Ασφαλιστικό: Το ποινολόγιο για τις πρόωρες συντάξεις

Οι περιορισμοί στις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις και η επιβολή αυστηρότερων ποινών σε όσους επιλέξουν τη λύση της μειωμένης σύνταξης, αποτελούν το μοναδικό κοινό τόπο των δύο προτάσεων - κυβέρνησης και θεσμών - στο θέμα του ασφαλιστικού.

Καθώς μάλιστα οι υπόλοιπες προτάσεις των πιστωτών προκαλούν σοκ και δέος στην κυβέρνηση, αλλά κυρίως στους ασφαλισμένους, η ελληνική πρόταση για σταδιακή κατάργηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων από το 2016 και όχι από το 2020 όπως αρχικά σχεδιαζόταν, με παράλληλη πρόβλεψη για "πέναλτι" που μπορεί να οδηγήσει σε μείωση συντάξεων έως και 62% πέρασε σχεδόν αναίμακτα.

Βέβαια, στο κείμενο της Ελλάδας προς τους πιστωτές, αναφέρεται ρητά ότι από αυτή τη διαδικασία προστατεύονται τόσο τα θεμελιωμένα δικαιώματα, όσο και ειδικές ομάδες. Υπό την προϋπόθεση ότι, οι ελληνικές θέσεις θα γίνουν αποδεκτές έτσι όπως περιγράφονται στο κείμενο που δόθηκε στους εκπροσώπους των θεσμών, από τους περίπου 250.000 ασφαλισμένους που βρίσκονται στο στόχαστρο, εξαιρούνται από τις αλλαγές, οι περίπου 150.000 που είτε έχουν θεμελιώσει ασφαλιστικό δικαίωμα (έχουν δηλαδή συμπληρώσει τόσο τα όρια ηλικίας όσο και τα απαιτούμενα έτη ασφάλισης) είτε ανήκουν στις ειδικές ομάδες που εξαιρούνται, δηλαδή γυναίκες με ανήλικα τέκνα ή με ανάπηρα τέκνα και εργαζόμενοι σε Βαρέα και Ανθυγιεινά.

Αυτό φαίνεται, άλλωστε, από την εξοικονόμηση μόλις 71 εκατ. ευρώ το 2016, σωρευτικά, 650 εκατ. ευρώ έως το 2022 και 821 έως το 2025, έτος που θα κλείσει οριστικά κάθε πόρτα ή παράθυρο εξόδου πριν από τα 62 έτη για πρόωρη ή τα 67 για πλήρη σύνταξη και τα 65 για όσους έχουν 40 έτη ασφάλισης.

Στην πράξη, ασφαλισμένος που μπορούσε να συνταξιοδοτηθεί πρόωρα, στα 58 το 2016 θα συνταξιοδοτηθεί στα 58 και 6 μήνες το 2017. Αν κάποιος κλείνει τα 58 το 2017, θα συνταξιοδοτηθεί στα 59 το 2018. Βέβαια, για όσους επιμένουν να βγαίνουν πρόωρα στη σύνταξη, θα υπάρχει ένα πέναλτι μείωσης των συντάξεων κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες επιπλέον του 6% που ήδη ισχύει για κάθε έτος πρόωρης εξόδου πριν από το 62 έτος ηλικίας.

Σύμφωνα με πληροφορίες, για τα πρώτα πέντε χρόνια θα ισχύει το -6% για κάθε έτος νωρίτερα στη σύνταξη. Για τα επόμενα όμως, το πέναλτι θα αυξάνεται και θα ανέρχεται πλέον σε -16%. Για παράδειγμα, εφόσον κάποιος επιλέξει να βγει στη σύνταξη στα 55, η μείωση θα είναι 30% για τα πρώτα 5 χρόνια έως τη συμπλήρωση των 62 και 32% για τα υπόλοιπα 2, ήτοι 62%, που καθιστά σχεδόν απαγορευτική την πρόωρη συνταξιοδότηση.

Το ύψος των συντάξεων και οι ενοποιήσεις

Όσο για το ύψος των συντάξεων, η κυβέρνηση δεσμεύεται ότι τουλάχιστον για το τρέχον έτος δεν θα εφαρμοστεί ο νόμος Λοβέρδου - Κουτρουμάνη που οδηγεί σε μικρές μειώσεις κύριων συντάξεων, ενώ χωρίς ρήτρα μηδενικού ελλείμματος (αλλά με ελλείμματα) θα λειτουργούν και τα επικουρικά έως και το 2016.

