Κι όμως εξάγουμε διαστημική τεχνολογία!

Παρά το μικρό της μέγεθος και την απόστασή της από τις μεγάλες δυνάμεις που επενδύουν στον συγκεκριμένο τομέα, η Ελλάδα έχει σχηματίσει μια κρίσιμη μάζα επιστημόνων αλλά και βιομηχανιών που ασχολούνται με πολλούς επιμέρους τομείς της διαστημικής βιομηχανίας, η οποία παρεμπιπτόντως δεν εξαντλείται στους δορυφόρους και τους πυραύλους.

Στην Ευρώπη σήμερα δαπανώνται 7 δισ. ευρώ για προγράμματα που σχετίζονται με διαστημικές τεχνολογίες, ενώ σύμφωνα με μελέτη του ΟΟΣΑ, η απόδοση των επενδύσεων σε έρευνα διαστημικής τεχνολογίας έχει την υψηλότατη απόδοση του 1 προς 9.

Σ’ αυτό το περιβάλλον, η Ελλάδα έχει ένα μικρό μερίδιο, το οποίο μπορεί να μεγιστοποιηθεί, ισχυρίζονται εκπρόσωποι της επιχειρηματικής κοινότητας, οι οποίοι προσβλέπουν στην ίδρυση του Εθνικού Κέντρου Διαστημικών Εφαρμογών (ΕΚΔΕ).

Κύριος εκπρόσωπος αυτής είναι η Ένωση Ελληνικών Βιομηχανιών Διαστημικής Τεχνολογίας & Εφαρμογών (ΕΒΙΔΙΤΕ), η οποία ιδρύθηκε το 2008 έπειτα από συντονισμένη προσπάθεια του μεγαλύτερου μέρους της εγχώριας βιομηχανίας, που δραστηριοποιείται στον χώρο της διαστημικής τεχνολογίας και εφαρμογών. Ο κλάδος σήμερα αποτελείται από 40 περίπου βιομηχανίες, που απασχολούν 2.000 επιστήμονες υψηλής εξειδίκευσης, τους οποίους «κρατάμε με νύχια και με δόντια στην Ελλάδα», όπως αναφέρει ο πρόεδρος της Ένωσης κ. Θανάσης Πότσης.

Οι παραπάνω βιομηχανίες έχουν ήδη έναν αξιοσημείωτο κύκλο εργασιών της τάξης των 150 εκατ. ευρώ το 2015, που προέρχεται κατά 100% από εξαγωγές πολλών και διαφορετικών τεχνολογιών και εφαρμογών που σχετίζονται με το Διάστημα. Σύμφωνα με τον κ. Πότση, μέρος μόνον αυτών των εξαγωγών αφορούν προγράμματα στην Ευρώπη, καθώς οι ελληνικές βιομηχανίες έχουν εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την Ιαπωνία.

Η Ελλάδα είναι το 16ο πλήρες κράτος-μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) από το 2005. Η συμμετοχή της στον συγκεκριμένο οργανισμό προϋποθέτει την καταβολή οικονομικής ενίσχυσης -της τάξης των 10 εκατ. ευρώ ετησίως-, τα οποία ωστόσο επιστρέφουν πίσω στη χώρα με τη μορφή χρηματοδότησης ερευνητικών προγραμμάτων που «τρέχουν» από διάφορα ακαδημαϊκά τμήματα σε συνεργασία με ιδιωτικές επιχειρήσεις. Η Ελλάδα αναμένεται δε να επιστρέψει στα προαιρετικά προγράμματα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος με το συνολικό ποσό των 8,2 εκατ. ευρώ για την επόμενη τριετία, μετά από πλήρη απουσία.

