Πόσα χάνουν παλιοί και νέοι συνταξιούχοι

Με στόχο να περάσουν από τη Βουλή πριν από τα μέσα Μαΐου, στο υπουργείο Εργασίας σχεδιάζουν επί χάρτου τα σενάρια για τις νέες μειώσεις συντάξεων, από το 2019, με στόχο να επιτευχθεί μείωση της συνταξιοδοτικής δαπάνης, επιπλέον από την προβλεπόμενη, κατά 1,8 δισ. ευρώ. Εάν αυτό επιτευχθεί, η κυβέρνηση θα βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να νομοθετεί διατάξεις που αλλάζουν επί τα χείρω ένα νόμο που ψήφιζε ακριβώς ένα χρόνο πριν, τον Μάιο του 2016.

Και ο οποίος έφερε μειώσεις επικουρικών συντάξεων σε εκατοντάδες χιλιάδες συνταξιούχους, με σταδιακή κατάργηση του ΕΚΑΣ, ανατροπές στα εφάπαξ, περικοπές στα μερίσματα, νέο κατώτερο πλαφόν στις υψηλές συντάξεις και δεκάδες άλλες ανατροπές που άλλαξαν άρδην το ασφαλιστικό τοπίο της χώρας. Μάλιστα, οι νέες σχεδιαζόμενες περικοπές αφορούν όσους κατάφεραν να «γλιτώσουν» από τις περικοπές του περασμένου Μαΐου, καθώς θα εφαρμοστούν στις «προσωπικές διαφορές», τον μηχανισμό που «εφευρέθηκε» για να αφομοιωθούν οι περικοπές που έγιναν με τα προηγούμενα μνημόνια και που είχαν κριθεί αντισυνταγματικές από το Συμβούλιο του Επικρατείας.

Όπως αποδεικνύεται όμως εκ των υστέρων, χρησιμοποιείται προκειμένου να εξομοιωθούν οι παλαιές με τις νέες συντάξεις, στερώντας από τις τσέπες των ήδη συνταξιούχων 1,8 δισ. ευρώ. Έτσι, κι ενώ ακόμη οι νέοι συνταξιούχοι δεν έχουν συνειδητοποιήσει τη μείωση των συντάξεων με βάση τον νέο τρόπο υπολογισμού, στο κάδρο των περικοπών μπαίνουν και οι σχεδόν 1 εκατομμύριο παλαιοί συνταξιούχοι, των οποίων οι συντάξεις θα επανυπολογιστούν και θα κοπούν.

Προκειμένου να βγει ο λογαριασμός, και από το 2019 η συνταξιοδοτική δαπάνη για το σύνολο των παροχών να μειωθεί κατά 1,8 δισ. ευρώ, δεν αποκλείεται να μειωθούν και περίπου 100.000 επικουρικές συντάξεις, που είχαν «γλιτώσει» το περασμένο καλοκαίρι.

Οι νέοι

Οι «σίγουρα χαμένοι» των περικοπών είναι οι νέοι συνταξιούχοι. Ο νόμος Κατρούγκαλου προβλέπει σημαντικά διαφοροποιημένο τρόπο υπολογισμού των νέων κύριων συντάξεων, που οδηγεί μεσοσταθμικά σε μειώσεις της τάξης του 15% με 20% για την πλειοψηφία των νέων συντάξεων. Οι αλλαγές αφορούν όσους κατέθεσαν ή θα καταθέσουν αίτηση συνταξιοδότησης μετά τις 12 Μαΐου 2016.

Τα πρώτα θύματα εκτιμώνται σε περίπου 55.000 με 60.000 συνταξιούχους που έχουν ήδη καταθέσει αίτηση. Έτσι, για παράδειγμα, μεγάλοι χαμένοι του νέου συστήματος θεωρούνται οι ασφαλισμένοι στον πρώην ΟΑΕΕ, ελεύθεροι επαγγελματίες. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα ασφαλισμένου μετά από 35 έτη ασφάλισης και μέσο όρο αποδοχών 1.322,01 ευρώ, που ενώ με το παλαιό σύστημα θα έπαιρνε σύνταξη 1.181,4 ευρώ, με το νέο νόμο θα λάβει 880,01 ευρώ, μειωμένη κατά 301,39 ευρώ.

Αλλά και δημόσιοι υπάλληλοι πανεπιστημιακής εκπαίδευσης με 40 χρόνια υπηρεσία, με τον παλαιό τρόπο υπολογισμού των συντάξεων θα έπαιρναν σύνταξη κοντά στα 1.320 ευρώ, ενώ τώρα θα λάβουν περίπου 215 ευρώ λιγότερα, ήτοι 1.105 ευρώ τον μήνα. Ακόμη και στην περίπτωση υπαλλήλου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με 35ετία στο δημόσιο, ενώ με τον παλαιό (προ νόμου Κατρούγκαλου) τρόπο υπολογισμού, η σύνταξη υπολογίζεται σε 1.040,2 ευρώ, μετά τις αλλαγές ανέρχεται σε 855,8 ευρώ, ήτοι μειωμένη κατά 184,4 ευρώ.

Ακόμη και οι κατώτατες συντάξεις 15ετίας που θα απονέμει στο εξής ο ΕΦΚΑ σε χαμηλόμισθους θα ξεκινούν από 195,90 ευρώ για σύνταξη χηρείας, από 288 ευρώ για μειωμένη σύνταξη γήρατος και δεν θα ξεπερνούν τα 414,90 ευρώ (μεικτά), έναντι των 486 ευρώ πριν από τον ν. 4387/2016.

