Greek Stream: Η μάχη των αγωγών και οι ρωσικές επιδιώξεις

Ελάχιστοι, για να μην πούμε κανείς, θεωρούν ως ρεαλιστική την προοπτική να λάβει σάρκα και οστά η ελληνορωσική συμφωνία για την επέκταση του αγωγού Turkish Stream σε ελληνικό έδαφος.

Τα χαρακτηριστικά της συμφωνίας, αυτά που κρύβει πίσω από τις γραμμές και κυρίως μια προσέγγιση στο πολιτικό-οικονομικό «παιχνίδι» των Ρώσων με όχημα τους αγωγούς, δεν επιτρέπουν να αντιμετωπιστεί το κείμενο προθέσεων που υπεγράφη την περασμένη Παρασκευή στην Αγία Πετρούπολη, ως ένα ρεαλιστικό, οικονομικά βιώσιμο και επωφελεία της Ελλάδας σχέδιο.

Δύο είναι τα κύρια στοιχεία που συνηγορούν σε μια παρόμοια προσέγγιση. Το πρώτο ότι η ρωσική Gazprom, μια μέρα πριν την υπογραφή της δήλωσης Λαφαζάνη-Νόβακ (ο Ρώσος υπουργός ενέργειας) υπέγραψε καταρχήν συμφωνία με τους ενεργειακούς κολοσσούς Shell, E.ON, OMV για αύξηση της δυναμικότητας του αγωγού Nord Stream (Ρωσία- Γερμανία με υποθαλάσσιο αγωγό στη Βαλτική) κατά 55 δισ. κυβικά μέτρα το χρόνο.

Το δεύτερο ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή όταν ρωτήθηκε να σχολιάσει την κίνηση αυτή, αγνόησε εντελώς την προοπτική του ελληνορωσικού αγωγού, περιοριζόμενη να σημειώσει τη συμφωνία της Gazprom με τις δυτικές εταιρείες και επιμένοντας στην ανάγκη τήρησης των κοινοτικών κανόνων στη διαχείριση παρόμοιων έργων και στο ρόλο, τόσο του Νότιου Διάδρομου (αγωγός ΤΑΡ) για τον εφοδιασμό της Ευρώπης, όσο και της Ουκρανίας ως αξιόπιστου και μεταφορέα με χαμηλό κόστος ρωσικού αερίου.

Επιπλέον δεν πρέπει να αγνοείται ότι σε μια πιθανή διελκυστίνδα μεταξύ Nord Stream και Turkish Stream για τον εφοδιασμό της ΕΕ, τα πλεονεκτήματα υπέρ του γερμανικού αγωγού είναι αδιαμφισβήτητα. Οι λόγοι είναι ότι οι μέτοχοί του είναι τρεις ευρωπαϊκές – πολυεθνικές εταιρείες που εκ των προτέρων αποδέχονται πλήρη συμμόρφωση με την κοινοτική νομοθεσία.

Σε αντίθεση ο ελληνορωσικός αγωγός θα έχει μέτοχο μια ρωσική και μια κρατική ελληνική εταιρεία, ενδεχομένως και κάποιες άλλες που δεν τις γνωρίζει κανείς.

Επίσης, οι αγορές που τροφοδοτεί ο Nord Stream είναι τεράστιες με πολλούς και μεγάλους παίκτες. Έτσι δύσκολα η Gazprom θα αποκτήσει δεσπόζουσα θέση και θα καταστεί υπόλογος έναντι της Επιτροπής. Σε αντίθεση με τις χώρες της ΝΑ Ευρώπης όπου η Gazprom θα ενισχύσει την ήδη δεσπόζουσα ή υπερδεσπόζουσα θέση της. Τέλος να μην ξεχνάμε ότι άλλο Ελλάδα και άλλο... Γερμανία από άποψη οικονομικής και γεωπολιτικής ισχύος.

Σημασία ωστόσο έχει το ποια είναι η πραγματική εικόνα σε ότι αφορά στις ανάγκες της ΕΕ σε αέριο και νέους αγωγούς.

Σε ανάλυση των Simone Tagliapietra και Georg Zachmann του Ινστιτούτου Bruegel, επισημαίνονται μεταξύ άλλων:

• Στην περίπτωση που η Ρωσία κάνει πραγματικότητα την «απειλή» της να διακόψει στο τέλος του 2019, τη μεταφορά αερίου μέσω των Ουκρανικών αγωγών, θα προκύψει έλλειμα μεταφορικής ικανότητας της τάξης των 32- 35 δισ. κυβικών μέτρων, με βάση την ζήτηση ρωσικού αερίου το 2014 (119 δισ. κυβ. μέτρα) και τις δυναμικότητες των λειτουργούντων αγωγών, δηλαδή του Nord Stream (55 δισ. κυβικά μέτρα) και του Γιαμάλ – Ευρώπη μέσω Λευκορωσίας (31,9 δισ. κυβ. μέτρα).

• Η επέκταση του Nord Stream κατά επιπλέον 55 δισ. κυβικά μέτρα και η προτεινόμενη δυναμικότητα του Turkish Stream με 47 δισ. κυβικά μέτρα που προορίζονται για της Ευρώπη, διαμορφώνουν μια υπερβάλλουσα δυναμικότητα άνω των 70 δισ. κυβικών μέτρων το χρόνο.

