ΕΚΤ: Το δημογραφικό «βόμβα» για την ανάπτυξη

Τις μεγάλες δημοσιονομικές προκλήσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τα αμέσως επόμενα χρόνια οι Ευρωπαίοι ηγέτες, και ιδιαίτερα τη γήρανση του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επισημαίνει μελέτη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).

Οι γηράσκοντες πληθυσμοί κοστίζουν και συμπιέζουν την ανάπτυξη, προειδοποιεί η ΕΚΤ και προτείνει την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης ως την καλύτερη δυνατή λύση. Οι προβλέψεις δεν αφήνουν ανεπηρέαστη την Ελλάδα, η οποία παρά τις πρόσφατες παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό σύστημα, φαίνεται πως το 2070 θα βρεθεί αντιμέτωπη με τον πλέον σκληρό πυρήνα του δημογραφικού προβλήματος: την εκτόξευση του δείκτη εξάρτησης ηλικιωμένων στο 63%. Στην πράξη, για κάθε 10 άτομα που θα βρίσκονται στην παραγωγική ηλικία μεταξύ 15 και 64 ετών το όχι και τόσο μακρινό 2070, θα υπάρχουν και σχεδόν 7 ηλικιωμένοι, άνω των 65, που θα «εξαρτώνται» από αυτούς.

Οι αναλυτές της ΕΚΤ επισημαίνουν στη μελέτη που δημοσιοποιήθηκε χθες, τις μεγάλες δημοσιονομικές προκλήσεις που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τα επόμενα χρόνια οι Ευρωπαίοι ηγέτες εξαιτίας της επιβάρυνσης των κρατικών ταμείων από τις υψηλές δαπάνες για συντάξεις και την αύξηση του κόστους υγειονομικής περίθαλψης ενός συνεχώς αυξανόμενου γηράσκοντος πληθυσμού.

Το δημογραφικό πρόβλημα θα αυξήσει την πίεση για τη διατήρηση των επιτοκίων χαμηλά, σημειώνουν και προειδοποιούν τους Ευρωπαίους ηγέτες να προχωρήσουν σε περαιτέρω μεταρρυθμίσεις, χωρίς καθυστέρηση. Ο πληθυσμός της Ευρώπης αναμένεται να φτάσει στα 352 εκατομμύρια το 2040, ενώ θα μειωθεί στα 345 εκατ. το 2070. Ωστόσο, το ποσοστό γεννήσεων δεν αναμένεται να αυξηθεί δραστικά από 1,6 παιδί ανά γυναίκα μέλος του πληθυσμού. Με δεδομένο λοιπόν ότι το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται σταθερά, η γήρανση θα συμπιέζει την ανάπτυξη, θα μειώνει τα φορολογικά έσοδα και θα καθιστά δυσχερέστερη τη συγκράτηση του δημόσιου χρέους.

Ειδικά για τη χώρα μας, η ΕΚΤ επισημαίνει πως το 2070 θα παρουσιάσει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά εξάρτησης ηλικιωμένων από τον πληθυσμό που βρίσκεται σε παραγωγική ηλικία. Ενώ σήμερα η αναλογία βρίσκεται στο 33%, ήτοι σε 100 άτομα ηλικίας από 15 έως 64 ετών αντιστοιχούν 33 συνταξιούχοι, το 2070 η αναλογία αυτή θα εκτιναχθεί στο 63% και συνεπώς για κάθε εκατό ανθρώπους που είναι σε παραγωγική ηλικία για εργασία (15 έως 64 ετών) θα υπάρχουν 63 άτομα ηλικίας από 65 ετών και άνω.

Μόνον η Πορτογαλία προβλέπεται ότι θα έχει χειρότερη αναλογία από την Ελλάδα το 2070, ενώ παρόμοια προβλήματα με τη χώρα μας εκτιμάται πως θα έχουν η Κύπρος και η Γερμανία. Για το σύνολο της ευρωζώνης, εκτιμάται ότι το 2070 θα υπάρχουν 52 ηλικιωμένοι ανά 100 Ευρωπαίους σε ηλικία εργασίας, τη στιγμή που το 2016 η αντίστοιχη αναλογία ήταν μόλις 30%.

Η γήρανση του πληθυσμού που προκύπτει από τις αυξήσεις του προσδόκιμου ζωής και των χαμηλών ποσοστών γονιμότητας αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση των δημόσιων δαπανών για τις συντάξεις, την υγειονομική περίθαλψη και τη μακροχρόνια φροντίδα, που με τη σειρά της ενδέχεται να ασκήσει πιέσεις στην ανάπτυξη.

Στην Ελλάδα, η συνταξιοδοτική δαπάνη αναμένεται να μειωθεί κατά δύο μονάδες του ΑΕΠ έως το 2060, όμως αντίθετα το κόστος για τη φροντίδα και την περίθαλψη των ηλικιωμένων θα αυξηθεί αθροιστικά κατά περισσότερες από τρεις μονάδες.

Οι αναλυτές της ΕΚΤ ξεκαθαρίζουν ότι οι μεταρρυθμίσεις των συνταξιοδοτικών συστημάτων πρέπει να συνεχιστούν, σημειώνουν ότι η ακριβής μακροοικονομική τους επίδραση ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με τη φύση των μεταρρυθμιστικών μέτρων και προτείνουν ως μέτρο με τη μεγαλύτερη επίδραση στην προσφορά εργασίας και την εγχώρια κατανάλωση, την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης.

Στον αντίποδα, η αύξηση των εισφορών ή η μείωση των παροχών, κατά την εκτίμησή τους, θα έχουν λιγότερο ευνοϊκές οικονομικές επιπτώσεις ενώ ενδέχεται να οδηγήσουν σε ασθενέστερη οικονομική ανάπτυξη και μείωση της κατανάλωσης. Ακόμη και η λύση της μετατροπής των συστημάτων από διανεμητικό σε πλήρως κεφαλαιοποιητικό, σύμφωνα με τους αναλυτές, είναι μεν μια λύση που θα επιφέρει σταθερότητα στο ασφαλιστικό, όμως εμπεριέχει σημαντικό ρίσκο για τα οικονομικά των νοικοκυριών, κυρίως σε περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων.