Εργασιακά: Γιατί οι θεσμοί έβαλαν στο στόχαστρο τη μετενέργεια

Την κατάργηση της τροπολογίας που κατέθεσε στα τέλη Ιουνίου ο πρώην υπουργός Εργασίας Πάνος Σκουρλέτης, μέσω της οποίας αφενός επεκτάθηκε η παράταση της κανονιστικής ισχύος των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, αφετέρου παρατάθηκε για επιπλέον τρεις μήνες η κανονιστική ισχύς της υφιστάμενης Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, επιδιώκουν οι δανειστές. 

Στην πράξη, η τροπολογία Σκουρλέτη άνοιξε ένα τεράστιο ρήγμα στο τείχος που είχαν χτίσει οι εκπρόσωποι των δανειστών, με στόχο να περιορίσουν τις κλαδικές συμβάσεις και να δώσουν ώθηση στις ατομικές. Και αυτό γιατί αλλάζει τον πυρήνα της παρέμβασης που έγινε το 2012 με την Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου 6 (με την οποία μειώθηκε και ο κατώτατος μισθός στα 586 από 751 ευρώ).

Σύμφωνα με αυτήν, οι κανονιστικοί όροι των συμβάσεων εξακολουθούν να ισχύουν επί ένα τρίμηνο από τη λήξη ή την καταγγελία τους. Με την πάροδο του τριμήνου, και εφόσον εν τω μεταξύ δεν έχει συναφθεί νέα Συλλογική Σύμβαση Εργασίας, εξακολουθούν να ισχύουν από τους κανονιστικούς αυτούς όρους όχι το σύνολό τους, όπως ίσχυε πριν από το νόμο του 2012, αλλά μόνο οι όροι εκείνοι που αφορούν:

α) τον βασικό μισθό ή το βασικό ημερομίσθιο και β) τα επιδόματα ωρίμανσης, τέκνων, σπουδών και επικινδύνου εργασίας (εφόσον τα επιδόματα αυτά προβλέπονταν στις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας που έληξαν ή καταγγέλθηκαν), ενώ παύει αμέσως να ισχύει κάθε άλλο προβλεπόμενο σε αυτές επίδομα.

Μάλιστα, η Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου 6 του 2012 ορίζει παράλληλα πως αυτό γίνεται χωρίς να απαιτείται προηγούμενη σύμφωνη γνώμη των εργαζομένων. Η τροπολογία Σκουρλέτη όριζε ότι οι κανονιστικοί όροι σύμβασης που έληξε ή καταγγέλθηκε, εξακολουθούν να ισχύουν για ένα εξάμηνο και εφαρμόζονται και στους εργαζόμενους που προσλαμβάνονται στο διάστημα αυτό.

Μετά την πάροδο του εξαμήνου, οι υφιστάμενοι όροι εργασίας, δηλαδή στο σύνολό τους οι όροι και όχι μόνο αυτοί που διέσωζε η ΠΥΣ 6, εξακολουθούν να ισχύουν μέχρις ότου λυθεί ή τροποποιηθεί η ατομική σχέση εργασίας.

Στην πράξη δηλαδή, η τροπολογία που τώρα έχει μπει στο στόχαστρο του «κουαρτέτου» των δανειστών επαναφέρει όχι μόνο την περίοδο χάριτος που ίσχυε πριν από τη μνημονιακή παρέμβαση του 2012, ήτοι το 6μηνο, αλλά και τη μετενέργεια του συνόλου των κανονιστικών όρων εργασίας στις ατομικές συμβάσεις. Προβλέπει δηλαδή πως ό,τι ίσχυε με την κλαδική θα ισχύει και με την ατομική, μέχρις ότου υπογραφεί νέα σύμβαση. Για τον λόγο αυτό οι δανειστές επιμένουν στην κατάργηση της τροπολογίας, θεωρώντας την ως μονομερή ενέργεια που αλλάζει τις μνημονιακές παρεμβάσεις στα εργασιακά.

Σύμφωνα με συνδικαλιστές, αυτό ανοίγει εκ νέου την πόρτα σε ατομικές συμβάσεις με μειώσεις μισθών, ενώ στο κάδρο μπαίνει και το επίδομα γάμου (10%), που εφόσον επανέλθει η μνημονιακή νομοθεσία, δεν θα μετενεργεί μετά τη λήξη της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας. Στον αέρα αναμένεται να βρεθεί και η Εθνική Γενική Σύμβαση, καθώς με την τροπολογία Σκουρλέτη δόθηκε η τρίτη, κατά σειρά, παράταση ισχύος της (έως τα τέλη Μαρτίου ήταν η πρώτη και έως τα τέλη Ιουνίου η δεύτερη).

