Τα τέσσερα κλειδιά για... restart της οικονομίας

O Αύγουστος του 2016 σε τίποτα δεν θυμίζει το περσινό καλοκαίρι, όταν η χώρα κρεμόταν από μια κλωστή. Έστω και με μεγάλη δυσκολία, τώρα βρισκόμαστε σε μια φάση σχετικής ηρεμίας: ο κίνδυνος του Grexit υφίσταται μόνο σε θεωρητικό επίπεδο. Η χώρα κινείται με οδηγό το (ομολογουμένως πολύ βαρύ) τρίτο Μνημόνιο, κάποιες κινήσεις για αναθέρμανση της οικονομίας (λ.χ. ιδιωτικοποίηση του ΟΛΠ) έχουν γίνει.

Όμως, πολύ απέχουμε από το να φαίνεται το ποτήρι μισογεμάτο: η υπερφορολόγηση απομυζά και τα τελευταία υπολείμματα της ρευστότητας από ιδιώτες και επιχειρήσεις, υπάρχουν κρίσιμα ανοιχτά μέτωπα που πρέπει να κλείσουν (ακόμα και... βιαίως) μέσα στο ερχόμενο φθινόπωρο (κόκκινα δάνεια, εργασιακά κ.ά.), ο κυβερνητικός βηματισμός συνεχίζει να είναι ασταθής σε πολλά θέματα, ενώ και το διεθνές περιβάλλον (Brexit, Τουρκία) δείχνει απειλητικό.

Σε κάθε περίπτωση, το «κλειδί» των εξελίξεων βρίσκεται (κατά κύριο λόγο) στα χέρια της κυβέρνησης, η οποία -σύμφωνα με αρκετές... ψύχραιμες εκτιμήσεις- μπορεί να αντιστρέψει το κλίμα, να δώσει πιο πειστικά δείγματα για τις καλές προοπτικές της χώρας.

«Σε μια περίοδο έντονης και ευρείας αβεβαιότητας, η συνταγή είναι να χαμηλώνεις τους τόνους και να περνάς απαρατήρητος, μακριά -όσο γίνεται- από το κάδρο των προβλημάτων». Αυτό υποστηρίζει γνωστός παράγοντας της αγοράς και συμπληρώνει: «Το κακό είναι πως το διεθνές περιβάλλον έχει επιβαρυνθεί ιδιαίτερα, από την άλλη πλευρά όμως, ιδιαίτερα θετικό είναι πως ο διεθνής Τύπος έχει ξεχάσει εδώ και μήνες την Ελλάδα».

Πράγματι, πέρυσι τέτοια εποχή τα ξενοδοχεία της Αθήνας ήταν γεμάτα με ξένους δημοσιογράφους, το Χρηματιστήριο ήταν κλειστό, οι ουρές στις τράπεζες μεγάλες και το ένα στα δύο διεθνή θέματα αφορούσαν στη χώρα μας και στο αβέβαιο μέλλον της. Αμέσως μετά το καλοκαίρι και για πολλούς μήνες, οι ξένοι δημοσιογράφοι «εγκαταστάθηκαν» στα νησιά του Αιγαίου και στην Ειδομένη, μιλώντας για το προσφυγικό, ενώ κατά το δίμηνο Μαρτίου-Απριλίου επανήλθαν στο... Hilton, σχολιάζοντας το ευτυχές τέλος στο σίριαλ της πρώτης αξιολόγησης.

Μετά λοιπόν από ενάμισι έτος, έχουμε την... ευτυχία να γίνεται Ευρωπαϊκή Σύνοδος Κορυφής που να μην ασχολείται μαζί μας, οι καυστικές δηλώσεις του Γερμανού υπουργού Οικονομικών να απευθύνονται στους Γερμανούς, τα βέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να έχουν κατεύθυνση τη στάση της Τουρκίας και το καυτό ζήτημα του ISIS να μη συνδέεται στα μάτια της κοινής γνώμης με την Ελλάδα.

«Η Κύπρος ήταν η πρώτη χώρα που χαμήλωσε τους τόνους, έφυγε από το επίκεντρο της δημοσιότητας, εφάρμοσε με αποτελεσματικότητα την πολιτική της και κατάφερε να βγει έγκαιρα από το μνημόνιο. Μάλιστα, πρόσφατα βγήκε στις αγορές και εξέδωσε επταετές ομόλογο με επιτόκιο 3,8%, όταν το yield των αντίστοιχων ελληνικών τίτλων προσεγγίζει το 8%. Ήρθε η ώρα λοιπόν και εμείς να προχωρήσουμε σε γρήγορες και αποτελεσματικές κινήσεις», αναφέρθηκε χαρακτηριστικά από τους ίδιους κύκλους.

