Τα τρία κριτήρια για τη μείωση των συντάξεων

«Κλειδώνει» εντός της ερχόμενης εβδομάδας το μείγμα περικοπών - εισφορών που απαιτείται προκειμένου η ασφαλιστική μεταρρύθμιση που προωθεί η κυβέρνηση να οδηγεί σε ένα δημοσιονομικά και αναλογιστικά βιώσιμο σύστημα. Τα πολλαπλά μηνύματα από τους εκπροσώπους των θεσμών, όμως, όλες τις προηγούμενες ημέρες δεν ήταν ενθαρρυντικά.

Το ασφαλιστικό παραμένει προαπαιτούμενο για την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης και πρέπει να κατατεθεί στη Βουλή εντός του χρονοδιαγράμματος, ήτοι το αργότερο μέσα στο δεύτερο δεκαήμερο του Νοεμβρίου, προκειμένου να ψηφιστεί μέχρι το τέλος του μήνα.

Παράλληλα, μια σειρά από βασικές επιλογές της ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας, ήτοι η εθνική σύνταξη χωρίς εισοδηματικά κριτήρια και ποσοστά αναπλήρωσης ανάλογα με το ύψος του μισθού, φαίνεται πως προκαλούν τριγμούς. Η τύχη της πρότασης αναμένεται να κριθεί στο τελικό ποσοστό αναπλήρωσης που θα επιλέξει η κυβέρνηση, με στόχο τη σημαντική μείωση της μελλοντικής συνταξιοδοτικής δαπάνης και κυρίως της επιβάρυνσης του κρατικού προϋπολογισμού για την πληρωμή των συντάξεων τα επόμενα 20 με 30 χρόνια.

Ενστάσεις έχουν εκφραστεί από τους δανειστές και αναφορικά με την πιθανή αύξηση των βασικών συντάξεων στον ΟΓΑ, στο πλαίσιο ένταξης των αγροτών στον ενιαίο εθνικό φορέα κύριων συντάξεων. Το όλο εγχείρημα δυσκολεύει καθώς στο υπουργείο Εργασίας επιδιώκουν τον περιορισμό των επερχόμενων μειώσεων στις ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις, κύριες και επικουρικές, μέσω της αύξησης των εισφορών.

Ειδικά για τον επανακαθορισμό των συντάξεων, προκειμένου και οι περικοπές του παρελθόντος να συνεχιστούν και νέες να επιβληθούν, χωρίς να κριθούν στο μέλλον αντισυνταγματικές, στο υπουργείο Εργασίας επεξεργάζονται σενάρια βάσει των συντάξιμων αποδοχών, το νέο ποσοστό αναπλήρωσης, τα έτη ασφάλισης αλλά και την ηλικία συνταξιοδότησης. Όλα αυτά θα ενταχθούν σε έναν μαθηματικό τύπο, βάσει του οποίου θα επανυπολογιστούν συντάξεις για 2,6 εκατ. συνταξιούχους.

Σε ζώνη υψηλού κινδύνου βρίσκονται όσοι συνταξιοδοτήθηκαν πρόωρα, με διατάξεις που τους επέτρεπαν να ανοίξουν την πόρτα σε ηλικίες κάτω των 60, όσοι μπόρεσαν και έφυγαν με λίγα χρόνια ασφάλισης, υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης και μεγάλους συντάξιμους μισθούς.

Στο πλαίσιο αυτό, το βασικό σενάριο «μετρά» συνδυαστικά τρεις συντελεστές, με στόχο το τελικό «ψαλίδι» στις συντάξεις -που σύμφωνα με ειδικούς της κοινωνικής ασφάλισης πρέπει να φτάνει ως και 15% αν περιοριστεί στις αποδοχές άνω των 1.000 ευρώ- να μην οριζόντιο. Αυτές είναι:

* Το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης, με χαμένους όσους συνταξιοδοτήθηκαν σε μικρή ηλικία. Μικρότερες θα είναι οι μειώσεις σε όσους έφυγαν με πλήρη σύνταξη, μετά τα 60 ή τα 62. Στην πράξη, μετά τον επανυπολογισμό των συντάξεων, όσοι αποχώρησαν νέοι από την αγορά εργασίας θα έχουν μικρότερο... «βαθμό προστασίας» σε σχέση με τους υπόλοιπους, στην περίπτωση βέβαια που η σύνταξή τους πέσει κάτω από ένα συγκεκριμένο όριο (π.χ. τα 700 ή -όχι και τόσο πιθανά- τα 1.000 ευρώ).