Το ευρύτερο θέμα των συλλογικών διαπραγματεύσεων, για τις οποίες η ελληνική κυβέρνηση ζητούσε άμεσα αλλαγές, εκτιμώντας ότι η εγχώρια αγορά εργασίας είναι απορρυθμισμένη, οι δανειστές επιθυμούν να το αντιμετωπίσουν μετά την υπογραφή της συμφωνίας, αφού ληφθούν υπόψη οι βέλτιστες ευρωπαϊκές πρακτικές και σε συνδυασμό με αλλαγές στις ομαδικές απολύσεις και στον συνδικαλιστικό νόμο.

Η έκθεση της ΓΣΕΕ

Σύμφωνα πάντως με τη ΓΣΕΕ, η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια σοβαρή μεταβολή του εργασιακού προτύπου της, με βασικό χαρακτηριστικό την αύξηση των ευέλικτων μορφών εργασίας αλλά και την επικράτηση των ατομικών συμβάσεων. Όπως περιγράφεται στην ετήσια έκθεση για την ελληνική οικονομία, που θα παρουσιαστεί στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, κατά την περίοδο 2010-2014 οι κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας (ΣΣΕ) μειώθηκαν από 65 το 2010 σε 14 το 2014, υπονομεύοντας το επίπεδο συλλογικής προστασίας για τους εργαζομένους, ειδικά γι’ αυτούς που απασχολούνται σε μικρές επιχειρήσεις.

Την ίδια περίοδο, οι επιχειρησιακές ΣΣΕ από 227 το 2010 αυξήθηκαν θεαματικά σε 976 το 2012 και μειώθηκαν ακολούθως σε 385 το 2013 και 286 το 2014. Ο υψηλότερος αριθμός σύναψης επιχειρησιακών ΣΣΕ παρουσιάζεται κατά το 2012, έτος έξαρσης της «διευκόλυνσης» των επιχειρησιακών ΣΣΕ σε επιχειρήσεις κάτω των 50 εργαζομένων, με τη χρήση του νεοσύστατου θεσμού των «ενώσεων προσώπων».

Σύμφωνα με τη Συνομοσπονδία, οι νομοθετικές παρεμβάσεις για την αποκέντρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων οδήγησαν σε μια έκρηξη του αριθμού σύναψης επιχειρησιακών ΣΣΕ (είτε με σωματεία είτε με ενώσεις προσώπων) κατά τη συγκεκριμένη χρονιά, οπότε και δίνεται η δυνατότητα τριετούς διάρκειας της ισχύος τους (2012-2014 ή/και 2013-2015) και καθορισμού των μισθών στα νέα κατώτατα νομοθετικά όρια. Έτσι εξηγείται και η μείωση του αριθμού των επιχειρησιακών ΣΣΕ κατά τα επόμενα έτη (2013 και 2014).

Μάλιστα, η ΓΣΕΕ εκτιμά ότι θα υπάρξει αύξηση κατά το 2015 ή και το 2016, εφόσον παραμείνει σε ισχύ το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο. Ταυτόχρονα, διαπιστώνεται ότι ενώ ο αριθμός των επιχειρησιακών ΣΣΕ μειώνεται σημαντικά τη διετία 2013-2014, η ποσοστιαία συμμετοχή τους στο σύνολο των ΣΣΕ που υπογράφτηκαν είναι εξαιρετικά υψηλή και ξεπερνάει το 93%.

Η αποκέντρωση του επιπέδου συλλογικής διαπραγμάτευσης από τον κλάδο στην επιχείρηση, σε συνδυασμό με την αναστολή εφαρμογής της επέκτασης των κλαδικών και των ομοιοεπαγγελματικών ΣΣΕ, επέφερε σημαντικές μειώσεις στις αμοιβές των εργαζομένων. Οι νέες επιχειρησιακές ΣΣΕ προέβλεπαν στην πλειονότητά τους δραστική μείωση των αποδοχών της τάξης του 10%-40% από τα επίπεδα που καθόριζαν οι κλαδικές, οι ομοιοεπαγγελματικές, ή οι παλαιότερες επιχειρησιακές συμβάσεις.