Ποιες όμως εξελίξεις θα μπορούσαν μέσα στους επόμενους μήνες να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις, έτσι ώστε από το πρώτο εξάμηνο του 2017 να αρχίσει η ελληνική οικονομία να μπαίνει σε κάποια τροχιά -συγκρατημένης έστω- ανάκαμψης; Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, τέσσερις είναι οι κυριότερες κινήσεις.

1. Η δεύτερη αξιολόγηση

Η πρώτη κίνηση αφορά στα προαπαιτούμενα για τα 2,8 δισ. ευρώ και στην ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης μέσα στον Οκτώβριο, στόχο άλλωστε που πρώτος έχει θέσει ο υπουργός Οικονομικών, κ. Ευκλείδης Τσακαλώτος. Η ταχεία -τουλάχιστον αυτή τη φορά- αξιολόγηση θα εδραιώσει ένα κλίμα ασφάλειας για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την προσέλκυση επενδύσεων, για την επιστροφή κεφαλαίων στη χώρα και για την υποχώρηση των επιτοκίων.

«Θα πρόκειται για ακόμη ένα αποφασιστικό βήμα σε μια σειρά ενεργειών που ξεκίνησαν να γίνονται πριν από δώδεκα μήνες, προκειμένου η χώρα να ανακτά τμηματικά τη χαμένη εμπιστοσύνη της επενδυτικής κοινότητας. Ξεκινήσαμε τον Αύγουστο του 2015 με την ψήφιση του τρίτου μνημονίου, συνεχίσαμε τον περσινό Δεκέμβριο με την ολοκλήρωση της επανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και προχωρήσαμε τον φετινό Μάιο μέσα από την πρώτη θετική αξιολόγηση. Αν δούμε και τη δεύτερη αξιολόγηση να λήγει θετικά τον Οκτώβριο, τότε το φθινόπωρο θα ξεκινήσει με αρκετά καλύτερους οιωνούς», δηλώνει γνωστός χρηματιστής.

2. Οι ιδιωτικοποιήσεις

Η δεύτερη κίνηση σχετίζεται με την προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων-αξιοποιήσεων ακίνητης περιουσίας. Ενδεικτικά αναφέρεται πως αν μέσα στο 2016 ολοκληρωθούν οι παραχωρήσεις των περιφερειακών αεροδρομίων και του Αστέρα Βουλιαγμένης, τότε το επόμενο έτος θα μπορούσαν να ξεκινήσουν οι σημαντικές επενδύσεις για τις οποίες έχουν δεσμευθεί οι νέοι ιδιοκτήτες.

Οι Κινέζοι στον ΟΛΠ, πέραν της ολοκλήρωσης του «προβλήτα ΙΙΙ», δείχνουν διατεθειμένοι να υλοποιήσουν και όσα φιλόδοξα επενδυτικά σχέδια είχε κατά νου το προηγούμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς, χωρίς ωστόσο να τα προωθεί με χαρακτηριστική ταχύτητα. Μια μεγάλη ανάσα επίσης θα υπάρξει σε περίπτωση που το 2017 ξεκινήσουν επιτέλους οι επενδύσεις στο Ελληνικό.

3. Οι ξένες επενδύσεις

Είναι βέβαιο πως η χώρα, εξαιτίας της βαρύτατης φορολογίας, της γραφειοκρατίας, του κινδύνου που παρουσιάζει και της ελλιπούς εγχώριας χρηματοδότησης, δυσκολεύεται να προσελκύσει μεγάλες επενδύσεις, ωστόσο ο φαύλος κύκλος θα μπορούσε να σπάσει σε πρώτη φάση (μέχρι να πάρει μπρος η οικονομία και στη συνέχεια να αποκλιμακωθεί η φορολογία) μέσα από τις ιδιωτικοποιήσεις, τις αξιοποιήσεις ακινήτων και τις πωλήσεις υπερχρεωμένων επιχειρήσεων σε ξένους.

«Χρήματα για επενδύσεις από το εξωτερικό θα έρθουν μέσα από τις ιδιωτικοποιήσεις-παραχωρήσεις, αλλά και μέσα από τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων», υποστηρίζεται και έτσι μια τρίτη κίνηση που θα μπορούσε να βελτιώσει δραστικά το εγχώριο επιχειρείν είναι να τρέξει η ενεργή διαχείριση των κόκκινων επιχειρηματικών δανείων μέχρι το τέλος του έτους. Η ουσία είναι πως οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών έχουν δεχτεί ασφυκτικές πιέσεις προκειμένου να μειώσουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνειά τους, με τις αξιολογήσεις από ΤΧΣ και ESM να γίνονται πλέον κάθε τρίμηνο.

