Συντάξεις: Η 8ετια των περικοπών και η επόμενη ημέρα

Σε ένα σπιράλ φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού εγκλωβίζουν σημερινούς, αλλά και μελλοντικούς συνταξιούχους οι πολιτικές περικοπών στις δαπάνες υγείας και συντάξεων που ακολουθήθηκαν κατά τη διάρκεια της 8ετίας από όλες τις κυβερνήσεις που διαχειρίστηκαν τις συμφωνίες με την τρόικα.

Την ίδια στιγμή βέβαια, η χώρα μας παρουσιάζει μια τεράστια επιτυχία, καθώς κατάφερε να μειώσει την συνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ, από 18% ή ακόμη και 20%, σημαντικά κάτω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όσο, φθάνοντάς την ακόμη και στο 10,6% το 2070.

Πολλές από τις στρεβλώσεις του παρελθόντος εξαφανίστηκαν εξαλείφθηκαν ή έστω περιορίστηκαν, με βασικό όπλο τις περικοπές, αλλά και την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, ώστε να κλείσουν τα ορθάνοιχτα παράθυρα που έδιναν πρόσβαση σε 55χρονους συνταξιούχους...

Εκτός από την σταδιακή αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης που επιτεύχθηκε το “δύσκολο” καλοκαίρι του 2015, η στρατηγική των περικοπών στις συντάξεις είναι αυτή που χαρακτηρίζει και τα τρία μνημόνια, από το 2010 μέχρι σήμερα. Μάλιστα, στο τραπέζι παραμένει μια ακόμη, πολύ μεγάλη μείωση των ήδη καταβαλλόμενων συντάξεων, έως 18% από το 2019, μέσω της κατάργησης της προσωπικής διαφοράς.

Για την κυβέρνηση βέβαια, η περικοπή ή καλύτερα η μη περικοπή των συντάξεων εξελίσσεται στο μεγαλύτερο πολιτικό διακύβευμα, καθώς το οικονομικό επιτελείο εκτιμά πως δημοσιονομικά, το μέτρο δεν είναι αναγκαίο. Για το λόγο αυτό, έχει ήδη ξεκινήσει έναν έντονα πολιτικό κύκλο διαβουλεύσεων, με στόχο αν όχι να ματαιώσει, τουλάχιστον να ετεροχρονίσει την εφαρμογή των περικοπών. Στο τραπέζι παραμένει ως ύστατη λύση, η περικοπή μόνο των υψηλών συντάξεων, ή και η μικρότερη περικοπή όλων όσες έχουν προσωπική διαφορά.

Όλα, θα κριθούν από το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2019, τον προσεχή Οκτώβριο. Είναι άλλωστε χαρακτηριστική η χθεσινή απάντηση του Ευρωπαίου Επιτρόπου Πιερ Μοσκοβισί, πως η Ελλάδα είναι μια “κανονική” χώρα και στις 16 Οκτωβρίου όταν θα εξετάσει η Ε.Ε. το προσχέδιο του προϋπολογισμού “θα δούμε τα δημοσιονομικά περιθώρια”. 

Βάσει των κυβερνητικών δεσμεύσεων πάντως, η δέσμευση για περαιτέρω μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης “τρέχει” έως και το 2040.

Η «ευημερία» των αριθμών

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Ε.Ε. (Ageing report 2018), όλες οι μνημονιακές περικοπές και μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν στο ασφαλιστικό, οδηγούν σε κάθετη και βίαιη μείωση της μέσης σύνταξης ως ποσοστό του μέσου μισθού. Μείωση μεγαλύτερη από όλες τις άλλες χώρες της Ε.Ε. καθώς ο δείκτης των δημόσιων συνταξιοδοτικών παροχών αναμένεται να μειωθεί στη χώρα μας περισσότερο από 35 μονάδες μεταξύ 2016 και 2070, με αποτέλεσμα από περίπου 80% να προσεγγίζει το 45%. 

Την κατάσταση καταγράφει μια ακόμη έκθεση της Ε.Ε. για την επάρκεια των συντάξεων, σύμφωνα με την οποία, στην Ελλάδα, ο ρυθμός της φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού των ατόμων ηλικίας 65 ετών μπορεί να μειώθηκε κατά 6,1 ποσοστιαίες μονάδες εν μέσω της κρίσης, όμως είναι πολύ υψηλός, στο 22% από 28,1% το 2008.

Σε σοβαρή υλική στέρηση βρίσκεται το 15,2% των ηλικιωμένων, ποσοστό ελαφρώς υψηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό των ατόμων ηλικίας 75+ (14,8%). Το ποσοστό είναι σημαντικά χαμηλότερο από το σοβαρό ποσοστό υλικής υποβάθμισης του συνολικού πληθυσμού (22,4%), όπως άλλωστε και το ποσοστό φτώχειας που στο γενικό σύνολο εκτιμάται σε 35,6%.

Το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω που ανέφεραν ανεκπλήρωτες ανάγκες για ιατρική περίθαλψη αυξήθηκε κατά 6,7 μονάδες βάσης, κατά την περίοδο 2008-2016 και από 9,9% το ποσοστό εκτινάχθηκε στο 16,6%.

Οι άνδρες ηλικίας 65 ετών το 2015 εκτιμάται ότι θα ζουν σε υγιή κατάσταση για 7,9 έτη, ενώ οι γυναίκες ηλικίας 65 ετών αναμένεται να ζουν σε υγιή κατάσταση για 7,5 χρόνια. Μάλιστα, οι συντάκτες της έκθεσης της Κομισιόν επισημαίνουν πως η χειροτέρευση της κατάστασης υγείας των ηλικιωμένων τα τελευταία χρόνια είναι αποτέλεσμα μιας παρατεταμένης κρίσης, μαζί με τη μείωση των δημόσιων δαπανών για την Υγεία και τις σημαντικές περικοπές του διαθέσιμου εισοδήματος.

