Η Ευρώπη ξαναγράφει τους κανόνες στα προγράμματα συνοχής

Βρυξέλλες, ανταπόκριση

Σε ένα άλλο, «παράλληλο» σύμπαν από αυτό του ελληνικού προγράμματος διάσωσης, των αξιολογήσεων, της δόσης και της ρύθμισης του χρέους, που κυριαρχούν στην ελληνική πολιτική σκηνή, η Ευρώπη σχεδιάζει την επόμενη ημέρα. Μια ημέρα που οριοθετείται από το επερχόμενο Brexit και τις ανατροπές που φέρνει τόσο στον προϋπολογισμό της ΕΕ, όσο και στη στρατηγική της.

Στο επίκεντρο της συζήτησης βρίσκονται τα προγράμματα συνοχής, τα πλέον αναγνωρίσιμα στους πολίτες της ΕΕ ως τμήμα της συμβολής της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε ένα καλύτερο αύριο για τους πολίτες της, όπως με έμφαση τονίστηκε στο πλαίσιο του 7ου Cohesion Forum που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες.

Οι πολιτικές συνοχής ωστόσο θα αλλάξουν. Και οι αλλαγές δεν αποκλείεται να είναι ριζικές και σε πολλά επίπεδα. Τα δεδομένα όπως διαμορφώνονται από τη συζήτηση που είναι σε εξέλιξη έχουν ως εξής:

* Η αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση δημιουργεί ένα κενό στον προϋπολογισμό που φτάνει τα 10-11 δισ. ευρώ, όπως έσπευσε να ξεκαθαρίσει ο αρμόδιος επίτροπος Γκίντερ Έτινγκερ. Ταυτόχρονα δημιουργείται πίεση να διατεθούν πόροι σε άλλες δράσεις, μεταξύ αυτών η μετανάστευση, η διαχείριση των συνόρων και η άμυνα.

* Είναι σε εξέλιξη συζήτηση για τους όρους με τους οποίους θα διατίθενται. Ερώτημα είναι το εάν θα υπάρξουν νέοι όροι (conditionality), όπως η «τήρηση των νόμων» στη σκιά της άρνησης χωρών (Πολωνία κ.λπ.) να πειθαρχήσουν με τις αποφάσεις για το προσφυγικό, ή η απαίτηση να τηρούνται οι μακροοικονομικές δεσμεύσεις της χώρας για τη διάθεση πόρων.

* Ζητούμενο παραμένει πώς θα συνδεθούν έτσι ώστε να δημιουργούν κίνητρα για «δομικές μεταρρυθμίσεις», για τις οποίες γίνεται πολύ λόγος στην Ευρώπη.

Οι διαπραγματεύσεις για τον επόμενο επταετή προϋπολογισμό της ΕΕ θα ξεκινήσουν το 2018. Ηδη, χθες, όμως ο αρμόδιος επίτροπος Γκίντερ Έτινγκερ έστειλε το μήνυμα: Μπορούμε είτε να ξοδεύουμε λιγότερα, είτε να βρούμε νέα έσοδα. Αλλά ανεξάρτητα από το τι θα κάνουμε, κάθε ευρώ που επενδύεται, που προέρχεται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, θα πρέπει να προσφέρει προστιθέμενη αξία».

Μιλώντας στη συνέντευξη Τύπου στο πλαίσιο του Cohesion Forum, η επίτροπος Κορίνα Κρέτσου, που έχει το χαρτοφυλάκιο της περιφερειακής πολιτικής, τόνισε ότι απαιτείται ένας μηχανισμός που θα δείχνει αλληλεγγύη και φάνηκε να διαφωνεί με την ιδέα να συνδεθεί η διάθεση των κονδυλίων με «μακροοικονομικούς όρους» τους οποίους θα πρέπει να καλύπτει ένα κράτος-μέλος, δεδομένου ότι με τον τρόπο αυτό μπορεί εντέλει να τιμωρούνται περιφέρειες. Οι πολιτικές περιφερειακής συνοχής δεν είναι για «τιμωρία», αν δεν πάει καλά η κεντρική κυβέρνηση, σημείωσε.

