Πιάνει πάτο στη «Δίκαιη ανάπτυξη» η Ελλάδα

Η είδηση στην πρώτη έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) για τη Δίκαιη Ανάπτυξη (The Inclusive Growth and Development Report) που συζητείται αυτές τις ημέρες στο Νταβός δεν είναι η τελευταία θέση, μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών, που κατέχει η Ελλάδα με βάση τις επιδόσεις της τελευταίας πενταετίας. Ούτε το γεγονός πως η πορεία της χώρας μας είναι σαφώς πτωτική, με βάση τα ίδια στοιχεία.

Ούτε και οι σαφείς αναφορές της έκθεσης στην ανάγκη περιορισμού των ανισοτήτων και δικαιότερης κατανομής του παραγόμενου πλούτου, ώστε να αντιμετωπιστούν φαινόμενα όπως η στροφή προς τον απομονωτισμό, τον λαϊκισμό κ.ά.

Η είδηση εντοπίζεται στη διαπίστωση πως παρά τα σχεδόν οκτώ χρόνια μνημονίων και μεταρρυθμίσεων, η Ελλάδα υστερεί στους περισσότερους από τους 15 πυλώνες που, σύμφωνα με την έκθεση του WEF, αποτελούν τους πυλώνες της Δίκαιης Ανάπτυξης, την οποία μάλιστα ευαγγελίζεται και η κυβέρνηση. Στους περισσότερους από τους 15 πυλώνες, που κατά τους συντάκτες της έκθεσης στηρίζουν τη Δίκαιη Ανάπτυξη, η χώρα μας κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις, πίσω από πλήθος αναπτυσσόμενων οικονομιών, οι οποίες κινούνται δυναμικά τα τελευταία χρόνια.

Ειδική αναφορά γίνεται στο εκπαιδευτικό σύστημα, που διαιωνίζει τις ανισότητες ανάμεσα στα πλούσια και τα φτωχότερα νοικοκυριά, στο απαρχαιωμένο μοντέλο κατάρτισης σε μια χώρα με τεράστια ανεργία των νέων, στην ουσιαστική αντιμετώπιση της διαφθοράς και της γραφειοκρατίας που επιμένουν εν μέσω βουνών από νομοθετικές ρυθμίσεις που δήθεν τις περιορίζουν, καθώς και στην αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής.

«Σχεδόν σε όλους τους πυλώνες της Δίκαιης Ανάπτυξης η Ελλάδα υστερεί, χωρίς ενίοτε να ευθύνονται τα μνημόνια», αναφέρουν στελέχη που διάβασαν την έκθεση του WEF. Ουραγός στην ποιότητα της εκπαίδευσης και στην ανάπτυξη του ανθρώπινου κεφαλαίου, στις ψηφιακές υποδομές, στη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Πρωταθλητής στις παροχές προς συγκεκριμένες προνομιακές ομάδες, στη γραφειοκρατία και στη διαφθορά.

Στην πρώτη πεντάδα της κατάταξης με τις ανεπτυγμένες οικονομίες βρίσκεται η Ισλανδία (στην 4η θέση), που χρεοκόπησε προ δεκαετίας. Κατά τα άλλα, η πεντάδα των χωρών με την πλέον Δίκαιη Ανάπτυξη συμπληρώνεται από τους... συνήθεις υπόπτους: Νορβηγία, Λουξεμβούργο, Ελβετία και Δανία. Στις τέσσερις τελευταίες θέσεις, μαζί με την Ελλάδα, βρίσκεται ο υπόλοιπος Ευρωπαϊκός Νότος, η Ισπανία, η Ιταλία και η Πορτογαλία. Σε Ελλάδα και Ισπανία η κατάσταση, μάλιστα, δείχνει τάσεις χειροτέρευσης, σύμφωνα με την έκθεση, ενώ προς τα κάτω κινούνται Ιταλία και Πορτογαλία, αλλά με πιο αργούς ρυθμούς.

Διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ως σχέδιο, όχι ως μνημόνιο

Οι συντάκτες της έκθεσης επικεντρώνονται στο θέμα που συζητούν αυτές τις ημέρες στο Νταβός οι ισχυροί του πλανήτη: Στην ανάγκη μιας συγκροτημένης διεθνούς πρωτοβουλίας, ώστε η Δίκαιη Ανάπτυξη να μη μένει στα χαρτιά, μέσω μιας «νέας, διεθνούς ατζέντας ανάπτυξης, που βάζει τους ανθρώπους και τις συνθήκες διαβίωσης στο κέντρο της εθνικής οικονομικής πολιτικής και της παγκόσμιας οικονομικής ολοκλήρωσης». Ετσι θεωρούν πως θα αντιμετωπίσουν τις συνεχώς διογκούμενες αντιδράσεις για τη συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια του λεγόμενου 1%, τις φωνές για αναστροφή της παγκοσμιοποίησης και ενίσχυσης των μέτρων ελέγχου κυκλοφορίας των κεφαλαίων.

