Μαύρες σκιές στα προγράμματα της «Χρυσής Βίζας»

Παράθυρο για «ξέπλυμα μαύρου χρήματος» αφού οι έλεγχοι που γίνονται σε πολλά κράτη-μέλη θεωρούνται ενίοτε ελλιπείς, μπορούν να αποτελέσουν τα προγράμματα «Χρυσής Βίζας», σύμφωνα με έκθεση που συντάχθηκε για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ταυτόχρονα μπορούν να προκαλέσουν και άλλες παρενέργειες, που φτάνουν μέχρι τη μεγάλη αύξηση τιμών, κάτι που ήδη αντιλαμβάνονται όσοι προσπαθούν να αγοράσουν σπίτι στο κέντρο της Αθήνας και το έχουν ήδη αντιμετωπίσει οι κάτοικοι άλλων ευρωπαϊκών πόλεων όπως η Λισαβόνα.

Στη μελέτη προτείνεται σειρά μέτρων για τον αυστηρότερο έλεγχο των αδειών παραμονής και των διαβατηρίων (υπηκοότητες) που δίνονται μέσω προγραμμάτων «Χρυσή Βίζα», για τη στενότερη παρακολούθηση των εταιρειών που δραστηριοποιούνται στη συγκεκριμένη αγορά. Προτείνεται, επίσης, να εξεταστεί αν παραβιάζονται οι κοινοτικές οδηγίες για τις άδειες παραμονής εντός Ε.Ε. και η πιθανότητα να αυστηροποιηθεί το καθεστώς π.χ. με την απαίτηση από τους δικαιούχους «Χρυσής Βίζας» να μένουν για συγκεκριμένο διάστημα στο κράτος-μέλος από το οποίο την παρέλαβαν. Στις προτάσεις περιλαμβάνεται και η απαίτηση για την παροχή περισσότερων και πιο αναλυτικών στοιχείων για τις άδειες παραμονής και τα διαβατήρια που έχουν χορηγήσει τα κράτη-μέλη.

Σήμερα, 15 κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης παρέχουν προγράμματα «Χρυσή Βίζα» για ξένους υπηκόους που θα επενδύσουν συγκεκριμένα ποσά (στην αγορά ακινήτων, ομολόγων κ.λπ.), ενώ τέσσερα (Βουλγαρία, Κύπρος, Μάλτα και Ρουμανία) προσφέρουν και υπηκοότητα σε εύπορους κατοίκους από το εξωτερικό. Κάποια από τα συγκεκριμένα προγράμματα προσφέρουν και προνομιακή φορολογική μεταχείριση στους ίδιους επενδυτές. Τα δέκα κράτη-μέλη που δεν λειτουργούν σήμερα κανένα πρόγραμμα «Χρυσή Βίζα» είναι οι Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Φινλανδία, Γερμανία, Ουγγαρία (λειτούργησε για κάποια χρόνια), Πολωνία, Σλοβακία, Σλοβενία και Σουηδία.

Για την Ελλάδα, στη μελέτη αναφέρεται πως το πρόγραμμα «Χρυσή Βίζα» δεν προσφέρει ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση στα εισοδήματα των κατόχων από το εξωτερικό (ώστε να μεταφέρουν τη φορολογική τους έδρα στη χώρα μας). Ωστόσο, επισημαίνεται πως το ελληνικό πρόγραμμα «Χρυσή Βίζα» είναι ένα από τα «φθηνότερα» στην Ευρωπαϊκή Ένωση αφού η πενταετής άδεια παραμονής (για τον επενδυτή και για όλα τα μέλη της οικογένειας) προσφέρεται με επένδυση 250.000 ευρώ σε ακίνητο. Ήδη προωθείται νομοθετική ρύθμιση για την επέκταση του προγράμματος και σε επενδυτές που θα τοποθετήσουν τουλάχιστον 400.000 ευρώ σε ελληνικά ομόλογα, μετοχές κ.λπ.

Σημειώστε πως η Ελλάδα, μαζί με την Ιρλανδία και τη Ρουμανία παραπέμφθηκαν τον περασμένο Ιούλιο στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καθώς η Κομισιόν θεωρεί πως παραβιάζουν τις κοινοτικές οδηγίες για το ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Άλλα 14 κράτη-μέλη βρίσκονται αυτή την περίοδο υπό εξέταση και αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο παραπομπής! Είναι γνωστές οι υποθέσεις όπως το σκάνδαλο με τη θυγατρική της Danske Bank στην Εσθονία.

«Ο Νόμος του Μπέκαμ»

Στη μελέτη επισημαίνεται το παράδειγμα της Ισπανίας, η οποία ενώ περιλαμβάνεται στις χώρες που παρέχουν «Χρυσή Βίζα», έχει δημιουργήσει ένα πολύ αυστηρότερο πλαίσιο. Η Ισπανία είχε εφαρμόσει ένα πρόγραμμα ελκυστικού φορολογικού συντελεστή το 2005, όχι για ξένους επενδυτές αλλά για υψηλού προφίλ επαγγελματίες, ώστε να εγκατασταθούν στη χώρα. Όμως υπήρξε κατάχρηση του προγράμματος κυρίως από ποδοσφαιριστές, συμπεριλαμβανομένου του Ντέιβιντ Μπέκαμ. Γι’ αυτό το 2015, με ρύθμιση που αποκαλούνταν «Νόμος του Μπέκαμ», προβλέπεται πως το ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς (στην ουσία δεν φορολογούνται τα εισοδήματα εκτός Ισπανίας) θα ισχύει μόνο για υπαλλήλους που έχουν συμβάσεις εργασίας με ισπανικές εταιρείες και εργάζονται εντός της χώρας.

