Σχέδιο δράσης για το ΦΠΑ εισηγείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Ως ένα πρώτο βήμα προς έναν ενιαίο χώρο ΦΠΑ στην ΕΕ, που θα διαθέτει τα μέσα για την καταπολέμηση της απάτης, τη στήριξη των επιχειρήσεων και θα είναι αρωγός της ψηφιακής οικονομίας και του ηλεκτρονικού εμπορίου, θεωρεί το σχέδιο δράσης που εισηγείται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Σε αυτό παρατίθενται τρόποι για την επανεκκίνηση του ισχύοντος ενωσιακού συστήματος ΦΠΑ, ώστε να απλουστευτεί, να θωρακιστεί έναντι της απάτης και να καταστεί φιλικότερο προς τις επιχειρήσεις.

Οπως υποστηρίζει, οι ισχύοντες κανόνες για τον ΦΠΑ πρέπει επειγόντως να επικαιροποιηθούν ώστε να παρέχουν καλύτερη στήριξη στην ενιαία αγορά, να διευκολύνουν το διασυνοριακό εμπόριο και να συμβαδίζουν με τις επιταγές της σημερινής οικονομίας, η οποία χαρακτηρίζεται από την ψηφιοποίηση και την κινητικότητα.

Η «υστέρηση ΦΠΑ», ήτοι η απόκλιση μεταξύ των αναμενόμενων και των εισπραχθέντων εσόδων από τον ΦΠΑ στα κράτη μέλη, ανήλθε το 2013 περίπου σε 170 δισεκατομμύρια ευρώ. Η καθαυτή διασυνοριακή απάτη εκτιμάται ότι επιφέρει απώλεια εσόδων ΦΠΑ ύψους περίπου 50 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ταυτόχρονα, το ισχύον σύστημα ΦΠΑ εξακολουθεί να είναι κατακερματισμένο και δημιουργεί σημαντικό διοικητικό φόρτο, ιδίως για τις ΜΜΕ και τις επιχειρήσεις διαδικτυακού εμπορίου.

Το σχέδιο δράσης καθορίζει την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί για τον εκσυγχρονισμό των ισχυόντων κανόνων περί ΦΠΑ της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων:

- των βασικών αρχών για ένα μελλοντικό ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα ΦΠΑ

- των βραχυπρόθεσμων μέτρων για την αντιμετώπιση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ

- του εκσυγχρονισμού του πλαισίου των συντελεστών ΦΠΑ και του καθορισμού επιλογών προκειμένου να δοθεί στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά στον καθορισμό των συντελεστών αυτών

- των σχεδίων για την απλούστευση των κανόνων ΦΠΑ για το ηλεκτρονικό εμπόριο στο πλαίσιο της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά (DSM), καθώς και για μια συνολική δέσμη μέτρων για τον ΦΠΑ ώστε να διευκολυνθεί η λειτουργία των ΜΜΕ.

Ο αντιπρόεδρος Βάλντις Ντομπρόβσκις, αρμόδιος για το Ευρώ και τον Κοινωνικό Διάλογο, δήλωσε τα εξής: «Σήμερα ξεκινάμε διάλογο με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη για την καθιέρωση ενός απλούστερου και θωρακισμένου έναντι της απάτης συστήματος ΦΠΑ στην ΕΕ. Κάθε χρόνο, η διασυνοριακή απάτη στον τομέα του ΦΠΑ επιφέρει ένα κόστος για τα κράτη μέλη και τους φορολογούμενους της τάξης περίπου των 50 δισεκατομμυρίων ευρώ. Ταυτόχρονα, ο διοικητικός φόρτος για τις μικρές επιχειρήσεις είναι υψηλός και η τεχνολογική καινοτομία δημιουργεί νέες προκλήσεις για την είσπραξη του ΦΠΑ. Η Επιτροπή έχει ήδη προτείνει σαφή μέτρα για την αντιμετώπιση της εταιρικής φοροαποφυγής, και θα υιοθετήσουμε μια εξίσου αποφασιστική στάση όσον αφορά στην αντιμετώπιση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ».

Ο Πιερ Μοσκοβισί, Eπίτροπος Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων, Φορολογίας και Τελωνείων, δήλωσε σχετικά: «Ο ΦΠΑ αποτελεί σημαντική πηγή φορολογικών εσόδων για τα κράτη μέλη. Ωστόσο αντιμετωπίζουμε μία εντυπωσιακή φορολογική υστέρηση. Τα εισπραχθέντα έσοδα από τον ΦΠΑ είναι κατά 170 δισεκατομμύρια ευρώ λιγότερα από ό,τι θα έπρεπε να είναι. Πρόκειται για τεράστια σπατάλη πόρων που θα μπορούσαν να διατεθούν για την ανάπτυξη και τις θέσεις απασχόλησης. Καιρός να πάρουμε πίσω αυτά τα χρήματα. Επιθυμούμε επίσης να δώσουμε μεγαλύτερη αυτονομία στα κράτη μέλη όσον αφορά στον καθορισμό των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ. Το σχέδιο δράσης μας θα δώσει απάντηση σε καθένα από τα ζητήματα αυτά».