* Ρόλο-κλειδί στον επανυπολογισμό θα διαδραματίσει και ο χρόνος ασφάλισης καθώς θα λειτουργήσει ως δικλείδα ασφαλείας σε όσους έχουν φύγει με πολλά χρόνια ασφάλισης και έχουν πληρώσει αντίστοιχες εισφορές. Στην περίπτωση αυτή, και εδώ φαίνεται πως επιμένουν οι δανειστές, στο στόχαστρο μπαίνουν όσοι έφυγαν με λίγα έτη ασφάλισης, για παράδειγμα 15ετία, καθώς έχει διαπιστωθεί ότι λαμβάνουν συντάξεις ίσως ή και υψηλότερες από αυτούς που έχουν δουλέψει, 5 ή ακόμη και 10 έτη επιπλέον.

* Και βέβαια, σημαντικό θεωρείται και το τελικό ποσοστό αναπλήρωσης, το οποίο βάσει των σεναρίων που εξετάζονται στο υπουργείο Εργασίας θα είναι πολύ χαμηλότερο από αυτό που ισχύει σήμερα και σίγουρα αυτό που ίσχυε στο παρελθόν.

Αλλαγές αναμένονται και για όσους λαμβάνουν συντάξεις πάνω από 2.000 ή 2.500 ευρώ, καθώς αυτό αναμένεται να είναι το νέο πλαφόν σε συντάξεις (άθροισμα κύριων και επικουρικών συντάξεων).

Οι επικουρικές

Μειώσεις για τους ήδη συνταξιούχους έρχονται και αναφορικά με τις επικουρικές συντάξεις, εφόσον επικρατήσουν οι φωνές που επιθυμούν τη διατήρηση του ΕΤΕΑ. Στο τραπέζι έχουν πέσει προτάσεις για μεσοσταθμικές μειώσεις στις υψηλές επικουρικές συντάξεις έως και 6%, αύξηση των εισφορών κατά 0,5% για τους εργοδότες και 0,5% για τους εργαζόμενους, καθώς και άμεση εφαρμογή του Ενιαίου Κανονισμού Παροχών που θα οδηγήσει σε νέες σημαντικές περικοπές στο σύνολο των καταβαλλόμενων παροχών του ταμείου.

Σύμφωνα με τα σενάρια που "μετρούν" τις τελευταίες ημέρες οι αρμόδιες υπηρεσίες της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, η λύση στον "γρίφο" περνά μέσα από την πρόταση για αύξηση των εισφορών κατά μία ποσοστιαία μονάδα. Σήμερα, εργοδότες και εργαζόμενοι καταβάλλουν για επικούρηση από 3%. Μία ποσοστιαία μονάδα που θα μπορούσε να μοιραστεί μεταξύ των δύο μερών (0,5% + 0,5%) εκτιμάται ότι θα επιφέρει ετήσια έσοδα στο ταμείο της τάξης των 250 εκατ. ευρώ, να μειώσει το έλλειμμα του 2016 και να οδηγήσει σε πλεονασματικούς προϋπολογισμούς από το 2017 και μετά. Για το 2016 βέβαια, θα πρέπει να υπάρξουν και μειώσεις συντάξεων.

Μεταξύ των σεναρίων που εξετάζονται, είναι αυτές να αφορούν τις υψηλές επικουρικές, και πιθανότατα αυτές για τις οποίες καταβλήθηκαν κατ' αντιστοιχία, χαμηλότερες εισφορές. Τέτοιες συντάξεις είναι για παράδειγμα αυτές που καταβάλλονται σε ασφαλισμένους που προέρχονται από πρώην ΔΕΚΟ (π.χ. ΔΕΗ, ΟΤΕ) αλλά και τράπεζες. Σήμερα ο μέσος όρος των επικουρικών συντάξεων που χορηγεί το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ) κυμαίνεται στα 168 ευρώ. Να σημειωθεί ότι οι επικουρικές συντάξεις 1.090.000 συνταξιούχων έχουν μειωθεί οριζόντια και από το πρώτο ευρώ, σε εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος, κατά 5,20% από την 1/7/2014, ενώ από τον περασμένο Ιούλιο οι συνταξιούχοι "χάνουν" επιπλέον 6% λόγω της επιβολής εισφοράς υπέρ ΕΟΠΥΥ.

Μεγαλύτερες μειώσεις, εφόσον διατηρηθεί το ΕΤΕΑ, αναμένονται με τον ενιαίο κανονισμό συντάξεων, όπως αυτός θα εφαρμοστεί από το 2016 και μετά. Το σχετικό Προεδρικό Διάταγμα βρίσκεται στα συρτάρια του υπουργείου Εργασίας από την περίοδο υπουργίας Γ. Βρούτση, όμως λόγω των δραματικών περικοπών που επέφερε, δεν τέθηκε ποτέ σε εφαρμογή.