Με το νέο σύστημα, και οι νέες συντάξεις λόγω θανάτου θα είναι ιδιαίτερα χαμηλές. Στην περίπτωση χαμηλόμισθων με λίγα χρόνια ασφάλισης μπορεί να ξεκινούν από τα 195,90 ευρώ μεικτά και να φτάνουν στα 207,45 ευρώ, με 15 έτη ασφάλισης και μέσες αποδοχές που ανέρχονται στα 600 ευρώ.

Μάλιστα, οι αλλαγές επιβάλλονται χωρίς κάποιο μεταβατικό στάδιο, με αποτέλεσμα μέσα σε μία μέρα να ανατρέπεται το καθεστώς, και από μια σύνταξη χηρείας στο 70% της σύνταξης γήρατος να φθάνουμε, στις περισσότερες περιπτώσεις, σε σύνταξη που χορηγείται για τρία μόλις χρόνια και μάλιστα μειωμένη στο 50%.

Από το «μαχαίρι» δεν γλιτώνουν ούτε οι αναπηρικές συντάξεις. Ο νέος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων για την ειδική αυτή κατηγορία προβλέπει μικρότερα ποσά βασικής σύνταξης, ανάλογα με το ποσοστό αναπηρίας και βέβαια νέα ποσοστά αναπλήρωσης του ανταποδοτικού σκέλους, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε συντάξεις αναπηρίας μειωμένες ακόμη και κατά 35%.

Δίκοπο «μαχαίρι» 1,8 δισ. ευρώ

Για τις επερχόμενες περικοπές, το υπουργείο Εργασίας προσπαθεί να κρατήσει «κλειστά» τα χαρτιά του, επιδιώκοντας στη διαπραγμάτευση με τους θεσμούς που θα προηγηθεί της νομοθέτησης των μέτρων να «διασώσει» τις συντάξεις από δραματικές περικοπές, που σε ορισμένες περιπτώσεις αγγίζουν το 40%. Μέχρις ότου έρθουν οι δανειστές, το μόνο σίγουρο είναι ότι βάσει της συμφωνίας της Μάλτας, οι συντάξεις θα μειωθούν κατά 1,8 δισ. ευρώ, από το 2019. Βάσει του σχεδιασμού, το «ψαλίδι» θα αφορά περίπου 1 εκατομμύριο συνταξιούχους.

Θα κοπούν στο σύνολό τους οι προσωπικές διαφορές;

Στόχος του υπουργείου Εργασίας είναι να τεθεί μία οροφή στις περικοπές, που αντιστοιχεί στο 20% με 25% της κύριας σύνταξης. Στις επικουρικές δεν έχει οριστεί ακόμη ταβάνι περικοπής, καθώς επιδιώκεται να σωθούν στο σύνολό τους. Οι μειώσεις υπολογίζεται ότι ξεκινούν από 1 ευρώ και αγγίζουν σε ακραίες περιπτώσεις τα 360 ευρώ. Σχεδόν το σύνολο της προσωπικής διαφοράς εκτιμάται ότι θα χάσουν περίπου 270.000 συνταξιούχοι του πρώην ΤΕΒΕ, καθώς θα κοπούν τουλάχιστον 220 ευρώ. Οι πρώτες ενδείξεις οδηγούν σε προσωπικές διαφορές ακόμη και πάνω από 400 ευρώ.

Με το πλαφόν στις περικοπές, εφόσον γίνει αποδεκτό από τους εκπροσώπους των δανειστών, αναμένεται να σωθούν έως και 100 ευρώ. Χαμένοι θα είναι σίγουρα και οι συνταξιούχοι του Δημοσίου, καθώς οι προσωπικές τους διαφορές κυμαίνονται από 153 έως και 240 ευρώ, ήτοι 15% με 20% της συνολικής σύνταξης. Κατά συνέπεια, θα δουν το σύνολο της προσωπικής τους διαφοράς να κόβεται. Σημαντικές προσωπικές διαφορές και άρα απώλειες πρέπει να περιμένουν και οι ένστολοι με 35ετία, οι γιατροί του ΕΣΥ και πανεπιστημιακοί με 35ετία. Χαμένοι είναι επίσης συνταξιούχοι του Ταμείου Νομικών και του ΤΣΑΥ, του πρ. ΤΑΕ - ΟΑΕΕ και ΤΣΜΕΔΕ.

Χωρίς απώλειες εκτιμάται ότι θα είναι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι των συνταξιούχων του ΙΚΑ, καθώς οι χαμηλοσυνταξιούχοι, που είναι η πλειονότητα, έχουν μηδενικές ή ελάχιστες προσωπικές διαφορές. Πρόκειται κυρίως για συνταξιούχους του ΙΚΑ με 20 έως 30 έτη και μέσες ασφαλιστικές κατηγορίες. Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων που προηγήθηκαν της συμφωνίας που επετεύχθη στη Μάλτα, δεν έχει γίνει αποδεκτό αίτημα για προστασία των χαμηλοσυνταξιούχων.

Συνεπώς, αν δεν αλλάξει κάτι δραστικά, θα κοπούν και τα κατώτατα όρια συντάξεων, καθώς εκτιμάται ότι έχουν προσωπικές διαφορές κοντά στα 40 ευρώ.

Εάν μάλιστα δεν βγει ο λογαριασμός, αναμένεται να κοπούν και κάποιες επικουρικές συντάξεις. Στην πρώτη γραμμή των περικοπών βρίσκονται περίπου 60.000 συνταξιούχοι που γλίτωσαν τις περικοπές το καλοκαίρι του 2016, γιατί εισπράττουν κάτω από 1.300 ευρώ μεικτά (1.172 ευρώ καθαρά), άθροισμα κύριας και επικουρικής.