Κύρια στοιχεία

Ένα μελλοντικό οριστικό σύστημα ΦΠΑ στην ΕΕ για το διασυνοριακό εμπόριο, προκειμένου να περιοριστούν οι δυνατότητες απάτης.

Το ισχύον σύστημα ΦΠΑ πρέπει να εκσυγχρονιστεί ώστε να συμβαδίζει με τις προκλήσεις της σημερινής οικονομίας, που χαρακτηρίζεται από την παγκοσμιοποίηση, την ψηφιοποίηση και την κινητικότητα. Το ισχύον σύστημα ΦΠΑ στις διασυνοριακές συναλλαγές, το οποίο τέθηκε σε ισχύ το 1993 με προοπτική να αποτελέσει ένα μεταβατικό καθεστώς, αφήνει περιθώρια για διάπραξη απάτης.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή σκοπεύει να υποβάλει το 2017 πρόταση για τη θέσπιση οριστικών κανόνων για έναν Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο ΦΠΑ. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες, οι διασυνοριακές συναλλαγές θα εξακολουθήσουν να φορολογούνται βάσει των συντελεστών του κράτους μέλους προορισμού («αρχή της χώρας προορισμού») όπως και τώρα, αλλά ο τρόπος είσπραξης των φόρων θα αλλάξει σταδιακά προς ένα σύστημα που θα προσφέρει μεγαλύτερη προστασία έναντι της απάτης. Ταυτόχρονα, θα τεθεί σε εφαρμογή μια δικτυακή πύλη σε επίπεδο ΕΕ που θα διασφαλίζει ένα απλό σύστημα είσπραξης του ΦΠΑ για τις επιχειρήσεις και ένα αρτιότερο σύστημα συλλογής εσόδων για τα κράτη μέλη.

Άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση της απάτης

Η διασυνοριακή απάτη στον τομέα του ΦΠΑ στερεί από τα κράτη μέλη σημαντικά έσοδα. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι με το μελλοντικό σύστημα ΦΠΑ θα μπορούσε να μειώσει τη διασυνοριακή απάτη κατά περίπου 40 δισεκατομμύρια ευρώ (ή κατά 80%) ετησίως. Αργότερα, εντός του έτους, η Επιτροπή θα προτείνει μέτρα για την ενίσχυση των υφιστάμενων μέσων που χρησιμοποιούνται από τα κράτη μέλη για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την απάτη στον τομέα του ΦΠΑ, τους μηχανισμούς διάπραξης της απάτης και τις ορθές πρακτικές. Θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε εκ του σύνεγγυς τις επιδόσεις των φορολογικών διοικήσεων όσον αφορά στην είσπραξη και στον έλεγχο του ΦΠΑ.

Μεγαλύτερη αυτονομία των κρατών μελών 

Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, τα κράτη μέλη πρέπει να συμμορφώνονται με έναν προκαθορισμένο κατάλογο αγαθών και υπηρεσιών, όταν πρόκειται να εφαρμόσουν μηδενικούς ή μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ. Η Επιτροπή σκοπεύει να εκσυγχρονίσει το πλαίσιο για τους συντελεστές και να παραχωρήσει στα κράτη μέλη μεγαλύτερη ευελιξία στο μέλλον.

Προτείνει δύο επιλογές: η μία θα ήταν να διατηρηθεί ο κατώτατος κανονικός συντελεστής του 15% και να επανεξετάζεται τακτικά ο κατάλογος αγαθών και υπηρεσιών που μπορούν να επωφεληθούν από μειωμένους συντελεστές, με βάση τις εισηγήσεις των κρατών μελών.

Η δεύτερη επιλογή θα ήταν η κατάργηση του καταλόγου αγαθών και υπηρεσιών που μπορούν να επωφεληθούν από μειωμένους συντελεστές. Αυτό, ωστόσο, θα απαιτούσε την ύπαρξη διασφαλίσεων για την πρόληψη της απάτης, την αποφυγή του αθέμιτου φορολογικού ανταγωνισμού εντός της ενιαίας αγοράς και θα μπορούσε επίσης να αυξήσει το κόστος συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις. Σε αμφότερες τις επιλογές διατηρούνται οι ισχύοντες μηδενικοί συντελεστές και οι μειωμένοι συντελεστές.