Εν μέσω πλήθους αναφορών στη διεύρυνση των ανισοτήτων ανάμεσα στο 1% και στο υπόλοιπο 99%, στο συνεχώς μειούμενο μερίδιο που φτάνει στους εργαζόμενους και στις αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής στασιμότητας σε μεγάλο τμήμα του πλανήτη, οι αναλυτές επικεντρώνονται στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Πρόκειται για όρο που οι Ελληνες έχουν συνδέσει με τα μνημόνια και την αναγκαστική συμμόρφωση της χώρας σε απαιτήσεις των δανειστών. Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις συνήθως συνδέονται με προγράμματα λιτότητας τα οποία έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής.

Θεωρούν, όμως, πως οι πραγματικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να επικεντρώνονται στους 15 πυλώνες της Δίκαιης Ανάπτυξης όχι μέσω «προγραμμάτων-σοκ» για την επαναφορά της δημοσιονομικής τάξης στην οικονομία. Αντί για αναγκαστική συνταγή ανάρρωσης από μια κρίση, οι συγκεκριμένοι πυλώνες (η παιδεία, η δικαιοσύνη, η καινοτομία κ.λπ.) πρέπει να αποτελούν τμήμα ενός πολυετούς σχεδίου ανάπτυξης. Είναι «το πλαίσιο και οι μηχανισμοί που στηρίζουν το σύστημα διανομής του πλούτου σε μια οικονομία-ο μηχανισμός μέσω του οποίου τα κοινωνικά οφέλη της οικονομικής ανάπτυξης κατανέμονται ευρύτατα, με τη μορφή της ανόδου της ποιότητας ζωής (απασχόληση, εισοδήματα, ασφάλεια κ.α.)».

«Δεν υπάρχει μία και μοναδική συνταγή Δίκαιης Ανάπτυξης», επισημαίνουν οι συντάκτες της έκθεσης, με δεδομένο το εύρος των πολιτικών που τη διαμορφώνουν. Γι’ αυτό και καμία χώρα δεν παρουσιάζει εξαιρετική εικόνα και στους 15 πυλώνες και όλες «έχουν περιθώρια βελτιώσεων και απόκτησης εμπειρίας από τους πρωτοπόρους» σε κάθε τομέα.

«Αν φανταστούμε μια οικονομία ως έναν κήπο ή θερμοκήπιο, το μακροοικονομικό και ανταγωνιστικό της περιβάλλον καθορίζει τις κλιματικές συνθήκες (τις βασικές συνθήκες υγρασίας, φωτισμού και θερμοκρασίας), ενώ οι θεσμοί της αντιπροσωπεύουν τα θρεπτικά συστατικά του εδάφους. Βελτιώσεις στην ποιότητα του εδάφους μπορούν να έχουν σημαντική θετική επίπτωση στον ρυθμό ανάπτυξης των φυτών, μια διαδικασία που απαιτεί χρόνια μέχρι να εντοπιστεί ο σωστός συνδυασμός, αλλά και τακτική παρακολούθηση και προσαρμογή», εξηγούν. Αντί να επικεντρώνεται μια χώρα μόνο στις κλιματικές συνθήκες (όπως κάποιοι θεωρούν πως συμβαίνει στην περίπτωση της Ελλάδας), πρέπει με το ίδιο ενδιαφέρον να ασχολείται και με τον εμπλουτισμό του εδάφους, καταλήγουν.

Πώς εμπλουτίζεται το έδαφος; Στην αρχή και στο τέλος του κύκλου βρίσκονται «η δίκαιη και αποδοτική φορολογία καθώς και τα προγράμματα κοινωνικής στήριξης» των αδυνάτων, ενώ ενδιάμεσοι σταθμοί είναι οι στιβαροί θεσμοί απονομής της δικαιοσύνης, προστασίας του ανταγωνισμού, ώστε να προσελκύονται επενδύσεις, η προστασία των εργαζομένων και η στήριξη των νέων ή μικρομεσαίων επιχειρήσεων π.χ. για πρόσβαση στον δανεισμό.

*Αναλυτικά οι πίνακες με τους 15 πυλώνες ανάπτυξης, την κατάταξη ανά πυλώνα και την κατάταξη της Ελλάδας, δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".