Αλλάζει το τοπίο σε συγχωνεύσεις, διασπάσεις και μετατροπές εταιρειών

Ένα νέο και ενιαίο πλαίσιο για τους εταιρικούς μετασχηματισμούς εισάγει το σχέδιο νόμου του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, το οποίο στις επόμενες ημέρες θα κατατεθεί στη βουλή. Πριν, όμως, αναμένεται με απόφαση του Γιάννη Δραγασάκη να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση.

Το εν λόγω νομοσχέδιο δεν περιορίζεται απλά στην ομαδοποίηση της διάσπαρτης σχετικής νομοθεσίας αλλά δίνει τη δυνατότητα σε όλες τις νομικές μορφές εταιρειών να συγχωνεύονται, να διασπώνται και να μετατρέπονται σε άλλη νομική μορφή, κάτι το οποίο με το σημερινό εταιρικό δίκαιο δεν είναι εφικτό.

Οι εταιρικοί μετασχηματισμοί, που περιλαμβάνονται στο νομοσχέδιο, είναι οι εξής: α) Συγχώνευση, β) Διάσπαση, γ) Μετατροπή και όπως προαναφέρθηκε, εν αντιθέσει με το παρελθόν, πλέον είναι εφικτός οποιοσδήποτε μετασχηματισμός, από οποιαδήποτε εταιρεία.

Θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η νομοπαρασκευαστική επιτροπή που συστάθηκε με απόφαση του γενικού γραμματέα Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή Δημήτρη Αυλωνίτη, επέλεξε να εντάξει στο νομοσχέδιο όσους μετασχηματισμούς προβλέπονταν σε φορολογικούς νόμους. Επομένως, οι διατάξεις που προσφέρουν φορολογικά κίνητρα σε διαδικασίες εταιρικών μετασχηματισμών θα παραμείνουν σε ισχύ.

Τι αλλάζει

Έως σήμερα οι εταιρικοί μετασχηματισμοί είχαν συγκεκριμένο εύρος, αφού ποτέ δεν υπήρξε ολοκληρωμένη νομοθεσία και στόχευση. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι διατάξεις που ρυθμίζουν τα σχετικά ζητήματα είναι διάσπαρτες τόσο σε εταιρικούς νόμους (ν.2190/1920, ν.3190/1955, ν.4072/2012), όσο και σε φορολογικούς νόμους (ν.1297/1992, ν.2166/1993, ν.4172/2013), οι οποίοι αντιμετωπίζουν το ζήτημα από τη δική τους σκοπιά.

Αλλά ακόμα και στο πλαίσιο του εταιρικού δικαίου, δεν υφίσταται ενιαία αντιμετώπιση και ρύθμιση των μετασχηματισμών, με αποτέλεσμα δυνατότητες που δίνονται σε ορισμένες νομικές μορφές, να μην προβλέπονται για άλλες. Αυτό δημιουργεί ένα μεγάλο κενό, το οποίο έχει δημιουργήσει χώρο για αντιφατικές ερμηνείες τόσο στη νομική θεωρία, όσο και στην πρακτική.

Πλέον, από την 1/1/2019 που θα τεθεί σε ισχύ το νέο πλαίσιο, οι μετασχηματισμοί και συγκεκριμένα οι συγχωνεύσεις, οι διασπάσεις και οι μετατροπές «απελευθερώνονται». Χαρακτηριστικές αλλαγές ανά εταιρικό μετασχηματισμό είναι οι εξής:

1. Συγχώνευση

Στους νόμους (2190/20, 3190/55, και 4072/12) προβλέπεται η συγχώνευση μεταξύ εταιρειών της ίδιας νομικής μορφής, δηλαδή συγχώνευση μεταξύ ΑΕ, ΕΠΕ και ΙΚΕ. Στο νομοσχέδιο, προβλέπεται η δυνατότητα συγχωνεύσεων όλων των εταιρειών σε όλες τις νομικές μορφές. Θα είναι δυνατή επομένως η συγχώνευση εταιρειών διαφορετικών μορφών, γεγονός που αναμένεται να ενισχύσει την ευελιξία στην ανάπτυξη επιχειρηματικών σχημάτων.

2. Διάσπαση

Η διάσπαση εταιρείας προβλέπεται σήμερα μόνο για τις ΑΕ. Το εν λόγω νομοσχέδιο, πέραν του ότι προβλέπει τη διάσπαση για όλες τις μορφές, εξειδικεύει και τη διαδικασία ανάλογα με τη νομική μορφή κάθε εταιρείας, καθώς κάθε εταιρικός τύπος έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες. Στο νομοσχέδιο προβλέπεται μάλιστα και η μερική διάσπαση.