Απανωτές οι παρασπονδίες

Η δολοφονία της Μαλτέζας δημοσιογράφου Δάφνης Καρουάνα Γκαλιζία, πριν από περίπου ένα χρόνο, έφερε στην επιφάνεια τις καταγγελίες για κατάχρηση του προγράμματος χορήγησης υπηκοότητας στη Μάλτα, αλλά και αντίστοιχα στοιχεία για άλλα κράτ-μέλη. Σύμφωνα με τη μελέτη, «οι πλατφόρμες ερευνητικής δημοσιογραφίας και πολλά media έχουν παίξει καίριο ρόλο στην αποκάλυψη των κινδύνων από τέτοια σχήματα» (σ.σ. «Χρυσή Βίζα»). Ερευνες που συνδέονται με τέτοιες περιπτώσεις περιλαμβάνουν π.χ. τη Βουλγαρία, όπου αποκάλυψαν ύποπτες παροχές διαβατηρίου (υπηκοότητας) κυρίως σε Ρώσους, τις καταγγελίες πως Ουκρανοί που κατηγορούνται για διαφθορά έλαβαν κυπριακά διαβατήρια.

Στη Λετονία, οι έρευνες που ξεκίνησαν το 2014 για τις χορηγήσεις «Χρυσής Βίζας» οδήγησαν σε αύξηση των αρνητικών αποφάσεων από την αρμόδια αρχή, αλλά και στην αφαίρεση αδειών παραμονής που είχαν ήδη χορηγηθεί για λόγους που συνδέονται με «την κατασκοπεία» και την «οικονομική ασφάλεια» καθώς αρκετοί από τους υποψηφίους (ή αυτούς που είχαν ήδη πάρει) δεν μπορούσαν να αποδείξουν την προέλευση των χρημάτων τους. Η υπόθεση του αντίστοιχου προγράμματος της Μάλτας είναι ήδη υπό διερεύνηση σε διάφορα επίπεδα, ενώ στην Πορτογαλία ξέσπασε σκάνδαλο έπειτα από αποκαλύψεις για πιθανές δωροδοκίες αξιωματούχων, προκειμένου να χορηγήσουν «Χρυσή Βίζα» σε Κινέζους. Οι σχετικές έρευνες είναι ακόμα σε εξέλιξη και αναμένονται οι αποφάσεις της Δικαιοσύνης περί τα τέλη του έτους.

Για να κατευνάσουν τις κοινοτικές αρχές, αρκετά κράτη-μέλη έχουν ανακοινώσει αλλαγές στο πρόγραμμα «Χρυσή Βίζα». Τον περασμένο Μάιο, η Κύπρος γνωστοποίησε αυστηρότερες διαδικασίες και πλαφόν (700 κυπριακά διαβατήρια) στις υπηκοότητες που θα παραχωρεί κάθε χρόνο μέσω του σχετικού προγράμματος. Επιπλέον, ανακοίνωσε πως εξειδικευμένοι διεθνείς οίκοι, που ειδικεύονται στην αντιμετώπιση του ξεπλύματος μαύρου χρήματος, θα συμμετέχουν στο πρόγραμμα, ενώ θα υπάρξουν και περιορισμοί στις εταιρείες συμβούλων ακινήτων που εμπλέκονται στη «Χρυσή Βίζα». Ωστόσο, στη μελέτη επισημαίνεται πως η εμπλοκή ιδιωτών στην αξιολόγηση των αιτήσεων δεν οδηγεί σίγουρα σε μεγαλύτερη διαφάνεια αφού ενίοτε οι ίδιες εταιρείες συμμετέχουν στην προώθηση προγραμμάτων «Χρυσή Βίζα» για εύπορους πελάτες τους ή παρέχουν σχετικές υπηρεσίες σε κυβερνήσεις.

Στην Ιταλία, που ανακοίνωσε σχετικά πρόσφατα ένα πρόγραμμα «Χρυσή Βίζα», οι υποψηφιότητες εξετάζονται από διυπουργική επιτροπή στην οποία συμμετέχουν και εκπρόσωποι των υπηρεσιών ασφαλείας και αντικατασκοπείας. Οι υποψήφιοι καλούνται να αποδείξουν την προέλευση των κεφαλαίων, αλλά και πως δεν έχουν ανάμιξη σε εγκληματικές ενέργειες, ανεξάρτητα από το αν εκκρεμούν ή όχι δικαστικές αποφάσεις.

* Δείτε όλη την μελέτη στη στήλη Συνοδευτικό Υλικό (στα αγγλικά)