Σημαντικός παράγοντας ανάπτυξης του συγκεκριμένου τομέα και ενεργοποίησης στον ESA (τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος) υπήρξε και ο Ελληνικός Συνεργατικός Σχηματισμός Διαστημικών Τεχνολογιών και Εφαρμογών (si-Cluster), το πρώτο και μοναδικό οικοσύστημα καινοτομίας που δραστηριοποιείται στον τομέα των Διαστημικών Τεχνολογιών και Εφαρμογών στην Ελλάδα, με την υποστήριξη του Corallia ως φορέα αρωγού. Το si-Cluster ξεκίνησε την πορεία του με μόλις 11 μέλη το 2009 ενώ το 2016 αριθμεί πλέον 55 μέλη και αξιολογεί και νέες αιτήσεις ένταξης για το 2017. Από αυτά, τα 36 μέλη είναι ελληνικές επιχειρήσεις. Από αυτές, το 6% είναι μεγάλες επιχειρήσεις, το 25% είναι μεσαίες, το 39% είναι μικρές και το 31%, πολύ μικρές.

Το ΕΚΔΕ

Βασικός κρατικός φορέας εκπροσώπησης της χώρας στο διαστημικό ερευνητικό και παραγωγικό γίγνεσθαι υπήρξε έως σήμερα η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, η οποία υπάγεται στη δικαιοδοσία του Υπουργείου Παιδείας.

Το εύρος του αντικειμένου ωστόσο προϋποθέτει τη συνεργασία φορέων τόσο από τα Υπουργεία Άμυνας, Μεταφορών και Επικοινωνιών, όσο και από το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης. Έτσι, η προαναγγελία ίδρυσης του Εθνικού Κέντρου Διαστημικών Εφαρμογών (ΕΚΔΕ) από τον υπουργό Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης κ. Νίκο Παππά κινείται προς την κατεύθυνση δημιουργίας ενός «υπερ-θεσμού» που θα συνδέσει όλους τους ενδιαφερόμενους.

Πλην όμως οι ακαδημαϊκοί και θεσμικοί παράγοντες του χώρου δηλώνουν πλήρως αιφνιδιασμένοι από την κίνηση αυτή, η οποία συνοδεύτηκε και από δήλωση πως θα κατατεθεί άμεσα σχετικό νομοσχέδιο για την ίδρυση της ελληνικής NASA.

Ο κ. Θεόδωρος Καραπάντσιος, χημικός μηχανικός, καθηγητής ΑΠΘ, εθνικός εκπρόσωπος στην επιτροπή προγράμματος που αφορά στις επανδρωμένες διαστημικές πτήσεις και στην εξερεύνηση του Διαστήματος, ένας εκ των βασικών συνομιλητών του ESA, δηλώνει άγνοια για το θέμα. Αδιευκρίνιστο επίσης παραμένει το τι συμβαίνει με τους δορυφόρους που εξυπηρετούν την Ελλάδα.

Ο υπουργός έκανε λόγο για την εκτόξευση νέου δορυφόρου και για τον κίνδυνο η Ελλάδα να απεμπολήσει δικαιώματα και ευκαιρίες, αν δεν αποκτήσει μια κεντρική δομή για το Διάστημα, όπως το ΕΚΔΕ.

Στην πράξη πάντως ο εν λειτουργία και τροχιά HellaSat 2, ο οποίος εξυπηρετεί ελληνικά και κυπριακά συμφέροντα, ανήκει από το 2013 στον όμιλο ιδιωτικών συμφερόντων ArabSat, μετά την εξαγορά του πλειοψηφικού ποσοστού του από τον όμιλο ΟΤΕ έναντι 208 εκατ. ευρώ.

Πράγματι η ArabSat, με επίσημη ανακοίνωση στην ιστοσελίδα της, κάνει λόγο για την εκτόξευση νέου δορυφόρου -του HellaSat 3- μέσα στο 2017, χωρίς ωστόσο μέχρι στιγμής να έχει διευκρινιστεί πώς θα αξιοποιηθεί αυτός από την ελληνική πλευρά, με βάση τις νέες επιδιώξεις της.