Από την πλευρά της, η Ίσκρα Μιχαΐλοβα, πρόεδρος της αρμόδιας επιτροπής για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σημείωσε ότι χρειάζονται πολιτικές συνοχής που θα βοηθούν τις δομικές μεταρρυθμίσεις των κρατών-μελών.

Kατάινεν: Κίνητρο για δομικές μεταρρυθμίσεις

Η Ευρώπη γνωρίζει πρωτοφανείς προκλήσεις όπως η ανεργία, η προσφυγική κρίση, η παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογική αλλαγή και το Brexit. Και αυτό ενώ παράλληλα καταγράφεται αύξηση του λαϊκισμού, τόνισε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, βάζοντας το πλαίσιο.

Καμία περιοχή ή πολίτης δεν πρέπει να μείνει πίσω, αυτό είναι το νήμα των πολιτικών συνοχής, υποστήριξε.

Κατά τον ίδιο, πέρα από τις επιχορηγήσεις, υπάρχει και η χρήση χρηματοπιστωτικών μέσων (μετοχών, δανείων και δημοσιονομικών εγγυήσεων), τα οποία πρέπει να αξιοποιηθούν περισσότερο, ώστε να κινητοποιήσουν και ιδιωτικό χρήμα. Ωστόσο, όπως τόνισε, η χρήση μόχλευσης δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσο για την επιτυχία των στόχων.

Για τον ίδιο, η επόμενη ημέρα για τις πολιτικές συνοχής πρέπει να εστιάσει:

* Σε πολιτικές που δίνουν κίνητρα για δομικές μεταρρυθμίσεις από τα κράτη-μέλη.

* Σε πολιτικές που ανταποκρίνονται σε νέες προκλήσεις όπως το σοκ που προκαλεί η παγκοσμιοποίηση στην τοπική βιομηχανία.

* Να μεγιστοποιηθεί η απόδοση εξετάζοντας επιλογές όπως οι πληρωμές με βάση τα αποτελέσματα και όχι την έκδοση των τιμολογίων. Παράλληλα να υπάρξει μεγαλύτερη συνοχή στους κανόνες, παραδείγματος χάρη με ένα ενιαίο σύνολο κανόνων για τα ταμεία Συνοχής, με σαφή διαχωρισμό από άλλα ευρωπαϊκά εργαλεία.

Ο προϋπολογισμός της ευρωζώνης και το κίνητρο

Η παγκοσμιοποίηση έχει νικητές και χαμένους και δεν πρέπει να ξεχνούμε τους χαμένους, τόνισε από την πλευρά του ο επίτροπος οικονομικών υποθέσεων Πιερ Μοσκοβισί, επαναφέροντας την πρόταση για προϋπολογισμό ευρωζώνης.

Κατά τον ίδιο, η αποχώρηση της Βρετανίας από το Brexit δημιούργησε νέα δεδομένα, καθώς το 85% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ενωσης αντιστοιχεί πλέον στις χώρες-μέλη της νομισματικής ένωσης.

Οπως ανέφερε, το «κλειδί» είναι οι επενδύσεις. Οι πολιτικές συνοχής είναι σημαντικό στοιχείο για να «ζεσταθούν» οι επενδύσεις και πρέπει να έρθουν πιο κοντά οι δομικές μεταρρυθμίσεις, για παράδειγμα με την παροχή κινήτρων.

Όπως επανέλαβε στο πλαίσιο του Forum, χρειάζεται ένας μηχανισμός μακροοικονομικής σταθεροποίησης: προϋπολογισμός ευρωζώνης, υπουργός Οικονομικών, καθώς και μια ενιαία πολιτική.

«Δεν θα είναι δημοσιονομική μεταβίβαση, ούτε θα δημιουργεί ηθικό κίνδυνο», τόνισε. Είναι ένας προϋπολογισμός που θα εστιάζει σε επενδύσεις και πρέπει να συζητηθεί πώς θα το χρηματοδοτήσουμε.

