Αρχίζει και επισήμως το «ξήλωμα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης;

Βρυξέλλες, ανταπόκριση

Τον Οκτώβριο αποκαλύψαμε έγγραφα όπου φαινόταν ότι ο σκληρός πυρήνας της ΕΕ, που συζητούσε το μέλλον της με συγκεκριμένα στοιχεία του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών αλλά και της Μπούντεσμπανκ, συνειδητοποίησε ότι η Ένωση έτσι όπως τη γνωρίζουμε τώρα βαδίζει προς το τέλος της.

Αυτό, σύμφωνα με τα έγγραφα, ήταν το «extreme» σενάριο, το οποίο όμως σιγά σιγά έγινε το «βασικό», με μια σειρά από συνειδητοποιήσεις (realizations) για το μέλλον της ΕΕ, που έδειχναν ότι καλύτερα να αναδιαρθρωθεί σταδιακά και συντεταγμένα από μερίδα «υγιών» μελών, παρά να οδηγηθεί σε μια χαοτική διάλυση.

Τι άλλαξε και το σενάριο αυτό έγινε βασικό, όπως δήλωσε και επισήμως τόσο η Αγκελα Μέρκελ χθες, όσο και ο απερχόμενος Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, που -προφανώς για να κερδίσει τη γερμανική στήριξη στις επιδιώξεις του για μια κορυφαία θέση στην ΕΕ- «ξέχασε» τις σοσιαλιστικές γαλλικές ρίζες του;

Σύμφωνα με τον αξιωματούχο, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε συζητούσε το σενάριο αυτό -το οποίο καταρτίζει ο ίδιος ως προς τις οικονομικές συνέπειες- με την επικεφαλής του ΔΝΤ τον Οκτώβριο στην Ουάσινγκτον. Παρόμοια συζήτηση έγινε μεταξύ της Κρ. Λαγκάρντ και της Α. Μέρκελ πριν από δύο εβδομάδες στο Βερολίνο.

Με άλλα λόγια, τόσο το ΔΝΤ, όσο και το Βερολίνο συγκλίνουν στις εμπιστευτικές εκθέσεις ότι η Ευρώπη πρέπει να «σπάσει» σε πολλές ταχύτητες.

Για τους γνωρίζοντες το ρεπορτάζ, όταν το γράψαμε τον Οκτώβριο, τόσο στο Euro2day.gr, όσο και στο πρακτορείο ειδήσεων ΜΝΙ, είχαμε δεχθεί ασφυκτικές πιέσεις να μην ασχοληθούμε περαιτέρω, «για το καλό της ευρωζώνης» και για να μην αναστατώνονται οι αγορές.

Όμως, μία σειρά από «συμπτώσεις» και σχόλια ξαναφέρνουν το θέμα στο προσκήνιο και αποδεικνύουν ότι το σχέδιο προχωρεί κανονικά και συντεταγμένα.

Κατά την εν λόγω πηγή, η προώθηση του σχεδίου σε «βασικό» έγινε όταν πληροφορήθηκαν -και προφανώς αποδέχθηκαν- το σχέδιο δύο άνθρωποι-κλειδιά: Ο πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι, που συναντήθηκε με την Αγκελα Μέρκελ πριν από δύο εβδομάδες στο Βερολίνο, και ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, που επίσης συνάντησε την κ. Μέρκελ στο Βερολίνο πριν συγγράψει τη Λευκή Βίβλο.

Το πρώτο σήμα επικοινωνίας του σχεδίου έγινε από τον ίδιο τον κ. Γιούνκερ την προηγούμενη εβδομάδα κατά την διάρκεια της παρουσίασης της Λευκής Βίβλου, όταν «αποφάσισε» να μιλήσει με σενάρια για το μέλλον της ΕΕ παρά να κάνει -όπως άλλωστε είπε και ο ίδιος- μια «συνεκτική ομιλία» (coherent speech).

Το σενάριο «τρία» αφορούσε μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων και διαφορετικών συνδέσεων, όπως άλλωστε ανακοινώθηκε από τις Βερσαλλίες τη Δευτέρα το βράδυ.

Είναι εξαιρετικά απογοητευτικό να βλέπεις τον άνθρωπο που συμμετείχε στην κατάρτιση της συνθήκης του Μάαστριχτ (το υπερηφανεύεται και ο ίδιος άλλωστε συνεχώς) να αποδέχεται παθητικά ένα τέτοιο μοντέλο για την Ευρώπη.