3. Μετατροπή

Σήμερα, το εταιρικό δίκαιο ουσιαστικά δεν επιτρέπει τη μετατροπή προσωπικής εταιρείας (ΟΕ και ΕΕ) σε ΑΕ. Αν και υπάρχει νομική δυνατότητα μέσω του άρθρου 67 του ν.2190/20, εντούτοις στην πράξη πρόκειται για ένα ασαφές πλαίσιο το οποίο δεν είναι λειτουργικό. Για τον λόγο αυτό, στο νομοσχέδιο έχει ενσωματωθεί κεφάλαιο με ειδικές διατάξεις για τη μετατροπή προσωπικών εταιρειών (Ομόρρυθμες εταιρείες, Ετερόρρυθμες εταιρείες και Κοινοπραξίες) σε άλλες εταιρικές μορφές.

Ουσιαστικά, το νομοσχέδιο καθιστά ως «γνήσιες» όλες τις μετατροπές, διασπάσεις και συγχωνεύσεις, διαδικασίες που μέχρι σήμερα αποκαλούνται «καταχρηστικές». Σημειώνεται ότι ως «γνήσιες» αποκαλούνται οι πράξεις μετασχηματισμών που προβλέπονται από το εταιρικό δίκαιο και «καταχρηστικές» αυτές που στηρίζονται στους φορολογικούς νόμους. Και ως σήμερα, οι μετασχηματισμοί πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των φορολογικών νόμων και όχι του εταιρικού δικαίου.

Μορφές εταιρικών μετασχηματισμών

Σύμφωνα με το σχέδιο νόμου, σε διαδικασία εταιρικού μετασχηματισμού μπορούν να υποβληθούν ή να μετάσχουν οι ακόλουθες εταιρικές μορφές:

(α) Ανώνυμες εταιρείες·

(β) Εταιρείες περιορισμένης ευθύνης·

(γ) Ιδιωτικές κεφαλαιουχικές εταιρείες·

(δ) Ομόρρυθμες εταιρείες·

(ε) Ετερόρρυθμες εταιρείες·

(στ) Ετερόρρυθμες εταιρείες κατά μετοχές·

(ζ) Κοινοπραξίες που προβλέπονται στην παράγραφο 3 του άρθρου 293 του ν. 4072/2012 (Α΄86)·

(η) Ευρωπαϊκές εταιρείες (SE) που προβλέπονται στον Κανονισμό (ΕΚ) 2157/2001

(θ) Αστικοί συνεταιρισμοί

(ι) Ευρωπαϊκές συνεταιριστικές εταιρείες (ΕΣΕτ) που προβλέπονται στον Κανονισμό (ΕΚ) 1435/2003.

Οι παραπάνω εταιρείες μπορούν να μετάσχουν σε εταιρικό μετασχηματισμό με οποιαδήποτε από τις ιδιότητες που προσιδιάζουν σε αυτόν, δηλαδή ως απορροφώμενες, απορροφώσες, συγχωνευόμενες, διασπώμενες, εισφέρουσες, επωφελούμενες, συνιστώμενες (νέες) ή μετατρεπόμενες.

Μετασχηματισμοί εταιρειών που έχουν λυθεί

Όπως ορίζει το νομοσχέδιο, σε εταιρικό μετασχηματισμό μπορούν να μετάσχουν και εταιρείες που έχουν λυθεί λόγω παρόδου του χρόνου διάρκειας ή με απόφαση της γενικής συνέλευσης ή των εταίρων τους, καθώς επίσης και εταιρείες που κηρύχθηκαν σε πτώχευση, εφόσον μετά την κήρυξη της πτώχευσης επικυρώθηκε τελεσίδικα το σχέδιο αναδιοργάνωσης ή εξοφλήθηκαν όλοι οι πτωχευτικοί πιστωτές, σύμφωνα με την παράγραφο 1 του άρθρου 164 του Πτωχευτικού Κώδικα (ν. 3588/2007, Α΄153). Ωστόσο η διάταξη αυτή δεν εφαρμόζεται, εφόσον έχει αρχίσει η διανομή του προϊόντος της εκκαθάρισης.

Επίσης σημειώνεται ότι οι διατάξεις του ν.δ. 1297/1972 (Α' 217), του ν. 2166/1993 (Α' 137), του ν. 4172/2013 (Α'167) και άλλων νόμων, ιδίως φορολογικού ή αναπτυξιακού περιεχομένου, οι οποίες αναφέρονται σε μετασχηματισμούς που αποτελούν αντικείμενο του νομοσχεδίου, διατηρούνται σε ισχύ ως προς τις φορολογικές ρυθμίσεις τους και τα παρεχόμενα πλεονεκτήματα ή κίνητρα. Κατά τα λοιπά, οι αναφερόμενοι στα νομοθετήματα αυτά μετασχηματισμοί διέπονται χωρίς παρεκκλίσεις από τις διατάξεις του νομοσχεδίου, ιδίως όσον αφορά το επιτρεπτό, τις προϋποθέσεις, τη διαδικασία πραγματοποίησης και τα αποτελέσματά τους.