Περικοπές ύψους 87 δισ. ευρώ

Το Ενιαίο Δίκτυο Συνταξιούχων εκτιμά τις εισοδηματικές απώλειες των συνταξιούχων κατά την περίοδο της 8ετίας, σε 87 δισ. ευρώ. Από αυτά, περίπου 20 δισ. ευρώ αφορούν νέες δεσμεύσεις, που θα εφαρμοστούν μετά την τυπική έξοδο από τα μνημόνια. Αιχμή του δόρατος παραμένει η περικοπή της προσωπικής διαφοράς.

Αναλυτικά, τα μνημονιακά μέτρα που θα εφαρμοστούν την μεταμνημονιακή περίοδο, αν δεν υπάρξει κάποια αλλαγή, είναι η οριστική κατάργηση του ΕΚΑΣ (αφού πρώτα μειωθεί στα 16 ευρώ για το 2019), κατάργηση της έκπτωσης που ισχύει στη βάση υπολογισμού των εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών και κατάργηση της προσωπικής διαφοράς.

Ολες οι περικοπές της 8ετίας

Βέβαια, κατά τη διάρκεια των 3 μνημονίων υπήρξαν απώλειες που εκτιμώνται από το Δίκτυο σε 67 δίσ. ευρώ.

Αυτές είναι:

1. Το 2010, πριν από την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου, περικοπή 13ης και της 14ης κύριας σύνταξης.

2. Το 2011 όλοι οι συνταξιούχοι κάτω των 60 ετών – ανάλογα με τα ποσά των συντάξεων που ελάμβαναν– υπέστησαν μειώσεις από 6% έως 10%. Συγκεκριμένα, για συντάξεις άνω των 1.700 ευρώ η μείωση ξεκινούσε από 6%, ενώ για μεγαλύτερες των 3.000 ευρώ έφταναν ακόμα και το 10%.

3. Την ίδια χρονιά επιβλήθηκε ειδική εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων από 3% έως 13% για ποσά συντάξεων από 1.400 ευρώ και άνω. Παράλληλα, ξεκίνησαν και μειώσεις στις επικουρικές από 3% για ποσά άνω των 300, έως 10% για επικουρικές άνω των 650.

4. Το 2011 επιβλήθηκαν και περικοπές στις κύριες συντάξεις των νέων σε ηλικία συνταξιούχων. Οι μικρότεροι των 55 ετών υπέστησαν 40% μείωση για ποσά άνω των 1.000 ευρώ, ενώ οι μικρότεροι των 60 και μεγαλύτεροι των 54 ετών υπέστησαν μείωση 20% για ποσά άνω των 1.200 ευρώ. Ταυτόχρονα, ξεκίνησαν μειώσεις από 15% έως και 30% για ποσά άνω των 150 ευρώ και στις επικουρικές συντάξεις.

5. Αναδρομικά, από τον Ιανουάριο του 2012, επιβλήθηκαν νέες μειώσεις σε όσες «υψηλές» κύριες και επικουρικές συντάξεις είχαν απομείνει.

6. Το 2012 επιβλήθηκε νέα μείωση στο άθροισμα κύριας και επικουρικής άνω των 1.000. Ταυτόχρονα, καταργήθηκαν τα επιδόματα δώρων στις κύριες και τα δώρα στις επικουρικές.

7. Το καλοκαίρι του 2014 επιβλήθηκαν οριζόντιες μειώσεις κατά 5,2% σε όλες τις επικουρικές συντάξεις.

8. Το 2015 μειώθηκαν οι κατώτατες συντάξεις.

9. Μειώθηκαν τα ποσά των πρόωρων συντάξεων κατά 10% για τους συνταξιούχους του ιδιωτικού τομέα.

10. Το καλοκαίρι του 2016 μειώνονται σε 250.000 συνταξιούχους μέχρι και 40% οι επικουρικές.

11. Από τον Αύγουστο του 2016 καταργήθηκε το ΕΚΑΣ σε σχεδόν 160.000 χαμηλοσυνταξιούχους.

12. Μειώσεις έως και 45% επιβλήθηκε στα μερίσματα ΜΤΠΥ.

13. Από τον Μάιο του 2016, όλοι οι νέοι συνταξιούχοι θα λάβουν συντάξεις μικρότερες έως και κατά 30%.

14. Μειώθηκαν αναδρομικά από τον Οκτώβριο του 2016 και έως το τέλος του 2018, οι υψηλές συντάξεις (νέα πλαφόν).

15. Ισχύουν αυστηρότερα κριτήρια και μειωμένα ποσοστά στις συντάξεις χηρείας.

16. Κόβονται κατά 60% οι συντάξεις όσων εργάζονται παράλληλα.

17. Στην περίπτωση πρόωρης συνταξιοδότησης, προβλέπονται σημαντικές μειώσεις.

18. Μαχαίρι 15% με 20% πέφτει στα εφάπαξ.

19. Σημαντική είναι η μείωση των νέων (από τον Μάιο του 2016) αναπηρικών συντάξεων.

20. Αυξήθηκε η εισφοράς υπέρ ΕΟΠΥΥ σε όλες τις κύριες συντάξεις.

21. Αντίστοιχη εισφορά 6% θεσπίστηκε στις επικουρικές.