δημοσίων Επενδύσεων χρηματοδοτείται κατά 50% από την υπερφορολόγηση της εργασίας και των επιχειρήσεων… Αλλο ένα αδιέξοδο δηλαδή της «άλυτης εξίσωσης» που έχει δημιουργήσει η δημοσιονομική πολιτική των υψηλών πλεονασμάτων για την ανάπτυξη της οικονομίας». Γι’ αυτό στον σύνδεσμο, αλλά και στην αγορά υποδομών, υποστηρίζουν πως «λεφτά ΔΕΝ υπάρχουν» για δημόσιες επενδύσεις σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας και ως εκ τούτου «είναι αναγκαία η στροφή σε ΣΔΙΤ και παραχωρήσεις, δηλαδή και σε ιδιωτικούς πόρους για τη χρηματοδότηση αναγκαίων επενδύσεων τόσο σε υποδομές και διασυνδέσεις όσο και στους υπόλοιπους τομείς που υποχρηματοδοτούνται».

Οι δυσάρεστοι αριθμοί

Σύμφωνα με τους αναλυτές του ΣΕΒ, η Ελλάδα «δαπανά το μισό σχεδόν (48,5%) προϋπολογισμό δημοσίων επενδύσεων σε υποδομές μεταφορών (δρόμοι, τούνελ, γέφυρες, κ.λπ.), ούσα πρωταθλήτρια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που ξοδεύει κατά μέσο όρο τα μισά (24,4%). Την ίδια στιγμή, είναι παράδοξο ότι απουσιάζει ένα μακροπρόθεσμο Εθνικό Σχέδιο Υποδομών (10ετίας ή και 20ετίας) που να εστιάζει στην επόμενη γενιά έργων και διασυνδέσεων προστιθέμενης αξίας για τη δημιουργία ισχυρών περιφερειακών πόλων, με στόχο την ισόρροπη ανάπτυξη κέντρου και περιφέρειας.

Ταυτόχρονα δαπανά λιγότερα σε υποδομές παιδείας (2,5% έναντι 10,4% στην ΕΕ-28), υγείας (1,4% έναντι 7,9% στην ΕΕ-28), κοινωνικής προστασίας (1,3% έναντι 2,3% στην ΕΕ-28) και δημόσιας τάξης και ασφάλειας (0% έναντι 3,1% στην ΕΕ-28). Σημειώνεται, εν προκειμένω, ότι την τελευταία διετία (2015-2016), οι δημόσιες επενδύσεις στην αστυνομία ανήλθαν σε μόλις €3 εκατ., ενώ δεν δαπανήθηκε ούτε 1 ευρώ για επενδύσεις στην πυροσβεστική (δεν περιλαμβάνεται η δασοπυρόσβεση), στα δικαστήρια και στις φυλακές».

Το αποτέλεσμα των ανωτέρω επιλογών είναι ότι «η χώρα μας δεν ξοδεύει ούτε 1 ευρώ για στέγαση και ανάπτυξη χώρων κοινής ωφέλειας (όλα πάνε στο νερό) και ούτε 1 ευρώ για τη μείωση της περιβαλλοντικής ρύπανσης και την προστασία της βιοποικιλότητας (όλα πάνε στα σκουπίδια). Όσον αφορά σε υποδομές αναψυχής, άθλησης, και πολιτισμού, η χώρα μας ξοδεύει σχεδόν τίποτα (0,1%) σε υποδομές πολιτισμού (έναντι 1,9% στην ΕΕ-28) και 2,8% σε υποδομές αναψυχής και άθλησης (έναντι 2,2% στην ΕΕ-28).

Εν κατακλείδι, τα μισά λεφτά περίπου κάθε χρόνο πηγαίνουν σε υποδομές μεταφορών, χωρίς να εντάσσονται σε ένα συνεκτικό αναπτυξιακό σχέδιο και βεβαίως η υποεπένδυση σε άλλους τομείς της οικονομίας είναι μια στρέβλωση, που κάποια στιγμή πρέπει να αντιμετωπιστεί».

Όσον αφορά τη στέγαση και τις υποδομές κοινής ωφέλειας, «η Ελλάδα επενδύει το 3,1% του προϋπολογισμού επενδύσεων (έναντι 6,2% στην ΕΕ-28), με όλους τους πόρους να κατευθύνονται στην παροχή νερού (3% έναντι 1,1% στην ΕΕ-28), ένδειξη και πάλι του απαρχαιωμένου συστήματος διαχείρισης υδάτινων πόρων, με τη σπατάλη να ανέρχεται σε παροιμιώδη επίπεδα! Ταυτόχρονα, η Ελλάδα έχει μηδενικές επενδύσεις στη στέγαση (έναντι 0,9% στην ΕΕ-28) και την ανάπτυξη τοπικών υπηρεσιών (έναντι 3,6% στην ΕΕ-28)».