Τι πραγματικά συμβαίνει με τις επικουρικές

Κρίσιμη εβδομάδα θεωρείται αυτή που διανύουμε για το μέλλον της επικουρικής ασφάλισης καθώς η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας θα πρέπει να λάβει μία από τις πλέον δύσκολες αποφάσεις, που αφορούν στο μέλλον της επικουρικής ασφάλισης.

Ο υπουργός Εργασίας Γιώργος Κατρούγκαλος έχει ταχθεί υπέρ της ουσιαστικής κατάργησης του επικουρικού ταμείου ΕΤΕΑ, με την ένταξή του στην κύρια ασφάλιση, πρόταση η οποία έχει ήδη προκαλέσει έντονες αντιδράσεις όχι μόνο στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος αλλά και μεταξύ των ειδικών της κοινωνικής ασφάλισης. Από την άλλη πλευρά, εάν δεν περάσει η πρόταση του υπουργού Εργασίας, θα πρέπει να εφαρμοστεί η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος, που στην πράξη οδηγεί σε νέες σημαντικές μειώσεις που μπορεί να αγγίζουν και το 15%.

Μάλιστα, ο κ. Κατρούγκαλος έχει δημόσια υποστηρίξει ότι εάν δεν συγχωνευθούν κύριες και επικουρικές συντάξεις, οι επικουρικές, λόγω της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος, θα εξανεμισθούν εντός των επόμενων τριών ετών.

Το αβέβαιο μέλλον των επικουρικών συντάξεων διαγνώστηκε το 2012, και οι πρώτες αλλαγές ξεκίνησαν με την ενοποίηση των επικουρικών ταμείων σε ένα, το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Μισθωτών (ΕΤΕΑΜ), συνεχίστηκαν με την εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος και θα ολοκληρωθούν με τις οριστικές αποφάσεις της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ που θα κρίνουν και την τύχη του θεσμού.

Ο νόμος του 2012, που ορίζει την εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος, υλοποιήθηκε για πρώτη φορά τον Ιούλιο του 2014, με τη μείωση όλων των συντάξεων κατά 5,2%. Σωρευτικά, ο νόμος προβλέπει τη δημιουργία ατομικών μερίδων ασφαλισμένων, καθορίζει το ποσό της σύνταξης με δημογραφικά δεδομένα από επίσημους πίνακες θνησιμότητας, προβλέπει συντελεστή βιωσιμότητας ο οποίος θα αναπροσαρμόζεται σε ετήσια βάση στις νέες και στις ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις, μέσω ενός μηχανισμού μειωμένης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής, ανάλογα με τις καταβαλλόμενες εισφορές, και επιβάλλει μηδενικό έλλειμμα.

Αν προκύψει έλλειμμα, τότε δεν αποκλείεται η αναπροσαρμογή της σύνταξης κάθε τρίμηνο, με πρόταση της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, αποκλείοντας κάθε μεταφορά πόρων από τον κρατικό προϋπολογισμό. Η ρήτρα ήρθε σε συνδυασμό με την κατάργηση των κοινωνικών πόρων σε 24 επικουρικά ταμεία που στην πλειοψηφία τους εντάχθηκαν στο ΕΤΕΑΜ, με της ετήσιες απώλειες να εκτιμώνται σε 125 εκατ. ευρώ.

Σύμφωνα με την Ομοσπονδία των εργαζομένων στα ασφαλιστικά ταμεία (ΠΟΠΟΚΠ), το ταμείο είχε προϋπολογίσει για το 2015 μειώσεις συντάξεων 8% την 1/1/15 και επιπλέον 7% την 1/7/15, λόγω εφαρμογής της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος. Εντέλει, το ταμείο έλαβε 70 εκατ. ευρώ από τον μικρό κουμπαρά του ΑΚΑΓΕ και το προβλεπόμενο έλλειμμα εκτιμάται σε 88 εκατ. ευρώ. Στις υποχρεώσεις του ταμείου πρέπει να προστεθούν και 129.885 συντάξεις σε καθυστέρηση, με μέσο χρόνο απονομής 12 με 20 μήνες.

Σύμφωνα με την ΠΟΠΟΚΠ, παρά τις τεράστιες απώλειες (2,5 δισ. ευρώ σε ονομαστικές αξίες από το PSI και 200 εκατ. ετησίως από τόκους, 1 δισ. τουλάχιστον από εθελούσιες - προσυνταξιοδοτικά τραπεζών, 125 εκατ. ετησίως από κατάργηση κοινωνικών πόρων), η μόνη χρηματοδότηση που έλαβε το ενιαίο ταμείο ήταν 120 εκατ. (50 εκατ. το 2014 και 70 εκατ. το 2015) από τον λογαριασμό Ειδικής Εισφοράς, στον οποίο η ετήσια συνεισφορά των συνταξιούχων του ξεπερνά τα 125 εκατ.

