Αντισυνταγματικές οι περικοπές σε κύριες-επικουρικές συντάξεις

Η απόφαση της Ολομέλειας, η οποία είναι αμετάκλητη, ωστόσο θα πρέπει να σημειωθεί πως δεν έχει αναδρομική ισχύ με αποτέλεσμα, η κυβέρνηση για την εφαρμογή της να καλείται να καταβάλλει περίπου 1,5 δισ. (σ.σ. από τα 4,5 δισ. που εκτιμάται πως θα ήταν το ποσό σε περίπτωση αναδρομικότητας).

Η απόφαση του δικαστηρίου ισχύει από χθες, όποτε και δημοσιεύθηκε, και ως εκ τούτου οι συντάξεις εφεξής θα πρέπει να επιστρέψουν στα επίπεδα του 2012, χωρίς ωστόσο να πρέπει να καταβληθούν αναδρομικά στους συνταξιούχους οι περικοπές που υπέστησαν.

Οι μόνοι που έχουν δικαίωμα στα αναδρομικά είναι εκείνοι που προσέφυγαν στο δικαστήριο, οι οποίοι ωστόσο είναι ελάχιστοι.

Σημειώνεται πως το ανώτατο δικαστήριο δεν εξέτασε το ζήτημα των «δώρων» καθώς η προσφυγή που κατατέθηκε αφορούσε μόνο τις κύριες και επικουρικές συντάξεις. Ως εκ τούτου τα «δώρα» δεν επιστρέφουν.

Αναλογη απόφαση είχε εκδώσει η Ολομέλεια του Στε και για τις περικοπές στις αποδοχές των πανεπιστημιακών τις οποίες επίσης είχε κρίνει αντισυνταγματικές χωρίς όμως να αναγνωρίζει αναδρομικά.

Πηγές του Υπουργείου Οικονομικών τονίζουν για το θέμα πως περιμένουμε να καθαρογραφεί η απόφαση και να αποσταλεί στο υπουργείο Οικονομικών, οπότε και θα υπάρξει επίσημη τοποθέτηση.

Σε κάθε περίπτωση οι αποφάσεις της Δικαιοσύνης είναι σεβαστές λαμβάνοντας υπόψη τα δημοσιονομικά περιθώρια, υπογραμμίζουν.

Για τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος

Στην απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ γίνεται αναφορά και στη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος.

Όπως επισημαίνουν οι Σύμβουλοι Επικρατείας δεν θα πρέπει να ισχύσει.

Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι όλες οι συντάξεις του ιδιωτικού τομέα πρέπει να επανέλθουν στα επίπεδα του 2012, και το κράτος πρέπει να συνδράμει τα ταμεία για την καταβολή των επικουρικών συντάξεων, εάν αυτά δεν έχουν κεφάλαια, παρά τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος που νομοθετήθηκε το 2010.

Το σκεπτικό

Η ολομέλεια του ΣτΕ έκρινε πως για τις περικοπές του 2012 δεν προηγήθηκε καμία επιστημονική μελέτη για τις επιπτώσεις που θα είχαν στο βιοτικό επίπεδο των συνταξιούχων οι περικοπές .

Σύμφωνα με την Ολομέλεια το Σύνταγμα επιβάλει στο κράτος όταν λαμβάνονται μέτρα περικοπής των συντάξεων να προβαίνει «σε ειδική και εμπεριστατωμένη και επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη, από την οποία να προκύπτει αφενός μεν ότι τα συγκεκριμένα μέτρα (σ.σ.: περικοπή συντάξεων) είναι πράγματι πρόσφορα αλλά και αναγκαία για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος της βιωσιμότητας των φορέων κοινωνικής ασφάλισης εν όψει των παραγόντων που το προκάλεσαν, έτσι ώστε η λήψη των μέτρων αυτών να είναι σύμφωνη με τις συνταγματικές αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη, αφετέρου δε ότι οι επιπτώσεις από τα μέτρα αυτά στο βιοτικό επίπεδο των πληττομένων προσώπων, συνδυαζόμενες με άλλα τυχόν ληφθέντα μέτρα (φορολογικά κ.ά.), αλλά και με το σύνολο των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών της δεδομένης συγκυρίας, δεν έχουν αθροιστικά αποτέλεσμα τέτοιο που να οδηγεί σε ανεπίτρεπτη, παραβίαση του πυρήνα του συνταγματικού δικαιώματος σε κοινωνική ασφάλιση».

Ακόμη, οι σύμβουλοι Επικρατείας, επισημαίνουν ότι παρεκκλίσεις ως προς την αναγκαιότητα της υπάρξεως ή ως προς το περιεχόμενο της επίμαχης μελέτης θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν μόνο σε ακραίες περιπτώσεις, όπως είναι όταν συντρέχει άμεση απειλή κατάρρευσης της οικονομίας της χώρας και τα συγκεκριμένα μέτρα λαμβάνονται κατεπειγόντως για την αποτροπή του κινδύνου», οπότε η κυβέρνηση μπορεί με αιτιολογημένη εκτίμηση της σοβαρότητας της κατάστασης να προβεί σε περικοπές συντάξεων χωρίς να προηγηθεί μελέτη.

