Στα σκαριά επενδυτική εταιρία-μαμούθ για Ταμεία

Μία επενδυτική εταιρεία για τις κινητές και πιθανότατα μία για τις ακίνητες αξίες των ασφαλιστικών ταμείων αναμένεται να δημιουργήσει το υπουργείο Εργασίας, με στόχο τη δημιουργία αποθεματικών για το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Στο νομοσχέδιο που σύμφωνα με τον προγραμματισμό θα κατατεθεί στη Βουλή, πιθανότατα εντός Ιανουαρίου, θα προβλέπεται η ενεργή διαχείριση των αποθεματικών των ταμείων, που ανέρχεται σε περίπου 18 δισ. ευρώ, εάν συμπεριληφθεί και η περιουσία των μετοχικών ταμείων, του ΑΚΑΓΕ (ασφαλιστικό κεφάλαιο αλληλεγγύης των γενεών) και του ΟΑΕΔ.

Μάλιστα, βάσει των εκτιμήσεων, τα μελλοντικά ετήσια έσοδα μπορεί και να ξεπερνούν τα 300 εκατ. ευρώ, υπό την προϋπόθεση ότι η διαχείριση των αποθεματικών που σήμερα στην πλειοψηφία τους είναι τοποθετημένα σε παραδοσιακές επενδυτικές επιλογές, χωρίς επαγγελματική και ενεργή διαχείριση, θα αξιοποιηθούν μέσω μιας επενδυτικής εταιρείας. Αυτή αναμένεται να προέλθει από τη συγχώνευση της ΑΕΔΑΚ των Ασφαλιστικών Οργανισμών και της ΕΔΕΚΤ ΑΕΠΕΥ.

Παράλληλα, εξετάζεται η δημιουργία μιας Εταιρείας Επενδύσεων της Ακίνητης Περιουσίας, ΑΕΕΑΠ, για τα ακίνητα των ταμείων, που παραμένουν... ακίνητα εδώ και χρόνια. Η αντικειμενική τους αξία εκτιμάται σε 1,4 δισ. ευρώ και σύμφωνα με πληροφορίες, το υπουργείο Εργασίας εξετάζει είτε τη δημιουργία ΑΕΕΑΠ, είτε την ένταξη της περιουσίας των ταμείων στο Ταμείο Αξιοποίησης Δημόσιας Περιουσίας, ώστε να μειώσει τα λειτουργικά κόστη.

Αν και οι ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης επισημαίνουν πως τα αποθεματικά των ασφαλιστικών οργανισμών, ακόμη κι αν είχε επιτευχθεί αποτελεσματικότερη διαχείριση και καλύτερες αποδόσεις, δεν θα μπορούσαν σε καμία περίπτωση να αποτελέσουν την απάντηση στο τεράστιο χρηματοδοτικό έλλειμμα των ασφαλιστικών ταμείων, ούτε να επιλύσουν το πρόβλημα του ασφαλιστικού, το υπουργείο Εργασίας φιλοδοξεί στην επίμαχη μεταρρύθμιση να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις ώστε κινητές και ακίνητες αξίες να αποδίδουν ετησίως από 300 έως και 500 εκατ. ευρώ.

Η κυβέρνηση, που ως αντιπολίτευση βρισκόταν πολλές φορές αντίθετη στην τοποθέτηση των διαθεσίμων των ταμείων στης αγορές χρήματος και κεφαλαίου, στρέφει πλέον το βλέμμα της στην ενεργή και επαγγελματική διαχείριση της περιουσίας των ταμείων, μέσω της δημιουργίας μίας εταιρείας που θα προέλθει από τη συγχώνευση της ΑΕΔΑΚ των ασφαλιστικών οργανισμών και την ΕΔΕΚΤ ΑΧΕΠΕΥ.

Η... μαγιά

Τα δύο μοναδικά παραδείγματα επαγγελματικής διαχείρισης αποθεματικών κοινωνικής ασφάλισης μετράνε πλέον δεκαπέντε χρόνια λειτουργίας. Συνολικά, το ενεργητικό των δύο εταιρειών ανέρχεται σε 1,32 δισ. ευρώ.

Αναλυτικά, η ΑΕΔΑΚ Ασφαλιστικών Οργανισμών συστάθηκε το 2000 με πρωτοβουλία του ΙΚΑ, του ΟΓΑ και του ΟΑΕΕΤ και με τη συμμετοχή της Εθνικής Τράπεζας, με σκοπό κατά το καταστατικό της «την ενεργητική διαχείριση των Αποθεματικών των Ασφαλιστικών Οργανισμών» και στόχο τη μακροπρόθεσμη διαχρονικότητα των αποδόσεων μέσω της βέλτιστης διαχείρισης και της περιορισμένης ανάληψης κινδύνου.

Σήμερα, 15 χρόνια μετά, η αξία του ενεργητικού της ανέρχεται σε 769 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων τα 541,8 εκατ. ευρώ τοποθετημένα σε ένα αμοιβαίο κεφάλαιο Μικτό Εσωτερικού και τα υπόλοιπα 227,2 σε ένα Ευρωπαϊκών Ομολόγων (άλλαξε κατηγορία και ονομασία στις 16 Ιουλίου 2012). Οι επιδόσεις των δύο υπό διαχείριση Α/Κ είναι σημαντικές. Είναι ενδεικτικό ότι το μικτό, από την έναρξή του στις 30 Μαΐου 2003 έως και τις 14 Δεκεμβρίου 2015, καταγράφει κέρδη της τάξης του 21,94%. Από την αρχή του 2015 έως και τις 14 Δεκεμβρίου, η απόδοση του αμοιβαίου είναι 0,46%, όταν η μέση απόδοση της κατηγορίας για το ίδιο διάστημα είναι σύμφωνα με τη βάση δεδομένων της Ένωσης Θεσμικών Επενδυτών -2,98%. Αντίστοιχα, το Ευρωπαϊκών Ομολόγων καταγράφει μεν απώλειες της τάξης του 32%, έχοντας όμως απορροφήσει τις απώλειες του PSI. Κατά το 2015, η απόδοσή του είναι στο +7,75% και κατατάσσεται στην 4η θέση της κατηγορίας του, με τη μέση απόδοση να ανέρχεται σε 3,57%.

