Ασφαλιστικό: Οι 12+4 περικοπές συντάξεων

Από 20% έως και άνω του 50% μειώθηκαν οι συντάξεις των ήδη συνταξιούχων μέσα από 12 συνεχείς ειδικές ή άλλες πρόσθετες εισφορές-περικοπές που επιβλήθηκαν από όλες τις κυβερνήσεις τα τελευταία 6 χρόνια. Δεν είναι τυχαία η αναφορά του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα, κατά την άκαρπη συνεδρίαση των πολιτικών αρχηγών, για 11 μειώσεις στις συντάξεις, καθώς ο πέλεκυς των μνημονιακών πολιτικών ήταν βαρύς για τους συνταξιούχους, κυρίως δε για αυτούς που κατέβαλαν υψηλότερες εισφορές και λάμβαναν μεγαλύτερες παροχές.

Αυτό που δεν αναφέρθηκε ήταν ότι μειώσεις ψηφίστηκαν και από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Η πρώτη -εύκολη λύση προ της υπογραφής του πρώτου μνημονίου- ήταν η περικοπή των δώρων, ήτοι της 13ης και 14ης σύνταξης. Τα χρόνια πέρναγαν και οι περικοπές αυξάνονταν (έφτασαν τις 11), το 3ο Μνημόνιο επέβαλε και αυτό τη 12η περικοπή στους ήδη συνταξιούχους (αύξηση εισφορών υπέρ ΕΟΠΥΥ), ενώ προέβλεψε μειώσεις και για τους νέους συνταξιούχους και τώρα, πάλι η κυβέρνηση επεξεργάζεται πυρετωδώς σενάρια και νέων μειώσεων (από 3% έως 20% στις κύριες και από 2% έως και 30% στις επικουρικές), προκειμένου να εξοικονομηθεί εντός του 2016 έως και 1,5 δισ. ευρώ.

Το γεγονός δε ότι σχεδόν κάθε χρόνο ψηφίζεται και υλοποιείται τουλάχιστον μία περικοπή αποδεικνύει αφενός το αδιέξοδο των πολιτικών αυτών, αφετέρου, το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πλέον εύκολες λύσεις καθώς όταν το μαχαίρι μπαίνει στις υψηλές παροχές -όσες υπάρχουν ακόμη-, οι εξοικονομήσεις είναι μικρές. Για τον λόγο αυτόν άλλωστε, στο 3ο Μνημόνιο υπάρχει μια σειρά από «μηχανισμούς περικοπών», μόνιμους... κόφτες στην ουσία, που θα περιορίζουν το ύψος των καταβαλλόμενων παροχών, όταν το ύψος των εισφορών δεν επαρκεί για να καλύψει τις συντάξεις.

Ολες οι μειώσεις

Τα 2,6 εκατομμύρια συνταξιούχοι της χώρας, από το 2010 έως και σήμερα, έχουν υποστεί δώδεκα "ειδικές" ή άλλες πρόσθετες εισφορές, που είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση των συντάξεων από 19,9% έως και πάνω από 50%, όπως εκτιμούν οι ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης. Η πρώτη περικοπή έγινε με την αντικατάσταση της 13ης και 14ης σύνταξης στις κύριες συντάξεις με ένα επίδομα της τάξης των 800 ευρώ, πριν από την εφαρμογή του 1ου Μνημονίου, και δείχνει ότι οι συντάξεις ήταν και είναι το πρώτο θύμα -εύκολη επιλογή όλων των κυβερνήσεων. Οι απώλειες αυξήθηκαν δραματικά μέσα σε ένα 12μηνο, από τον Ιούλιο του 2014, με την εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος στο Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης και την οριζόντια περικοπή -5,2% σε όλες τις επικουρικές από τον Ιούλιο του 2014, έως και την εισφορά υγείας 6% σε κύριες και επικουρικές, τον Ιούλιο του 2015.