Η συγχώνευση

Η συγχώνευση, όπως αναφέρεται στο νομοσχέδιο, πραγματοποιείται είτε με απορρόφηση είτε με σύσταση νέας εταιρείας. Τα διοικητικά συμβούλια ή οι διαχειριστές των εταιρειών που μετέχουν στη συγχώνευση, συντάσσουν σχέδιο σύμβασης συγχώνευσης, το οποίο βεβαίως θα πρέπει να εγκριθεί από τις γενικές συνελεύσεις των εταιρειών που συμμετέχουν στη συγχώνευση.

Το σχέδιο σύμβασης συγχώνευσης αναφέρει τουλάχιστον:

α) τη νομική μορφή, την επωνυμία, την έδρα, καθώς και τον αριθμό Γ.Ε.ΜΗ. των εταιρειών που μετέχουν στη συγχώνευση

β) την προτεινόμενη σχέση ανταλλαγής των εταιρικών συμμετοχών και το τυχόν ποσό μετρητών

γ) εφόσον συντρέχει περίπτωση, τον τρόπο διάθεσης των εταιρικών συμμετοχών στην απορροφώσα εταιρεία

δ) την ημερομηνία από την οποία οι εταιρικές συμμετοχές που αποκτούν οι μέτοχοι ή οι εταίροι της απορροφώμενης ή των απορροφώμενων εταιρειών παρέχουν δικαίωμα στα κέρδη της απορροφώσας εταιρείας, καθώς και ειδικές συνθήκες σχετικά με αυτό το δικαίωμα

ε) την ημερομηνία από την οποία οι πράξεις της απορροφώμενης εταιρείας ή των απορροφώμενων εταιρειών θεωρούνται, από λογιστική άποψη, ότι έχουν διενεργηθεί για λογαριασμό της απορροφώσας εταιρείας,

στ) τα δικαιώματα που παρέχονται από την απορροφώσα εταιρεία στους μετόχους ή στους εταίρους που έχουν ειδικά δικαιώματα, καθώς και στους δικαιούχους άλλων δικαιωμάτων ή τα μέτρα που προτείνονται γι' αυτούς

ζ) όλα τα ιδιαίτερα πλεονεκτήματα που παρέχονται στους εμπειρογνώμονες σύμφωνα με το άρθρο 10, καθώς και στα μέλη των διοικητικών συμβουλίων ή στους διαχειριστές ή στους εσωτερικούς ελεγκτές των εταιρειών που μετέχουν στη συγχώνευση.

Διάσπαση

Η διάσπαση διακρίνεται σε κοινή διάσπαση, μερική διάσπαση και απόσχιση κλάδου. Η κοινή διάσπαση πραγματοποιείται είτε με απορρόφηση, είτε με σύσταση νέων εταιρειών, είτε με απορρόφηση και με σύσταση μίας ή περισσότερων νέων εταιρειών.

Η μερική διάσπαση πραγματοποιείται είτε με απορρόφηση είτε με σύσταση μίας ή περισσότερων νέων εταιρειών είτε με απορρόφηση και με σύσταση μίας ή περισσότερων νέων εταιρειών.

Η απόσχιση κλάδου πραγματοποιείται είτε με απορρόφηση, είτε με σύσταση μίας ή περισσότερων νέων εταιρειών, είτε με απορρόφηση και με σύσταση μίας ή περισσότερων νέων εταιρειών.

Όπως και στη διαδικασία συγχώνευσης και στη διάσπαση τα διοικητικά συμβούλια ή οι διαχειριστές των εταιρειών που μετέχουν στη διάσπαση συντάσσουν σχέδιο σύμβασης διάσπασης, το οποίο πρέπει να εγκριθεί από τις γενικές συνελεύσεις.

Τόσο για τις συγχωνεύσεις, όσο και για τις διασπάσεις το σχέδιο σύμβασης καταχωρίζεται στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ) για καθεμία από τις εταιρείες που μετέχουν στο μετασχηματισμό και, κατά περίπτωση, στην ιστοσελίδα των εταιρειών που μετέχουν έναν μήνα τουλάχιστον πριν από την ημερομηνία συνεδρίασης της γενικής συνέλευσης για τη λήψη απόφασης επί του σχεδίου σύμβασης ή πριν από την ημερομηνία απόφασης των εταίρων επ' αυτού.