Σύμφωνα μάλιστα με έγκυρες πληροφορίες, αν δεν έχει φανεί ουσιαστική πρόοδος μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2017, θα πέσουν κεφάλια. Η ουσία είναι πως τα στελέχη των πιστωτριών τραπεζών θα πρέπει μέχρι τις αρχές του φθινοπώρου να έχουν ρυθμίσει αρκετές μεγάλες υποθέσεις εταιρικών δανείων, προκειμένου στη συνέχεια να καταβληθεί μία τουλάχιστον δανειακή δόση και έτσι το δάνειο να θεωρηθεί ως εξυπηρετήσιμο μέσα στο πρώτο τρίμηνο του επόμενου έτους. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η σπουδή που δείχνουν τα τραπεζικά επιτελεία σε περιπτώσεις εταιρειών όπως η Μαρινόπουλος, η Euromedica, ή η Jet Oil.

H ουσία είναι πως αν στεφθούν με επιτυχία οι σχετικές προσπάθειες των ελληνικών τραπεζών στο μέτωπο των κόκκινων δανείων, τότε θα αποφευχθεί νέα επανακεφαλαιοποίησή τους, κάτι που όχι μόνο θα μειώσει την αβεβαιότητα στην εγχώρια οικονομία, αλλά πιθανότατα θα οδηγήσει και τις τιμές των μετοχών τους σε σαφώς υψηλότερα επίπεδα, προκαλώντας δευτερογενείς θετικές επιδράσεις.

4. Το νέο ΕΣΠΑ

Η τέταρτη κίνηση που απαιτείται είναι η όσο ταχύτερη συμβασιοποίηση έργων του νέου ΕΣΠΑ, ή έστω έργων του προηγούμενου Κοινοτικού Προγράμματος που δεν πρόλαβαν να υλοποιηθούν. Και αυτό γιατί μπορεί μεν το 2016, ως έτος-γέφυρα μεταξύ των δύο προγραμμάτων, να αναμένεται πως θα φέρει λιγότερες δουλειές στην πραγματική οικονομία, το ακριβώς αντίθετο θα πρέπει να γίνει το 2017, καθώς κρίσιμοι κλάδοι της οικονομίας (κατασκευές, πληροφορική, τηλεπικοινωνίες) ζητούν δουλειές, ενώ παράλληλα η εγχώρια οικονομία χρειάζεται τα έργα για να ανεβάσει την παραγωγικότητά της.

Νέο καταλύτη ψάχνει το X.A.

H πορεία των ελληνικών μετοχών θα συνεχίσει να εξαρτάται από τις εξελίξεις που θα προκύψουν τις επόμενες ημέρες στο εσωτερικό με την ψήφιση του νέου εκλογικού νόμου, αλλά και από την πορεία των ξένων αγορών.

Το τέλος του μήνα με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των stress tests των ευρωπαϊκών τραπεζών είναι πιθανό να αποτελεί ένα κρίσιμο χρονικό καταλύτη για την εγχώρια αγορά μετοχών.

Το βασικό στοίχημα για την αγορά και την οικονομία, όπως και στις αρχές τους έτους, δεν είναι άλλο από τη γρήγορη ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης του τρίτου προγράμματος εντός εύλογων χρονικών ορίων. Μέσα ωστόσο στο καλοκαίρι, η εγχώρια αγορά βρίσκεται σε αναζήτηση κατεύθυνσης και καταλυτών. Παρά το καλό κλίμα στις αγορές των ΗΠΑ και της Ευρώπης, το Χ.Α. παραμένει επιφυλακτικό και δεν συμμετέχει ενεργά στον ανοδικό κύκλο μετά τον απόηχο του Brexit.

Στις τάξεις των επαγγελματιών της αγοράς υπάρχει μια σχολή συντηρητικής σκέψης, που εκτιμά ότι, αν το Χ.Α. δεν μπορεί σε τέτοιες συνθήκες να κινηθεί έντονα ανοδικά, τότε τι θα γίνει όταν οι ξένες αγορές κάποια στιγμή αρχίσουν να διορθώνουν.

Από την άλλη πλευρά, αν και οι αισιόδοξοι έχουν ψαλιδίσει τα ανοδικά περιθώρια των μετοχών, επισημαίνουν ότι ο κλάδος των τραπεζών είναι εκείνος που δεν επιτρέπει στην αγορά να ξεδιπλωθεί και μόλις οι συνθήκες στις αποδόσεις των ομολόγων εξομαλυνθούν και τα stress tests ολοκληρωθούν, ο κλάδος θα αναλάβει τα ηνία.