Σύμφωνα με την επεξεργασία του οικονομολόγου Πλάτωνα Τήνιου στην Καθημερινή, οι συντάξεις ΙΚΑ των 700 ευρώ (τιμές 2010) έχουν υποστεί μειώσεις της τάξης του 19,9%. Ακόμη μεγαλύτερη είναι η... προσαρμογή στις συντάξεις των 1.500 ευρώ, καθώς οι σωρευτικές μειώσεις ανήλθαν στο 32%, ενώ η μείωση εκτινάσσεται στο 47%, στην περίπτωση υψηλών συντάξεων στο ΙΚΑ, της τάξης των 3.000 ευρώ. Αντίστοιχα, στο Δημόσιο, οι συντάξεις των 1.250 ευρώ έχουν υποστεί σωρευτικά μειώσεις της τάξης του 22,5%. Η μείωση ανέρχεται στο 34,1% στην περίπτωση παροχών 1.875 ευρώ, ενώ ξεπερνά το 50% στις πολύ υψηλές συντάξεις των 3.750 ευρώ, για τις οποίες βέβαια έχουν καταβληθεί αντίστοιχα πολύ υψηλές εισφορές για πολλά χρόνια. Όσο για τις συντάξεις του ΟΓΑ, οι οποίες κόντρα στο κλίμα της εποχής αυξήθηκαν το 2010, μειώθηκαν με την κατάργηση της 13ης και 14ης σύνταξης. Σωρευτικά, οι μειώσεις στις πολύ χαμηλές συντάξεις των αγροτών αγγίζουν το 8,4%.

Οι 12 περικοπές συντάξεων που ψηφίστηκαν και εφαρμόστηκαν μέσα στην κρίση είναι:

Τον Μάιο του 2010, πριν δηλαδή από την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου, με τον νόμο 3845 ψηφίστηκε η περικοπή των δώρων, ήτοι της 13ης και της 14ης κύριας σύνταξης καθώς και η υποκατάστασή τους με επιδόματα (€800 συνολικά, με εξαιρέσεις). Οι επικουρικές συντάξεις παρέμειναν 14.

Τον Ιούλιο του 2010, με τους νόμους 3863 και 3865, που έμειναν γνωστοί και ως μεταρρύθμιση Λοβέρδου - Κουτρουμάνη, ορίζεται νέος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων για μετά το 2015, που οδηγεί σε μικρές μειώσεις που σταδιακά γίνονται μεγάλες. Είναι η μεταρρύθμιση στην οποία «πάτησε» και το 3ο Μνημόνιο, που υπέγραψε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.

Τον Σεπτέμβριο του 2011 ψηφίστηκε ο νόμος 3869, με αναδρομική εφαρμογή από τον Αύγουστο του 2010. Επέβαλε την ειδική εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων, με κλιμακωτές μειώσεις 3% για ποσά άνω των 1.400 ευρώ έως 13% για συντάξεις άνω των 3.500 ευρώ.

Τον Σεπτέμβριο του 2011, ψηφίστηκε ο νόμος 3869, που εφαρμόστηκε άμεσα και προέβλεπε μειώσεις στις επικουρικές συντάξεις, κλιμακωτά, από 3% για ποσά άνω των 300 έως 10% για επικουρικές συντάξεις άνω των 650.

Τον Ιούλιο του 2011, με το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα και τους νόμους 3986 και 4002 επήλθαν νέες, μεγαλύτερες μειώσεις στις κύριες συντάξεις, αυτή τη φορά εισάγοντας ηλικιακά κριτήρια. Έτσι, όσοι συνταξιούχοι ήταν μικρότεροι των 60 ετών και λάμβαναν συντάξεις άνω των 1.700 ευρώ υπέστησαν μειώσεις από 6% έως και 10% για συντάξεις μεγαλύτερες των 3.000 ευρώ.

Τον Οκτώβριο του 2011, με εφαρμογή από τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, ψηφίστηκε ο νόμος 4024 που προέβλεπε ακόμη μεγαλύτερες μειώσεις στις κύριες συντάξεις των «νεότερων» συνταξιούχων. Έτσι, οι μικρότεροι των 55 ετών υπέστησαν 40% μείωση για ποσά άνω των 1.000 ευρώ. Οι μικρότεροι των 60 και μεγαλύτεροι των 54 υπέστησαν μείωση 20% για ποσά άνω των 1.200 ευρώ.

Ο ίδιος νόμος (4024/11) επέβαλε μειώσεις και στις επικουρικές συντάξεις. Συγκεκριμένα, για τους συνταξιούχους του ETEAM προέβλεπε μείωση 30% για ποσά άνω των 150 ευρώ. Για τα υπόλοιπα επικουρικά του ιδιωτικού τομέα, οι μειώσεις ήταν 15%, ενώ για τους δημοσίους υπαλλήλους προβλέφθηκε μείωση της δεύτερης επικουρικής κατά 20%.

Τον Μάρτιο του 2012, με τον νόμο 4046, αναδρομικά από τον Ιανουάριο του 2012, επιβλήθηκαν νέες μειώσεις στις κύριες συντάξεις. Συγκεκριμένα, οι συντάξεις που είχαν απομείνει υψηλές, άνω των 1.300 ευρώ, υπέστησαν μειώσεις 12%.