• Οι αγωγοί από Ουκρανία και ο Nord Stream, έχουν χαμηλούς συντελεστές χρήσης, με εξαίρεση αυτόν της Λευκορωσίας. Με αυτά τα πραγματικά δεδομένα, οι αναλυτές του Bruegel εκτιμούν ότι είναι αδύνατο να κατασκευαστούν και οι δύο νέοι αγωγοί. Δηλαδή η επέκταση του Nord Stream και ο Turkish Stream για την τροφοδοσία της Ευρώπης.

Οι ίδιοι θεωρούν ως τρία τα πιθανά σενάρια επάνω στα οποία κινείται η Ρωσία:

-Ο Turkish Stream να κατασκευαστεί αποκλειστικά για την τροφοδοσία της Τουρκίας με 14 δισ. κυβικά μέτρα το χρόνο, ποσότητα με την οποία τροφοδοτείται σήμερα μέσω του Βαλκανικού δικτύου (Ουκρανία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Τουρκία). Έτσι η Gazprom θα ξεπεράσει και το πρόβλημα με τις υποχρεώσεις που ανέλαβε έναντι κατασκευαστών και προμηθευτών για τα τμήματα του υποθαλάσσιου αγωγού, που άρχισαν ήδη να στοκάρονται στο λιμάνι της Βάρνας στη Βουλγαρία.

-Η υπογραφή της συμφωνίας προθέσεων για την επέκταση του Nord Stream, να αποτελεί απλώς ένα επιπλέον χαρτί που θα χρησιμοποιήσει η Ρωσία για τις διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα και την Τουρκία, αναφορικά με τον Turkish Stream και την επέκτασή του.

-Όχι αγωγοί, παρά μόνο πολιτική. Σύμφωνα με το σενάριο αυτό, η Ρωσία δεν έχει διάθεση να κατασκευάσει τον Nord Stream και ο Turkish Stream θα περιοριστεί στην Τουρκική αγορά. Απλώς οι ρωσικές προτάσεις και με δεδομένο ότι το θέμα σχετίζεται με την Ουκρανία, έχουν ως στόχο να προκαλέσουν ή να εντείνουν τις τριβές μεταξύ των Κρατών Μελών. Για παράδειγμα η Γερμανία ωφελείται από τον Nord Stream, η Ελλάδα και η Ιταλία από τον TurkishStream, ενώ είναι αρκετές κυβερνήσεις (με πρώτη του Σύριζα) που αντιτίθενται στις αρχές της Ενεργειακής Ένωσης (οιονεί κοινή ενεργειακή πολιτική) που προωθεί η Κομισιόν.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Αναφορικά με τις θέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε ερώτηση που της ετέθη από το site των Βρυξελλών Euractiv, στη γραπτή της απάντηση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην καταρχήν συμφωνία της Gazprom με OMV, Shell και E.ON, για την επέκταση της δυναμικότητας του Nord Stream. Στη συνέχεια σημειώνει τη στρατηγική σημασία που έχει για την ΕΕ η ασφάλεια εφοδιασμού που αποτελεί συνδυασμό διαφοροποίησης των πηγών προμήθειας, των «οδών» διέλευσης των αγωγών ενέργειας και των αντισυμβαλλομένων εταιρειών.

Στο πλαίσιο αυτό η Επιτροπή ενισχύει τις διασυνοριακές διασυνδέσεις, όπως ο Νότιος Διάδρομος (Αγωγός ΤΑΡ), τη δημιουργία τερματικών υγροποιημένου αερίου στη Μεσόγειο. Σε ό,τι αφορά τώρα τις προμήθειες αερίου από τη Ρωσία, αναφέρει ότι οι μισές ποσότητες του ρωσικού αερίου που τροφοδοτούν την ΕΕ, διέρχονται από τα δίκτυα της Ουκρανίας. Παρά την αναμενόμενη τα επόμενα χρόνια μείωση της παραγωγής αερίου από τις χώρες της ΕΕ, η χρήση των αγωγών από τη Ρωσία θα συνεχίζει να παραμένει στα επίπεδα του 57%.

Αυτό σύμφωνα με την Επιτροπή, σημαίνει ότι η δυναμικότητα των υποδομών εφοδιασμού της ΕΕ με ρωσικό αέριο, υπερβαίνουν τις σημερινές και τις μελλοντικές ανάγκες. Επιπλέον η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι οι νέοι αγωγοί πρέπει να κατασκευάζονται και να λειτουργούν σε πλήρη συμμόρφωση με την κοινοτική νομοθεσία που διέπει την ενέργεια, τον ανταγωνισμό και την αγορά.

Καταληκτικά η Επιτροπή επαναλαμβάνει την θέση της ότι η Ουκρανία παραμένει η αξιόπιστη χώρα τράνζιτ διέλευσης του αερίου, που προσφέρει οικονομική διαδρομή για τον εφοδιασμό της Ευρώπης.

Με αυτό το πλαίσιο η ΕΕ ενισχύει την Ουκρανία και την εθνική της εταιρεία Naftogas στην προσπάθεια αναμόρφωσης του εθνικού της δικαίου, ώστε να καταστεί πλήρως συμβατό με το κοινοτικό κεκτημένο και να γίνει μέλος της «Ενεργειακής Κοινότητας», ενώ πιστεύει ότι είναι προς το συμφέρον όλων η Ουκρανία να παραμείνει ως μία σημαντική χώρα τράνζιτ διέλευσης του ρωσικού αερίου.