Προστασία πιστωτών

Μέσα σε 30 ημέρες από την ολοκλήρωση των διατυπώσεων δημοσιότητας, οι πιστωτές των εταιρειών που μετέχουν σε συγχώνευση ή διάσπαση, των οποίων οι απαιτήσεις είχαν γεννηθεί πριν από τον χρόνο αυτό χωρίς να έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμες, έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν κατάλληλες εγγυήσεις από τις εταιρείες, εφόσον αποδεικνύουν επαρκώς ότι η οικονομική κατάσταση των εταιρειών εξαιτίας της συγχώνευσης ή διάσπασης καθιστά απαραίτητη την παροχή τέτοιων εγγυήσεων και εφόσον δεν έχουν ήδη λάβει τέτοιες εγγυήσεις.

Κάθε διαφορά που θα προκύψει από την εφαρμογή της προηγούμενης παραγράφου επιλύεται από το Μονομελές Πρωτοδικείο της έδρας οποιασδήποτε από τις εταιρείες που μετέχουν στο μετασχηματισμό το οποίο στην περίπτωση αυτή δικάζει κατά τη διαδικασία των άρθρων 682 επ. του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, ύστερα από αίτηση του ενδιαφερόμενου πιστωτή.

Στις περιπτώσεις διασπάσεων, εφόσον δεν ικανοποιήθηκε απαίτηση πιστωτή της διασπώμενης εταιρείας που μεταβιβάστηκε σε επωφελούμενη εταιρεία, ιδίως σε περίπτωση άκαρπης αναγκαστικής εκτέλεσης ή κήρυξης σε πτώχευση, για την απαίτηση αυτή ευθύνονται εις ολόκληρον και οι λοιπές επωφελούμενες εταιρείες, μέχρι του ύψους της καθαρής θέσης της περιουσίας που εισφέρθηκε από τη διασπώμενη εταιρεία σε καθεμία από τις εταιρείες αυτές, ή, στις περιπτώσεις μερικής διάσπασης ή απόσχισης κλάδου και η ίδια η διασπώμενη εταιρεία. Απαιτήσεις κατά των εις ολόκληρον ευθυνόμενων εταιρειών του προηγούμενου εδαφίου παραγράφονται μετά την παρέλευση πενταετίας από την συντέλεση της διάσπασης ή της απόσχισης κλάδου.

Μετατροπή

Μετατροπή είναι η πράξη με την οποία μία εταιρεία, χωρίς να λυθεί και να τεθεί υπό εκκαθάριση, μεταβάλλει τη νομική μορφή της, διατηρώντας τη νομική της προσωπικότητα.

Στην περίπτωση μετατροπής, το διοικητικό συμβούλιο ή οι διαχειριστές της υπό μετατροπή εταιρείας, συντάσσουν λεπτομερή έκθεση, η οποία περιέχει σχέδιο της απόφασης της συνέλευσης των μετόχων ή των εταίρων για τη μετατροπή.

Η έκθεση επεξηγεί και δικαιολογεί από νομική και οικονομική άποψη τη μεταβολή της νομικής μορφής της εταιρείας και ειδικότερα τη θέση των μετόχων ή των εταίρων στην εταιρεία υπό τη νέα νομική μορφή της. Εφόσον η υπό μετατροπή εταιρεία ανήκει σε όμιλο κατά την έννοια του Παραρτήματος Α' του ν. 4308/2014, το διοικητικό συμβούλιο ή οι διαχειριστές παρέχουν πληροφορίες αναφορικά και με τις άλλες εταιρείες του ομίλου, η νομική και οικονομική θέση των οποίων είναι απαραίτητη για την εξήγηση και τη δικαιολόγηση της μετατροπής.

Για τη μετατροπή απαιτείται απόφαση της γενικής συνέλευσης των μετόχων ή των εταίρων και περιλαμβάνει τουλάχιστον:

α) τη νομική μορφή και την επωνυμία της εταιρείας υπό τη νέα νομική μορφή της

β) το είδος, την αξία και τον τρόπο διάθεσης των εταιρικών συμμετοχών στην εταιρεία υπό τη νέα νομική μορφή της

γ) τους όρους που αποτελούν υποχρεωτικό περιεχόμενο του καταστατικού σύμφωνα με τις διατάξεις που διέπουν την εταιρεία υπό τη νέα νομική μορφή της

δ) εφόσον συντρέχει περίπτωση, τα δικαιώματα που παρέχονται από την εταιρεία υπό τη νέα νομική μορφή της στους μετόχους ή στους εταίρους που έχουν ειδικά δικαιώματα, καθώς και στους δικαιούχους άλλων δικαιωμάτων ή τα μέτρα που προτείνονται γι' αυτούς.