Ασφαλιστικό: Επτά αλλαγές ζητούν... χρηματοδότηση

Σε απαιτητικό παζλ για δυνατούς παίκτες και ευέλικτους χειρισμούς εξελίσσεται για μια ακόμη φορά το ασφαλιστικό. Η ηγεσία της κοινωνικής ασφάλισης θα πρέπει να συμπληρώσει τα κομμάτια που λείπουν, και είναι πολλά, ώστε αφενός να υλοποιήσει τις προεκλογικές εξαγγελίες της κυβέρνησης προς την ελληνική κοινωνία αλλά και τις μετεκλογικές δεσμεύσεις του email Βαρουφάκη προς τους δανειστές, κι αφετέρου να καλύψει σε συνθήκες ακραίας δημοσιονομικής στενότητας τις έκτακτες και τις τακτικές ανάγκες των ταμείων για την πληρωμή των συντάξεων.

Και όλα αυτά ενταγμένα στο ευρύτερο αναλογιστικό πρόβλημα βιωσιμότητας του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, όπως αυτό σκιαγραφείται με τα πλέον μελανά χρώματα στην τελευταία αναλογιστική μελέτη του συνόλου των ταμείων.

Τα ελλείμματα

Τα προϋπολογισμένα ελλείμματα των ταμείων, οι «έξτρα» υποχρεώσεις που δημιουργούν οι εξαγγελίες για παροχές (οι οποίες σύμφωνα με τον αναπληρωτή υπουργό Κοινωνικής Ασφάλισης Δημήτρη Στρατούλη θα εφαρμοστούν στο ακέραιο) αλλά και οι δραματικές απώλειες εσόδων εν αναμονή της νέας ρύθμισης ληξιπρόθεσμων οφειλών, ανεβάζουν την πρόσθετη χρηματοδότηση που εκτιμάται ότι θα χρειαστεί το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, στα 3 δισ. ευρώ.

Αναλυτικά, οι προεκλογικές δεσμεύσεις αποτιμώνται σε 1 με 1,3 δισ. ευρώ, τα ελλείμματα που είχαν προϋπολογιστεί από την προηγούμενη κυβέρνηση ανέρχονται σε 1,5 δισ. ευρώ, ενώ υπολογίζεται ότι θα υπάρξουν και σημαντικές απώλειες εσόδων εξαιτίας της καθυστέρησης της νέας ρύθμισης.

Η πορεία των αιτήσεων για τη ρύθμιση που τρέχει είναι άκρως απογοητευτικές. Τον Φεβρουάριο, ρυθμίστηκαν χρέη της τάξης των 90,3 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με το Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (ΚΕΑΟ), από μόλις 5.107 οφειλέτες, όταν τους προηγούμενους τρεις μήνες, από τον Νοέμβριο έως και τον Ιανουάριο, κατά μέσο όρο υποβάλλονταν 15.515 αιτήσεις τον μήνα, για να ρυθμιστούν συνολικές οφειλές 965,698 εκατ. ευρώ.

Η νέα ηγεσία στο υπουργείο Εργασίας αναμένει εντός του 2015 έσοδα μόνο από τις νέες ρυθμίσεις (δόσεις και τρέχουσες εισφορές) της τάξης του 1,46 δισ. ευρώ. Όσο καθυστερεί η ψήφιση της νέας ρύθμισης, ο στόχος απομακρύνεται, με κίνδυνο να χαθεί.

Οι εξαγγελίες

Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό περιβάλλον, και ενώ οι πιέσεις από τους εκπροσώπους των δανειστών είναι έντονες για αλλαγές στο ασφαλιστικό, επί τη βάσει των προτάσεων της προηγούμενης κυβέρνησης, η κυβέρνηση και δη ο αρμόδιος αναπληρωτής υπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης Δημήτρης Στρατούλης δηλώνει σε όλους τους τόνους ότι οι κυβερνητικές δεσμεύσεις θα εφαρμοστούν εντός του προβλεπόμενου χρονοδιαγράμματος.