Στήριξη για το ηλεκτρονικό εμπόριο και τις ΜΜΕ

Το ισχύον σύστημα ΦΠΑ για το διασυνοριακό ηλεκτρονικό εμπόριο είναι πολύπλοκο και δαπανηρό για τα κράτη μέλη και τις επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις της ΕΕ βρίσκονται σε μειονεκτική θέση από πλευράς ανταγωνισμού, διότι ορισμένοι μη ενωσιακοί επιχειρηματίες μπορούν να προβαίνουν σε εισαγωγές εμπορευμάτων χωρίς ΦΠΑ στην ΕΕ. Επιπλέον, η πολυπλοκότητα του συστήματος καθιστά δύσκολο για τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν τη συμμόρφωση.

Η Επιτροπή θα υποβάλει μέχρι το τέλος του 2016 νομοθετική πρόταση για τον εκσυγχρονισμό και την απλούστευση του ΦΠΑ για το διασυνοριακό ηλεκτρονικό εμπόριο ως μέρος της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά. Θα περιλαμβάνει διάταξη που να διασφαλίζει ότι οι ηλεκτρονικές δημοσιεύσεις μπορούν να επωφελούνται από τους ίδιους μειωμένους συντελεστές όπως και οι έντυπες δημοσιεύσεις. Στη συνέχεια, η Επιτροπή θα παρουσιάσει το 2017 δέσμη μέτρων απλούστευσης του ΦΠΑ για τη στήριξη της ανάπτυξης των ΜΜΕ και για τη διευκόλυνση της διενέργειας διασυνοριακών συναλλαγών από αυτές.

Πλαίσιο

Το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ενιαία αγορά της Ευρώπης. Αρχικά τέθηκε σε εφαρμογή για να αντικαταστήσει τους φόρους κύκλου εργασιών οι οποίοι νόθευαν τον ανταγωνισμό και παρεμπόδιζαν την ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών και για να εξαλειφθούν οι φορολογικοί έλεγχοι και οι διατυπώσεις στα εσωτερικά σύνορα. Αποτελεί σημαντική και αυξανόμενη πηγή εσόδων στην ΕΕ, το ύψος των οποίων ανήλθε σχεδόν σε 1 τρισεκατομμύριο ευρώ το 2014, ήτοι 7% του ΑΕΠ της ΕΕ. Ένας από τους ιδίους πόρους της ΕΕ βασίζεται επίσης στον ΦΠΑ. Ως φόρος κατανάλωσης, είναι μία από τις περισσότερο φιλοαναπτυξιακές μορφές φορολόγησης.

Ωστόσο, το σύστημα ΦΠΑ δεν κατόρθωσε να παρακολουθήσει τις προκλήσεις της σημερινής οικονομίας, που χαρακτηρίζεται από την παγκοσμιοποίηση, την ψηφιοποίηση και την κινητικότητα. Το ισχύον σύστημα ΦΠΑ, το οποίο προοριζόταν να αποτελέσει ένα μεταβατικό σύστημα, είναι κατακερματισμένο, πολύπλοκο για τον αυξανόμενο αριθμό των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε διασυνοριακό επίπεδο και αφήνει περιθώρια για απάτη: οι εγχώριες και διασυνοριακές συναλλαγές αντιμετωπίζονται διαφορετικά, ενώ προϊόντα ή υπηρεσίες μπορούν να αγοραστούν χωρίς ΦΠΑ εντός της ενιαίας αγοράς.

Η Επιτροπή πιέζει συστηματικά για τη μεταρρύθμιση του συστήματος ΦΠΑ. Λάβαμε υπόψη το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, τα οποία αμφότερα συμφώνησαν ότι κάθε μελλοντικό σύστημα ΦΠΑ θα πρέπει να βασίζεται στην αρχή της χώρας προορισμού, δηλαδή: εκεί όπου καταναλώνονται τα αγαθά ή οι υπηρεσίες.

Το σημερινό σχέδιο δράσης αποτελεί μέρος του θεματολογίου της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας.

Επόμενα βήματα

Η Επιτροπή θα ζητήσει από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, να παράσχουν σαφή πολιτική καθοδήγηση σχετικά με τις επιλογές που παρουσιάζονται στο παρόν σχέδιο δράσης και να επιβεβαιώσουν την υποστήριξή τους για τις μεταρρυθμίσεις που προβλέπονται στη σχετική ανακοίνωση.

Η Επιτροπή θα υποβάλει προτάσεις σχετικά με όλα τα θέματα το 2016 και το 2017.