Η ΕΔΕΚΤ ΑΕΠΕΥ ιδρύθηκε το 1999 με στόχο τη διαχείριση ενός ειδικού κεφαλαίου του ΤΑΠ-ΟΤΕ, πλέον όμως, και μετά τη διοικητική ένταξη του συγκεκριμένου ταμείου στο ΙΚΑ, διαχειρίζεται κεφάλαια του ταμείου, ενώ εξακολουθεί να μετέχει στο μετοχικό κεφάλαιο και η ΟΜΕ ΟΤΕ με 5%.

Στις 17/12/2015 το ενεργητικό της ΕΔΕΚΤ-ΑΕΠΕΥ ανερχόταν σε 560 εκατ. ευρώ, καθώς το 2006 επεστράφησαν 220 εκατ. ευρώ στο ΤΑΠ ΟΤΕ. Η σωρευτική απόδοση από την έναρξη λειτουργίας της εταιρείας μέχρι σήμερα ανέρχεται στο +45%.

Μάλιστα, η ΕΔΕΚΤ, παρότι διαχειρίζεται κεφάλαια ασφαλιστικού ταμείου, έχει τη δυνατότητα στο πλαίσιο της διασποράς κινδύνου να επενδύει στο εξωτερικό. Για τον λόγο αυτό συνεργάζεται μετά από διαγωνισμό, με μεγάλους διεθνείς παίκτες της διαχείρισης κεφαλαίων, όπως οι Acadian, State Street, Blackrock, Deutsche Asset Management και Amundi.

Η χαρτογράφηση της περιουσίας των ταμείων

Επί σειρά ετών, το δημόσιο χρησιμοποίησε συστηματικά τα αποθεματικά των ταμείων για σκοπούς άλλους από κοινωνικοασφαλιστικούς, καθιστώντας τους ασφαλιστικούς οργανισμούς «δανειστές» του δημόσιου χρέους, αποφεύγοντας να τους θωρακίσει με το κατάλληλο θεσμικό πλαίσιο για την προστασία τους. Αποτέλεσμα, η περιουσία να απομειώνεται και να μην επαρκεί για την εξασφάλιση συντάξεων και παροχών σε συνθήκες οικονομικής κρίσης.

Πλέον, η κυβέρνηση σχεδιάζει τη δημιουργία "ασφαλιστικού fund" με στόχο τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος. Ήδη, αποφασίστηκε η σύσταση διυπουργικής ομάδας εργασίας, με στόχο την εξεύρεση εσόδων από την αξιοποίηση της ακίνητης και κινητής περιουσίας των ταμείων καθώς και από τις αποκρατικοποιήσεις, τα παντός τύπου πρόστιμα από την πάταξη της εισφοροδιαφυγής και της φοροδιαφυγής, ακόμη και από έναν κάποιον μελλοντικό φόρο ή πόρο που θα χρηματοδοτεί το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και όχι κάποια συγκεκριμένη ομάδα ασφαλισμένων. Στόχος της κυβέρνησης είναι η "ανακεφαλαιοποίηση των ασφαλιστικών ταμείων" και μαγιά θα αποτελέσουν τα σχεδόν 18 δισ. ευρώ της περιουσίας των ταμείων.

Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία (Οκτωβρίου 2015), τα ασφαλιστικά ταμεία και ο ΟΑΕΔ διαθέτουν σήμερα σε κινητές αξίες περίπου 17 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 3,9 δισ. ευρώ είναι τοποθετημένα στο ΑΚΑΓΕ, τον ασφαλιστικό κουμπαρά που δημιουργήθηκε για τον ίδιο σκοπό, δεν γέμισε όμως όπως αναμενόταν. Η πλειοψηφία των κεφαλαίων, 11,5 δισ. ευρώ, είναι τοποθετημένα σε χρεόγραφα. Αναλυτικά, 3,2 δισ. ευρώ είναι σε ομόλογα, 1,8 δισ. ευρώ σε μετοχές, ενώ 6,5 δισ. ευρώ είναι τοποθετημένα στο Κοινό Κεφάλαιο της Τράπεζας της Ελλάδος. Άλλο 1,7 δισ. ευρώ είναι κατατεθειμένο σε τράπεζες, επιπλέον 228,9 εκατ. ευρώ είναι σε προθεσμιακές καταθέσεις, ενώ 5,8 εκατ. ευρώ βρίσκονται σε μετρητά. Αναξιοποίητη παραμένει η ακίνητη περιουσία των ταμείων, η αντικειμενική αξία της οποίας εκτιμάται σε 1,43 δισ. ευρώ. Το 66% αφορά επαγγελματικούς χώρους, το 14% ξενοδοχεία, μεταξύ των οποίων και το Μακεδονία Παλλάς, και το 13% αγροτεμάχια αλλά και διαμερίσματα...