Ο κ. Γιούνκερ ανακοίνωσε προ μηνός ότι δεν θα ξαναδιεκδικήσει τη θέση του προέδρου της Κομισιόν το 2019 και ουσιαστικά αποδυνάμωσε όχι μονό τον εαυτό του αλλά και την ομάδα του.

Οι επιτελάρχες του προσπάθησαν να «περάσουν» τη γραμμή ότι το να μην ξαναθέσει υποψηφιότητα τον αποενοχοποιεί και του δίνει το αβαντάζ να παλέψει για τις πολιτικές του χωρίς δεσμεύσεις.

Η πικρή αλήθεια, όμως, είναι άλλη.

Με την ανακοίνωση, οι επίτροποί του άρχισαν την κούρσα της διαδοχής τρία ολόκληρα χρόνια πριν λήξει η παρούσα θητεία. Οι πολιτικές Γιούνκερ είναι άγνωστο αν θα υλοποιηθούν στην ολότητά τους, ακανθώδη θέματα θα μπουν στο συρτάρι και ο ίδιος αποδυνάμωσε τον εαυτό του και την επιρροή του, σε σημείο που δεν αποκλείεται να μην ολοκληρώσει καν τη θητεία του.

Κάποιοι θα ισχυριστούν ότι επέλεξε να αποσυρθεί για να μη συμμετέχει στην κατάρρευση του οικοδομήματος στο οποίο ο ίδιος πίστεψε. Όμως όσοι γνωρίζουν καλά τον κ. Γιούνκερ εκτιμούν ότι αυτός όπως οι περισσότεροι πολιτικοί άλλωστε, προσέχουν πρώτα την υστεροφημία τους και μετά τα υπόλοιπα. Καλύτερα λοιπόν κάποιος να κριτικάρει απέξω παρά να παλεύει εκ των έσω…

Απόδειξη είναι ότι αποδέχθηκε τις επιταγές της κ. Μέρκελ και βάσισε τη Λευκή Βίβλο πάνω σε σενάρια και επιδιώξεις των χωρών-μελών. Ένας πρόεδρος της Κομισιόν και κυρίως ο κ. Γιούνκερ θα έπρεπε να συγκρουστεί ανοικτά, ώστε να ανατρέψει ή τουλάχιστον να φέρει στο προσκήνιο τέτοια σχέδια.

Όσο για τον κ. Ντράγκι, κάποιος μπορεί να εικάσει ότι η ελευθερία κινήσεων της κ. Μέρκελ δείχνει μια σιωπηλή αποδοχή, ίσως και έναρξη προετοιμασίας και από πλευράς ΕΚΤ.

Γιατί το σενάριο των πολλών ταχυτήτων απαιτεί και αναδιάρθρωση της ευρωζώνης, με ένα σκληρό πυρήνα χωρών (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία και Φινλανδία προς το παρόν) και η ΕΚΤ θα πρέπει να παίξει ρόλο στο διπλό νόμισμα που θα γίνει «pegged» πάνω σε ένα ευρώ που υπολογίζεται ότι θα έχει ισοτιμία 1-1 με το δολάριο.

Κάποιος θα αναρωτηθεί: η Ιταλία, η Ισπανία, δεν είναι προβληματικές χώρες; Είναι. Ωστόσο το σενάριο των πολλών ταχυτήτων δεν βασίζεται πάνω σε αξιόπιστα στοιχεία αλλά πολιτικές ισορροπίες.

Τόσο η Γαλλία όσο και η Ιταλία και η Ισπανία έχουν δείξει στο παρελθόν ότι προκειμένου να συμμετέχουν στον πρώτο πυρήνα, μπορούν να «κρεμάσουν» τις συμπαθούσες χώρες. Είναι επίσης μεγάλες οικονομίες. Η Γαλλία πάντοτε είχε προνομιακή μεταχείριση από την ΕΕ και την Κομισιόν παρά το δημοσιονομικό πρόβλημά της.

Οι «συμπτώσεις» που μας έφεραν στις Βερσαλλίες:

1. Πρώτα έγιναν οι επαφές σε Ουάσινγκτον τον Οκτώβριο.