Η αναλογία ασφαλισμένων - συνταξιούχων ξεπερνά το 2/1 και τα αποθεματικά του ξεπερνούν τα 2 δισ. ευρώ, ενώ οι εισφορές ασφαλισμένων και εργοδοτών αποτελούν την κύρια πηγή χρηματοδότησης. Σύμφωνα με τους εργαζομένους στα ταμεία, η οικονομική αυτάρκεια του ΕΤΕΑ θα ήταν δεδομένη αν εξέλιπαν έστω και μερικώς οι υφεσιακές μνημονιακές πολιτικές που επιβαρύνουν το γενικότερο οικονομικό περιβάλλον.

Να σημειωθεί ότι ακόμη μεγαλύτερες μειώσεις, εφόσον διατηρηθεί το ΕΤΕΑ, αναμένονται με τον ενιαίο κανονισμό συντάξεων, όπως αυτός θα εφαρμοστεί από το 2016 και μετά. Σύμφωνα με αυτόν, για όσους ασφαλίζονται για πρώτη φορά από 1.1.2014, το ΕΤΕΑ θα λειτουργεί με βάση το διανεμητικό σύστημα προκαθορισμένων εισφορών με νοητή κεφαλαιοποίηση. Το ίδιο σύστημα θα εφαρμόζεται και για τους ασφαλισμένους μέχρι 31.12.2013 για το χρόνο ασφάλισης από 1.7.2014 και εφεξής. Οι ασφαλιστικές εισφορές που καταβάλλονται θα τηρούνται σε ατομικές μερίδες από 1.1.2014.

Όπως επισημαίνει η Ένωση για την Προάσπιση των Κοινωνικών Δικαιωμάτων (www.ekpodi.gr), πρόκειται για το ίδιο σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης που προτείνει η επιτροπή Σοφών και για την ανταποδοτική σύνταξη. Ενσωματώνει μέσα του την περιβόητη «ρήτρα βιωσιμότητας» και αφήνει εκτός ασφαλιστικής κάλυψης τις συντάξεις λόγω θανάτου και λόγω αναπηρίας.

Σύμφωνα με την Ένωση, η πρόταση για κατάργηση της επικουρικής και ενσωμάτωσή της στην κύρια θέτει σειρά σοβαρών ζητημάτων αντισυνταγματικότητας και θα ελεγχθεί δικαστικά, παρά το ότι με τη συμμετοχή δικαστών στην επιτροπή δημιουργείται η εσφαλμένη εντύπωση ότι οι επιχειρούμενες ρυθμίσεις είναι Συνταγματικές.

Αντίστοιχα, ο πρώην βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής και καθηγητής εργασιακών σχέσεων Αλέξης Μητρόπουλος, επισημαίνει πως η κατάργηση των επικουρικών συντάξεων είναι αντισυνταγματική. Μέσω της Ένωσης για την Υπεράσπιση της Εργασίας και του Κοινωνικού Κράτους (ΕΝ.ΥΠ.Ε.Κ.Κ.) ο κ. Μητρόπουλος εκτιμά πως το κράτος, ανεξαρτήτως αν μέχρι σήμερα δεν έχει προβλεφθεί κρατική χρηματοδότηση των φορέων της υποχρεωτικής επικουρικής κοινωνικής ασφάλισης, υποχρεούται πάντως κατά τη συνταγματική διάταξη (22.5 Συντ.) να συμμετέχει στη χρηματοδότηση και των φορέων τούτων προς κάλυψη των ελλειμμάτων τους.

Επισημαίνει δε ότι σε αυτό στηρίχθηκε και η απόφαση του ΣτΕ που έκρινε τις μειώσεις και επί των επικουρικών συντάξεων του δεύτερου Μνημονίου (ν. 4051/2012 και 4093/2012) ως «ανίσχυρες και μη εφαρμοστέες» αφού αντιτίθενται στο Σύνταγμα.

Ο πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής αναφέρει πως η επικουρική σύνταξη ήταν -και είναι ακόμη- ο πρόσθετος πυλώνας ασφάλισης που γενικεύτηκε μετά τον Γαλλικό Μάη του 1968, όταν το παλλαϊκό αίτημα των εργαζομένων για συμμετοχή στις αποφάσεις που τους αφορούν και στην αυτοδιαχείριση της παραγωγικής διαδικασίας γενικεύτηκε σε όλη την Ευρώπη (και όχι μόνον).