Οι ρυθμίσεις αφορούν τις κύριες - επικουρικές συντάξεις αλλά και τα εφάπαξ, ενώ εσχάτως, στην ατζέντα τέθηκαν και διατάξεις για την πρόωρη συνταξιοδότηση κυρίως στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και στις τράπεζες. Βάσει του σχεδιασμού, εντός του Μαρτίου θα υπάρξει η ρύθμιση για την αναστολή εφαρμογής του νέου τρόπου υπολογισμού των κύριων συντάξεων.

Επίσης προωθείται ρύθμιση και για τα επικουρικά, ενώ ξεκινά διάλογος για την αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των εφάπαξ.

Στις πρόωρες συντάξεις οι παρεμβάσεις ξεκινούν από τον περιορισμό των προγραμμάτων εθελουσίας εξόδου. Οι εκπρόσωποι των δανειστών έχουν ζητήσει να κλείσει άμεσα η πόρτα εξόδου πριν από το 62ο έτος ηλικίας κι η κυβέρνηση εξετάζει αντικίνητρα για να κλείσει κάποια παράθυρα, καθώς εκτιμά πως κάτι λιγότερο από το 10% των ασφαλισμένων συνταξιοδοτείται με το καθεστώς της πρόωρης συνταξιοδότησης. Εντός των επόμενων ημερών, θα υπάρξουν ρυθμίσεις και για τους ελεύθερους επαγγελματίες, ενώ ήδη, στο νομοσχέδιο για την ανθρωπιστική κρίση, προβλέπονται διατάξεις για τα ταμεία των ενστόλων, τους σχολικούς φύλακες και την ιατροφαρμακευτική κάλυψη των ασφαλισμένων σε ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ (μηχανικούς) και ΟΓΑ.

Αναλυτικά οι παρεμβάσεις θα αφορούν τα εξής:

1. Αναστολή του νέου τρόπου υπολογισμού της κύριας σύνταξης. Η ρύθμιση που είναι ήδη έτοιμη στο υπουργείο Εργασίας προβλέπει την αναστολή εφαρμογής των διατάξεων των νόμων 3863 και 3865 που αφορούν τις κύριες συντάξεις, με διατήρηση του παλαιού τρόπου υπολογισμού, τουλάχιστον μέχρι να ξεκαθαρίσει το σκηνικό.

2.Πάγωμα των διατάξεων για τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος.

3.Επανεξέταση του τρόπου υπολογισμού του εφάπαξ. Το θέμα θα τεθεί σε διάλογο και αναμένονται διορθωτικές κινήσεις στο μαθηματικό τύπο (που ακόμα δεν έχει εφαρμοστεί). Το μεγαλύτερο πρόβλημα το έχει το Ταμείο Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων, καθώς εκκρεμούν 28.000 εφάπαξ, ενώ τα έσοδα από εισφορές αρκούν για την έκδοση μόλις 950 βοηθημάτων το μήνα.

4. Περιορισμός πρόωρων συνταξιοδοτήσεων. Όπως έχει γράψει το Εuro2day.gr, αναζητούνται διαφορετικές λύσεις ανά ταμείο. Μεταξύ αυτών, είναι η παροχή κινήτρων προκειμένου να επιμείνουν στην αναζήτηση εργασίας οι μεγάλης ηλικίας άνεργοι, ενώ για τα λεγόμενα ειδικά ταμεία στόχος είναι να σταματήσουν τα προγράμματα εθελουσίας εξόδου. Σύμφωνα με το υπουργείο Εργασίας, δεν πρόκειται να θιγούν ασφαλισμένοι πριν από το 1983, μητέρες με ανήλικα τέκνα σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, εργαζόμενοι σε βαρέα και ανθυγιεινά καθώς και άτομα με αναπηρία.