Με τον ίδιο νόμο, μειώθηκαν εκ νέου και οι επικουρικές. Συγκεκριμένα, για ποσά άνω των 250 ευρώ, μείωση ήταν 10%. Για ποσά από 251 έως 300 ευρώ, μείωση 15%, για ποσά άνω των 300 ευρώ, μείωση 20%.

Τον Νοέμβριο του 2012, με εφαρμογή από τον Ιανουάριο του 2013, ψηφίστηκε ο νόμος 4093, με νέες μειώσεις σε κύριες και επικουρικές. Συγκεκριμένα, αυτή τη φορά, η μείωση έγινε στο σύνολο των εισοδημάτων από συντάξεις (κύρια + επικουρική). Συγκεκριμένα, ποσά από 1.000-1.500 ευρώ υπέστησαν μείωση 5%, 1.500-2.000 μείωση 10%, από 2.000-3.000 μείωση 15%, και ποσά από 3.000 ευρώ και άνω, μείωση 20%. Επίσης, καταργήθηκαν τα επιδόματα δώρων στις κύριες και τα δώρα στις επικουρικές.

Τον Ιούλιο του 2014, εφαρμόζεται για πρώτη φορά ο νόμος 4254/12 για το ΕΤΕΑ, που προβλέπει τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος στις επικουρικές συντάξεις. Έτσι, όσοι είχαν ενταχθεί τότε στο υπερ-επικουρικό ταμείο υπέστησαν οριζόντιες μειώσεις της τάξης του 5,2%.

Η τελευταία μείωση έχει την υπογραφή της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Συγκεκριμένα, με βάση το 3ο Μνημόνιο (Ν. 4336/15) επέρχεται σημαντική μείωση σε κύριες και επικουρικές συντάξεις, μέσω της αύξησης των εισφορών υπέρ ΕΟΠΥΥ στις κύριες και της επιβολής εισφοράς στις επικουρικές. Συγκεκριμένα, οι εισφορές αυξήθηκαν κατά 2 μονάδες (6% από 4%) επί του ποσού των κύριων συντάξεων πριν από τις περικοπές που ξεκίνησαν το 2010. Στις επικουρικές, επιβλήθηκε εισφορά 6% επί του ποσού μετά των περικοπών. Στις επικουρικές βέβαια, επιβλήθηκε εισφορά υγείας και στις περιπτώσεις δεύτερης επικουρικής καθώς και στις επικουρικές που δίνονται λόγω θανάτου (χηρείας).

Περικοπές και για τους νέους συνταξιούχους

Παράλληλα, με το 3ο Μνημόνιο τέθηκαν σε εφαρμογή αλλαγές που ανατρέπουν τους σχεδιασμούς κυρίως στους νέους συνταξιούχους, καθώς άλλαξε ο τρόπος υπολογισμού των παροχών, έρχεται μεγαλύτερο πέναλτι σε όσους αποχωρούν πρόωρα, μειώθηκαν οι κατώτατες συντάξεις και κόπηκε η κρατική χρηματοδότηση για τους συνταξιοδοτούμενους πριν από τη συμπλήρωση του 67ου έτους ηλικίας.

Αναλυτικά, προωθήθηκαν μειώσεις για τους νέους συνταξιούχους, αυτούς δηλαδή που θα συνταξιοδοτηθούν εντός του 2015 και εφεξής. Αυτές είναι:

-Αύξηση της ποινής σε όσους επιλέξουν να στραφούν στην πρόωρη συνταξιοδότηση, με μεγάλους χαμένους τους πενηντάρηδες. Η εξτρά περικοπή θα είναι 10% και θα διαρκεί μέχρι να φτάσει ο ασφαλισμένος το όριο της πλήρους συνταξιοδότησης (δηλαδή μάξιμουμ για μία πενταετία).

- Αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των συντάξεων, με μεικτό τρόπο, βάσει του νόμου 3863/2010 που σε πολλές περιπτώσεις οδηγεί σε μικρές μειώσεις συντάξεων.

-Μειώνονται τα κατώτερα όρια συντάξεων. Το νέο κατώτατο όριο που θα χρησιμοποιείται για τους υπολογισμούς της σύνταξης για τον χρόνο από την 1η Ιανουαρίου 2011 και μετά θα είναι στα 392 ευρώ, σε αντίθεση με το κατώτατο όριο των 486 ευρώ που χρησιμοποιούνταν έως σήμερα.

- Το ποσό των 392 ευρώ θα χορηγείται μόνο με τη συμπλήρωση του 67ου έτους. Το μέτρο θίγει ιδιαίτερα τις μητέρες ανηλίκων που έφευγαν από το ΙΚΑ με μειωμένη σύνταξη, καθώς από 600 ευρώ κατά μέσο όρο θα περιοριστούν στα 320 με 340 ευρώ.