2. Μετά ξεκίνησαν οι εκθέσεις της Stratfor και οίκων αξιολόγησης περί κινδύνου διάσπασης.

3. Μετά είχαμε τον υποψήφιο πρέσβη των ΗΠΑ στην ΕΕ να λέει ότι η Ευρώπη διαλύεται και ότι θα «σόρταρε» το ευρώ ως νόμισμα.

4. Ακολούθησαν «διαρροές» σε μερίδα του ευρωπαϊκού Τύπου (και ημών συμπεριλαμβανομένων) ότι το σενάριο συζητείται πίσω από τις κλειστές πόρτες ως κάτι ακραίο.

5. Ακολούθησε η ομιλία Γιούνκερ στην Ευρωβουλή για τη Λευκή Βίβλο

6. Ακολούθησαν οι δηλώσεις Μέρκελ - Ολάντ τη Δευτέρα.

Οι δηλώσεις δεν είναι τυχαίο που έγιναν τρεις ημέρες πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ στις Βρυξέλλες, με θέμα το μεταναστευτικό και το Brexit. Η στρατηγική της κ. Μέρκελ, άλλωστε, να διοχετεύει αυτό που θέλει για να δει αντιδράσεις είναι γνωστή εδώ και χρόνια.

Ποιοι οι λόγοι του σεναρίου πολλών ταχυτήτων

Κατά τον αξιωματούχο που έχει γνώση των συζητήσεων, όλα ξεκίνησαν το 2015, όταν η Κομισιόν κατάρτισε τις 3.000 σελίδες που ανέλυαν την κοστολόγηση του Grexit. Πληροφορίες αναφέρουν ότι ήταν περίπου τρία τρισεκατομμύρια, ποσό απαγορευτικό δηλαδή για τα δεδομένα της ευρωζώνης. Παρ' όλα αυτά η κυβέρνηση Τσίπρα πιέστηκε ώστε να φτάσει με την πλάτη στον τοίχο, παρά το γεγονός ότι πολλοί ήξεραν πως μια έξοδος δεν θα γινόταν ποτέ…

Εν συνεχεία ακολούθησε:

* Το βρετανικό δημοψήφισμα και το επερχόμενο Brexit.

* Η σιωπηλή παραδοχή ότι δεν υπάρχει και δεν πρόκειται να υπάρξει ομοφωνία στο προσφυγικό. Δεν είναι καθόλου τυχαία η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου χθες για το δικαίωμα να μη χορηγούν οι χώρες βίζα σε αιτούντες ασύλου.

* Η παραδοχή ότι οι σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας δεν φτιάχνουν, ο Ερντογάν είναι απρόβλεπτος και μη αξιόπιστος και αργά ή γρήγορα η συμφωνία για το προσφυγικό θα καταρρεύσει.

* Πολλές χώρες αρνούνται τις ποσοστώσεις στη μετεγκατάσταση προσφύγων (relocation quotas) καθώς η συμφωνία ήταν απλά στα χαρτιά.

* Η αύξηση της τρομοκρατίας και η ραγδαία άνοδος των εθνικιστών στην Ευρώπη.

* Το ακριβό ευρώ.

* Η άνοδος Τραμπ.

* Η παρατεταμένη προεκλογική περίοδος πολλών χωρών αρχής, γενομένης με το 2017.

* Η έως σήμερα αποχώρηση του ΔΝΤ από την ΕΕ ως πιστωτή.

* Η περίπτωση της Ελλάδας, αλλά και της Ιταλίας και της Πορτογαλίας, που πιθανώς να χρειαστούν πιστωτική υποστήριξη από την ΕΕ.

* Η προσπάθεια του σκληρού πυρήνα της ΕΕ να ελέγχει τον ΕΣΜ.

* Η επεκτεινόμενη αστάθεια στη Μέση Ανατολή.

* Οι κινήσεις για λύση του Κυπριακού με ένα νέο κράτος «μόρφωμα».

Τα… «κενά»

Σίγουρα υπάρχουν κενά ακόμα στην τελειοποίηση του σεναρίου. Αυτά θα καλυφθούν ανάλογα με την αντίδραση της κάθε χώρας.