«Είμαι υπέρ ενός υπουργού Οικονομικών της ευρωζώνης. Αν έχεις προϋπολογισμό, υπουργό, χρειάζεται και δημοκρατικός έλεγχος, χρειάζεται και ένα κοινοβούλιο που θα στηρίζεται κυρίως στο υφιστάμενο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο», προσέθεσε.

Απαντώντας σε σχετική ερώτηση, ο Πιερ Μοσκοβισί τόνισε ότι «υπάρχει μέλλον για μια χώρα-μέλος στην ΕΕ αλλά όχι της Ευρωζώνης. Είναι η κοινή αγορά, είναι η άμυνα. Όμως ξεκαθάρισε ότι δεν υπάρχει σύγκρουση μεταξύ αυτού και του να προσπαθείς να εμβαθύνεις την ευρωζώνη. «Δεν είναι υποχρεωτικό να μπεις στο ευρώ. Πρέπει να δημιουργήσουμε ένα περιβάλλον στην ευρωζώνη τόσο φιλικό ώστε όλοι να θέλουν να ενταχθούν».

Γκίντερ Έτινγκερ: Λιγότερα τα χρήματα

Μια πρώτη εκτίμηση για τον λογαριασμό του Brexit παρουσίασε ο αρμόδιος επίτροπος για τον προϋπολογισμό Γκίντερ Έτινγκερ. Σημείωσε ότι οι Βρετανοί ήταν καθαροί χρηματοδότες του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, με αποτέλεσμα το Brexit να δημιουργεί κενό «10-11 δισ.» στα διαρθρωτικά ταμεία. 

Και δεν είναι το μόνο «κακό νέο»: υπάρχουν και περισσότερες «ανάγκες», όπως οι απαιτήσεις για φύλαξη των συνόρων και η αντιμετώπιση του προσφυγικού, ενώ υπενθύμισε ότι η ΕΕ δεν ξοδεύει ακόμα αρκετά στην άμυνα, όπως σωστά σημείωσε ο Ντ. Τραμπ.

Στάθηκε στην ανάγκη να γίνει spending review, αλλά όχι μαζικές περικοπές και συμπλήρωσε ότι χρειάζεται «φρέσκο χρήμα», αλλά για να πάρεις χρήματα από τα κράτη πρέπει να πείθονται οι πολίτες ότι τα χρήματα θα έχουν προστιθέμενη αξία.

Δεν πρέπει να επενδύεται ούτε ένα ευρώ σε κονδύλια συνοχής, αν δεν υπάρχει προστιθέμενη αξία, τόνισε και σημείωσε ότι η Γερμανία είναι καθαρή «χρηματοδότης» στον προϋπολογισμό της Ευρωζώνης αλλά είναι και καθαρά ωφελημένη από τις ευρωπαϊκές πολιτικές.

Γιούνκερ: Αλληλεγγύη και ευθύνη

Η παγκοσμιοποίηση προκαλεί προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες που πρέπει να εκμεταλλευτούμε, τόνισε ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, βάζοντας στο τραπέζι τον όρο «Glocal», για να συνδέσει την παγκοσμιοποίηση με τις περιφερειακές πολιτικές, τονίζοντας ότι πολλές φορές οι πολίτες δεν γνωρίζουν τα οφέλη από τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης. «Κάποιες φορές το κρύβουν από τους πολίτες», σχολίασε δεικτικά.

Στάθηκε ιδιαίτερα στην επενδυτική πρωτοβουλία που φέρει το όνομά του. Ελεγαν ότι θα είναι αποτυχία αλλά τώρα δουλεύει. Θέλαμε να κινητοποιήσουμε ιδιωτικές επενδύσεις και τα αποτελέσματα ήρθαν. Το 2015 συνολικά 60 δισ. επενδύθηκαν στην ΕΕ. Το 2016 ήταν 130 δισ. ευρώ και φέτος κινούμαστε προς τα 200 δισ. ευρώ.