Το επικουρικό κεφάλαιο, που σχηματίζεται αποκλειστικά από πόρους εργοδοτών και εργαζομένων, έδινε μια παραπάνω εγγύηση για τη διατήρηση ενός αξιοπρεπούς επιπέδου ζωής στους απόμαχους της εργασίας, τότε που οι οικογενειακές ανάγκες φροντίδας, σπουδών και αποκατάστασης των παιδιών βρίσκονταν (ηλικιακά) σε έξαρση. Ήταν μια περαιτέρω κατάκτηση του Εργατικού Κινήματος που άμβλυνε τις ταξικές αντιθέσεις και συνέβαλε στην παραγωγικότητα της εργασίας εξανθρωπίζοντας το σκληρό καπιταλιστικό σύστημα και προσθέτοντας έναν ακόμη πυλώνα στο κοινωνικό κράτος.

Μάλιστα, ξεκαθαρίζει πως οσάκις το κράτος κλήθηκε να στηρίξει την επικούρηση, αυτό έγινε επειδή συνήθως η διαχείριση των αποθεματικών των κεφαλαίων ανήκε σ' αυτό και τα διέθετε σε διάφορους -αλλότριους του προορισμού τους- σκοπούς.

Ακόμη και το Διοικητικό Συμβούλιο του ΕΤΕΑ, με πρόσφατη ανακοίνωσή του αντιδρά στην κατάργηση της επικουρικής ασφάλισης. Σε ανακοίνωσή του μάλιστα, μετά τη συνεδρίαση της 21/10/2015 επισημαίνει προς τον υπουργό Εργασίας Γιώργο Κατρούγκαλο:

Α. Οι πηγές Εσόδων του ΕΤΕΑ είναι οι εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών.

Β. Η επικουρική Ασφάλιση δεν χρηματοδοτήθηκε ποτέ από τον Κρατικό Προϋπολογισμό. Μόνη χρηματοδότηση, αν μπορεί να θεωρηθεί χρηματοδότηση, είναι από τον ΑΚΑΓΕ με 120 εκατ. το 2014 και 2015 (πρόκειται για χρήματα συνταξιούχων της επικ. ασφάλισης).

Γ. Αντιθέτως, το ΕΤΕΑ έχασε μέσω του PSI 2,5 δισ. €, καθώς και 300 εκατ. ευρώ, από τόκους ετησίως.

Δ. Καταργήθηκαν οι κοινωνικοί πόροι με απώλειες για το Ταμείο 150 εκατ. ευρώ κ.λπ.

Το ίδιο το ταμείο μάλιστα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και υποστηρίζει ότι η ένταξη-συγχώνευση της Επικουρικής Ασφάλισης στην Κύρια θα δημιουργήσει τεράστιο λειτουργικό χάος, θα αυξήσει το χρόνο έκδοσης και χορήγησης των συντάξεων, θα μειώσει τις ήδη αρκετά μειωμένες συντάξεις που χορηγούνται σήμερα και θα αποτελέσει ουσιαστικά την ταφόπλακά της. Θα δημιουργηθεί το αίσθημα ότι οι αγώνες των εργαζομένων και οι εισφορές τους ρίχνονται στον «Καιάδα» της απαξίωσης.

Το κοινωνικό και πολιτικό κόστος μιας τέτοιας ενέργειας θα είναι τεράστιο, γιατί θα δοθεί το μήνυμα της συνολικής διάλυσης της Κοινωνικής Ασφάλισης και των πυλώνων της. Το παρόν και το μέλλον του ασφαλιστικού μας συστήματος είναι κορυφαίο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό θέμα. Απαιτείται διάλογος με την κοινωνία, με τα συλλογικά όργανα των εργαζομένων και των συνταξιούχων, με τη Διοίκηση του ΕΤΕΑ, που έχει τεκμηριωμένες προτάσεις που εξασφαλίζουν και διασφαλίζουν το μέλλον και την οικονομική ευρωστία του Ταμείου, αλλά κυρίως απαιτείται σεβασμός στα προβλήματα και στις αγωνίες του κόσμου της εργασίας και στα εκατομμύρια των συνταξιούχων.

Το Δ.Σ. του ΕΤΕΑ καλεί την κυβέρνηση να δώσει λύση το συντομότερο δυνατό σε αυτό το κορυφαίο κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό θέμα, με τη διατήρηση του αναδιανεμητικού ρόλου της Κοινωνικής Ασφάλισης, με τη διατήρηση των δύο αυτοτελών πυλώνων της σύνταξης, Κυρίας και Επικουρικής, και με κοινωνικό πρόσημο.