Στο μέτωπο των ενοποιήσεων, οι αλλαγές θα ξεκινήσουν άμεσα και θα ολοκληρωθούν σε πρώτη φάση εντός του 2016, με τη λειτουργική ενοποίηση διαδικασιών είσπραξης εισφορών, μηχανογραφικών και πληροφοριακών συστημάτων κλπ.

Σε δεύτερη φάση, στόχος της κυβέρνησης είναι να δημιουργηθούν τρία ταμεία, ένα μισθωτών με βάση το ΙΚΑ, ένα των ελεύθερων επαγγελματιών με βάση τον ΟΑΕΕ, με ζητούμενο εάν θα ενταχθούν σε αυτό οι ασφαλισμένοι στο ΕΤΑΑ, γιατροί, μηχανικοί και δικηγόροι καθώς και οι δημοσιογράφοι του ΕΤΑΠ-ΜΜΕ, και ένα τον αγροτών με βάση τον ΟΓΑ.

Οι παγίδες των πιστωτών

Την ίδια στιγμή, στις προτάσεις των πιστωτών υπάρχουν σημαντικές ασάφειες που ενδέχεται να οδηγούν σε πολύ σκληρότερα μέτρα ακόμη και από αυτά που προκάλεσαν την αντίδραση του Έλληνα πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα.

Μπορεί η πρόταση για κατάργηση του ΕΚΑΣ έως τον Δεκέμβριο του 2016 για όλους τους συνταξιούχους να είναι ξεκάθαρη και κατανοητή, όμως υπάρχουν άλλες προτάσεις, που χωρούν πολλαπλές ερμηνείες, πολλές από τις οποίες οδηγούν σε ακόμη μεγαλύτερες ανατροπές από τις προφανείς.

Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, είναι το... παράθυρο που φαίνεται πως ανοίγει για μη εφαρμογή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος, σε περίπτωση που συμφωνηθούν ισοδύναμα μέτρα. Μέτρα που θα καλύψουν το κόστος των ελλειμμάτων στα επικουρικά ταμεία, για τα οποία σε άλλη πρόταση, οι θεσμοί ξεκαθαρίζουν ότι αναδρομικά, από την 1η Ιανουαρίου του 2015, θα χρηματοδοτούνται μόνο από τα δικά τους έσοδα, δηλαδή τις εισφορές των εργοδοτών και των εργαζομένων και όχι από το δημόσιο.

Στην πράξη, οι επιλογές είναι οι ίδιες. Είτε μείωση των συντάξεων, είτε αύξηση των εισφορών. Κάθε κρατική χρηματοδότηση, έμμεση (μέσω ΑΚΑΓΕ) ή άμεση αποκλείεται.

Στο κείμενο των πιστωτών, ζητείται επίσης, η πλήρης εφαρμογή του νόμου 3863 του 2010 (γνωστού ως νόμου Λοβέρδου - Κουτρουμάνη) που προβλέπει τη σταδιακή μετάβαση σε ένα σύστημα με βασική και αναλογική σύνταξη. Σε άλλο σημείο βέβαια, αναφέρεται ξεκάθαρα ότι η βασική και αναλογική σύνταξη θα δίνεται σε όσους συνταξιοδοτηθούν από τον Ιούλιο του 2015 και μετά, με τη συμπλήρωση του 67ου έτους της ηλικίας τους.

Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει:

α) η σταδιακή εφαρμογή του νόμου 3863 καταργείται και εφαρμόζεται άμεσα η βασική - αναλογική σύνταξη ή

β) από τον Ιούλιο του 2015 καταργούνται όλα τα ενδιάμεσα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, ήτοι η δυνατότητα για πρόωρη - μειωμένη σύνταξη στα 62 και η πλήρη σύνταξη στα 62 με την παράλληλη συμπλήρωση 40 ετών ασφάλισης ή

γ) ο νόμος Λοβέρδου - Κουτρουμάνη που αφορούσε όσους θεμελίωναν συνταξιοδοτικό δικαίωμα από το 2015 και μετά πλέον, θα αφορά όλους όσους βγουν στη σύνταξη από τον Ιούλιο του 2015 (δηλαδή και αυτούς που είχαν θεμελιώσει δικαίωμα πριν). Θα μπορούσε επίσης, να σημαίνει ένα συνδυασμό κάποιων ή και όλων των παραπάνω επιλογών.

Το σίγουρο είναι ότι η πρόταση των πιστωτών οδηγεί σε μεγαλύτερες και γρηγορότερες μειώσεις στις κύριες συντάξεις, από τον Ιούλιο του 2015, με στόχο το ποσοστό αναπλήρωσης για τις κύριες συντάξεις να πέσει άμεσα στο 53%.