Σε άλλο σημείο των αποφάσεων αναφέρεται ότι η περικοπή των συντάξεων δεν μπορεί να παραβιάζει αυτό που αποτελεί τον συνταγματικό πυρήνα του κοινωνικοασφαλιστικού δικαιώματος, δηλαδή τη χορήγηση στο συνταξιούχο παροχών τέτοιων που να του επιτρέπουν να διαβιώνει, με αξιοπρέπεια, εξασφαλίζοντας τους όρους όχι μόνο της φυσικής του υποστάσεως (διατροφή, ένδυση, στέγαση, βασικά οικιακά αγαθά, θέρμανση, υγιεινή και ιατρική περίθαλψη όλων των βαθμίδων) αλλά και της συμμετοχής του στην κοινωνική ζωή με τρόπο που δεν αφίσταται πάντως, ουσιωδώς από τις αντίστοιχες συνθήκες του εργασιακού βίου».

Ως προς τις περικοπές των συντάξεων του 2012, η Ολομέλεια σημειώνει ότι οι μειώσεις έγιναν όταν «είχε πλέον παρέλθει διετία από τον πρώτο αιφνιδιασμό της οικονομικής κρίσεως και αφού εν τω μεταξύ είχαν σχεδιαστεί και ληφθεί τα βασικά μέτρα για την αντιμετώπισή της».

Επομένως, η για πολλοστή φορά περικοπή συντάξεων που έγινε το 2012, η Κυβέρνηση δεν συνέταξε την σχετική έρευνα και εμπεριστατωμένη μελέτη που όφειλε, προκειμένου να αναδείξει «τεκμηριωμένα ότι η λήψη των συγκεκριμένων μέτρων ήταν συμβατή με τις σχετικές συνταγματικές δεσμεύσεις, που απορρέουν από το θεσμό της κοινωνικής ασφαλίσεως, τις αρχές της ισότητας και της αναλογικότητας την προστασία της αξίας του ανθρώπου».

Καταρχάς όφειλε το 2012 η Κυβέρνηση να προβεί σε συνολική εκτίμηση των παραγόντων που προκάλεσαν το πρόβλημα ως προς τη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών οργανισμών, την αύξηση της ανεργίας, κ.λπ., πολύ περισσότερο μάλιστα όταν τα μέχρι τότε μέτρα «δεν είχαν αποδώσει τα αναμενόμενα και ότι η οικονομική ύφεση είχε ενταθεί με ρυθμούς που είχαν ανατρέψει τις αρχικές προβλέψεις».

Ούτε όμως η Κυβέρνηση πριν προβεί σε μειώσεις των συντάξεων του 2012 εξέτασε εναλλακτικές επιλογές.
Πέρα από όλα αυτά, η Κυβέρνηση όφειλε να εξετάσει με τρόπο επιστημονικό αν οι επιπτώσεις των περικοπών των συντάξεων στο βιοτικό επίπεδο των απόμαχων της εργασίας μαζί με τις αλλεπάλληλες φορολογικές επιβαρύνσεις, το κόστος αγαθών και υπηρεσιών, τις περικοπές παροχών υγείας, ανεργία, κλπ. «οδηγούν σε ανεπίτρεπτη μείωση του επιπέδου ζωής των συνταξιούχων κάτω του ορίου που συνιστά, τον πυρήνα του κοινωνικοασφαλιστικού τους δικαιώματος».

Από κανένα στοιχείο, υπογραμμίζουν οι σύμβουλοι, δεν προκύπτει ότι η Κυβέρνηση είχε προβεί σε παρόμοια επιστημονική μελέτη το έτος 2012.

Ως προς τις περικοπές που έγιναν στις συντάξεις το 2010 και το 2011, η Ολομέλεια έκρινε ότι είναι συνταγματικές καθώς έγιναν κάτω από την πίεση «όλως εξαιρετικών περιστάσεων» και ήταν επιβαλλόμενες κατά την εκτίμηση της τότε Κυβέρνησης για «άμεση αντιμετώπιση της κρίσεως».

Κατά την οξύτατη δημοσιονομική κρίση στις αρχές του 2010, σημειώνουν οι σύμβουλοι Επικρατείας, «υφίστατο άμεσος κίνδυνος κατάρρευσης της οικονομίας και χρεοκοπίας της χώρας» και η τότε Κυβέρνηση προς αντιμετώπιση της κατάστασης έλαβε μέτρα περιστολής των δημοσίων δαπανών, μεταξύ των οποίων ήταν και η μείωση των συντάξεων.