Για παράδειγμα, εάν η Ουγγαρία επιθυμεί να κλείσει σύνορα, Σένγκεν, να διώξει πρόσφυγες κ.λπ., το αίτημα θα γίνεται δεκτό ως αντάλλαγμα της μερικής παραμονής σε μία από τις ταχύτητες. Γι' αυτό και η κ. Μέρκελ μίλησε για συνεργασία των χωρών, ανάλογα με το αντικείμενο κοινού ενδιαφέροντος.

Πάντως για κάποιους υπάρχει και η σοβαρή πιθανότητα να χάσει η κ. Μέρκελ τις εκλογές και να ανέβει ο σοσιαλιστής Μάρτιν Σουλτς. Σε μια πρώτη ανάγνωση, κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι ο κ. Σουλτς μπορεί να ανατρέψει αυτή τη λογική. Όμως, όπως είναι σε θέση να γνωρίζει το Euro2day.gr, οι κ.κ. Σουλτς, Γιούνκερ, Βέμπερ (ΕΛΚ) συναντιούνται εδώ και δύο χρόνια σχεδόν κάθε εβδομάδα και είναι σε απόλυτη ευθυγράμμιση.

Μάλιστα ο κ. Σουλτς «χρωστάει» την απότομη αναβάθμισή του στον κ. Γιούνκερ, που τον επέβαλε σε όλες σχεδόν τις επίσημες συναντήσεις και θέματα της ΕΕ.

Επίσης η παραίτησή του από πρόεδρος της Ευρωβουλής και η επιστροφή του στα γερμανικά δρώμενα είναι προϊόν διαβουλεύσεων και στρατηγικής των τριών ανδρών. Κι ας ισχυρίζονται τα αντίθετα.

Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι μετά την εκλογή Τσίπρα, πρώτος ο κ. Σουλτς ήταν που ήρθε στην Αθήνα ως μεσολαβητής.

Βεβαίως το Euro2day.gr έγραφε συνεχώς από τότε ότι κάθε άλλο παρά φίλος της Αθήνας ήταν ο κ. Σουλτς, καθώς στις εμπιστευτικές του συνομιλίες έλεγε συνεχώς ότι ο κ. Τσίπρας αποτελεί απειλή για τους Ευρωσοσιαλιστές και ότι πρέπει να φύγει.

Η Αθήνα υπολογίζει ότι μια πιθανή εκλογή Σουλτς θα ανατρέψει τα σενάρια σκληρής στάσης του ΔΝΤ. Όντως έτσι έχει αφήσει ο ίδιος να διαφανεί. Όμως, εάν αποδέχεται την Ευρώπη πολλών ταχυτήτων, τότε ο κ. Σουλτς αποδέχεται και το σενάριο για την Ελλάδα, όπως εντέχνως συμπεριέλαβε ο κ. Σόιμπλε στο προσχέδιο ως ένα σενάριο.

Αποδιοπομπαίος τράγος

Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, σε μια συνάντηση του κ. Σόιμπλε με μεγαλοεπενδυτές ανά τον κόσμο πριν από 15 μέρες στο Βερολίνο, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών ρωτήθηκε για την κατάσταση στην Ελλάδα.

Η θεωρία που ανέπτυξε ήταν ότι προβλέπει Grexit το 2020, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Αρνήθηκε να απαντήσει εάν αυτό θα οφείλεται στον ανασχεδιασμό της ΕΕ ή σε καθαρά οικονομικά και δημοσιονομικά κριτήρια.

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το καλό σενάριο για τον κ. Σόιμπλε είναι να μπει η χώρα μας σε πρόγραμμα 12 ή 15 μηνών του ΔΝΤ (τρίτη δανειοδότηση) και τον υπόλοιπο χρόνο που απομένει από πλευράς ΕΕ (από τον Μάρτιο 2018) θα συμπληρωθεί με πιστοληπτική γραμμή ECCL+ με αυξημένη εποπτεία και δικαίωμα παρέμβασης προληπτικών μέτρων στην «υποψία» εκτροχιασμού των δημοσιονομικών στόχων.

Με άλλα λόγια, το καλό σενάριο, κατά τον κ. Σόιμπλε, μας φθάνει στο 2020.

Επίσης δεν είναι καθόλου τυχαίο που το σενάριο Grexit ως της μόνης χώρα που θα εκδιωχθεί από την ευρωζώνη επανήλθε από τη Moody’s μία ημέρα μετά τις δηλώσεις Μέρκελ.