Για τον ίδιο, το μήνυμα είναι ότι οι πολιτικές συνοχής πρέπει να συνδυάζουν αλληλεγγύη αλλά και ευθύνη, όταν πρόκειται για την εφαρμογή των κοινών αξιών της ΕΕ.

Τζόζεφ Μούσκατ: Απλοί αλλά ισχυροί κανόνες

Οι πολιτικές πρέπει να είναι εφαρμόσιμες. Χρειαζόμαστε απλούς αλλά ισχυρούς κανόνες και τους χρειαζόμαστε σύντομα. Τα προγράμματα συνοχής είναι η έξτρα βοήθεια τώρα που η οικονομία βελτιώνεται, είπε από την πλευρά του ο πρωθυπουργός της Μάλτας, που άσκησε στο πρώτο εξάμηνο την προεδρία της ΕΕ.

Θα υπάρχουν στο μέλλον νέες προτεραιότητες για τα χρήματα της ΕΕ. Πρέπει να δούμε τι προσφέρει προστιθέμενη αξία και να μην εξελιχθεί η συζήτηση σε αντιπαράθεση μεταξύ πλούσιων-φτωχών ή Βορρά-Νότου, συμπλήρωσε.

Αλλωστε, όπως είπε, όλες οι πολιτικές πρέπει να κρίνονται από τα αποτελέσματα που παράγουν.

Από την πλευρά της πάντως η Mάιρεντ ΜακΓκίνες, αντιπρόεδρος του ευρωκοινοβουλίου, ξεκαθάρισε ότι το σώμα δεν θα δεχτεί περιορισμό των πολιτικών συνοχής. «Παρά την ανάκαμψη, οι διαφορές είναι μεγάλες και η ανεργία σε κάποιες περιοχές υπερβολικά υψηλή».

Σε ό,τι αφορά δε την απασχόληση, η αρμόδια επίτροπος Mαριάν Τίσεν επεσήμανε ότι «κλειδί» είναι η επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο καθώς βοηθά να δημιουργούνται θέσεις εργασίας, ωστόσο θα πρέπει να υπάρχει κινητικότητα και ενιαία αγορά εργασίας στην οποία θα μπορεί ο πολίτης να αξιοποιεί θέσεις εργασίας εκτός συνόρων της χώρας-μέλους. Σημείωσε δε ότι απαιτείται καλύτερη διαχείριση των πόρων και απλοί κανόνες, ενώ είναι σημαντική η ομαλή μετάβαση μεταξύ δύο προγραμματικών περιόδων.

Απλοποίηση

Ένα από τα μεγαλύτερα θέματα που ανέδειξε η διήμερη συζήτηση είναι η ανάγκη για απλοποίηση των διαδικασιών, χωρίς όμως να τίθεται σε κίνδυνο η σωστή χρήση των πόρων.

Ο Σίιμ Κάλας, επικεφαλής της ομάδας που ασχολείται με το θέμα, σημείωσε ότι για την περίοδο μετά το 2020 χρειάζονται λιγότεροι κανόνες και οριζόντιες ρυθμίσεις για θέματα που αφορούν π.χ. κρατική βοήθεια.

Κορίνα Κρέτσου: Σύνδεση τοπικού με παγκόσμιο

«Οι αυριανές πολιτικές συνοχής πρέπει να είναι περισσότερο ευέλικτες, πιο απλές και καλύτερες απ’ όσο σήμερα», παραδέχτηκε η Κορίνα Κρέτσου, συνοψίζοντας τα συμπεράσματα του forum.

Συνδέοντας το τοπικό με το παγκόσμιο υιοθέτησε την ιδέα του Glocal, που για την ίδια σημαίνει τρία πράγματα:

* Η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει τοπικές κοινωνίες και οι πολιτικές πρέπει να αντιμετωπίσουν την πρόκληση.

* Χρειαζόμαστε ένα απλό και ισχυρό πλέγμα κανόνων και το χρειαζόμαστε σύντομα, έτσι ώστε και η μικρότερη startup να μπορεί να συμμετάσχει.

* Απαιτούνται άνθρωποι που ξέρουν και που θα μιλήσουν για τα προγράμματα συνοχής.