5. Ενοποιήσεις ταμείων. Στη μάχη της διαπραγμάτευσης με τους πιστωτές, μπαίνει και το θέμα της ενοποίησης των ασφαλιστικών ταμείων, με την κυβέρνηση να ξεκαθαρίζει ότι οι όποιες αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν μετά από προσεκτική μελέτη, και συνεπώς η διαδικασία δεν μπορεί να είναι άμεση. Το βασικό σενάριο προβλέπει τη δημιουργία τριών ταμείων, μισθωτών, αγροτών και ελεύθερων επαγγελματιών και σύμφωνα με τον κ. Στρατούλη θα υπάρξει διάλογος για να ληφθούν οι όποιες αποφάσεις.

6. Πακέτο μέτρων για ελεύθερους επαγγελματίες. Στο νομοσχέδιο για τη ρύθμιση οφειλών προς τα ταμεία, θα υπάρξουν τουλάχιστον δύο διατάξεις, μία που θα προβλέπει την αποποινικοποίηση των οφειλών προς τον ΟΑΕΕ, και μία ακόμη που θα δίνει τη δυνατότητα στους ελεύθερους επαγγελματίες να ασφαλίζονται τουλάχιστον 3 ασφαλιστικές κατηγορίες χαμηλότερα από αυτή που ανήκουν. Σε δεύτερο στάδιο, θα υπάρξουν αλλαγές και στο θέμα του συμψηφισμού οφειλών με τη σύνταξη.

7. Στο νομοσχέδιο για την ανθρωπιστική κρίση, υπάρχουν διατάξεις για την απόκτηση ιατροφαρμακευτικής κάλυψης ασφαλισμένων με λίγα ένσημα στο ΙΚΑ ή ανασφάλιστων πρώην ασφαλισμένων σε ΟΑΕΕ και ΕΤΑΑ. Επίσης, δίνεται παράταση για τη δυνατότητα αναγνώρισης χρόνου ασφάλισης από τους σχολικούς φύλακες. Επίσης, δίνεται παράταση στο θέμα της μεταφοράς των ταμείων των ένστολων στο ΕΤΕΑ.

Η αναλογιστική βιωσιμότητα

Τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο καθώς οι προωθούμενες παρεμβάσεις ίσως εξελιχθούν στη θρυαλλίδα που αναμένεται να τινάξει το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης στον αέρα.

Στην αναλογιστική μελέτη που έχει ολοκληρώσει η Εθνική Αναλογιστική Αρχή και η οποία έχει κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και βρίσκεται στα χέρια των θεσμών αλλά και της νέας ηγεσίας του υπουργείου Εργασίας, φαίνεται αφενός η δραματική συρρίκνωση του πληθυσμού της Ελλάδας και το δημογραφικό πρόβλημα, αφετέρου η εύθραυστη ισορροπία των συνταξιοδοτικών δαπανών.

Σύμφωνα με τη μελέτη, το μακρινό 2060, έξι στα δέκα άτομα του ενεργού πληθυσμού θα είναι άνω των 65 ετών ενώ ένας στους τέσσερις Έλληνες ηλικίας από 65 έως 74 ετών θα εργάζεται. Το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης θα είναι 71,9 ενώ το άθροισμα της κύριας και της επικουρικής σύνταξης θα έχει μειωθεί δραματικά. Το ποσοστό αναπλήρωσης για το σύνολο των συνταξιοδοτικών δαπανών, από 80% σήμερα θα πέσει στο 56,8%. Η σημαντική μείωση μάλιστα ξεκινά από το πολύ πιο κοντινό μας 2020 όταν το ποσοστό αναπλήρωσης θα έχει ήδη μειωθεί στο 64,6%. Και όλα αυτά χωρίς να υπάρξει καμία νέα παρέμβαση στο ασφαλιστικό σύστημα, ούτε επί τα χείρω, ούτε πολύ περισσότερο επί τα βελτίω, όπως σχεδιάζει η νέα κυβέρνηση.

Η ισορροπία τρόμου ενδέχεται να διαταραχθεί άμεσα και για το υπ' αριθμόν ένα στόχο που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, και δεν είναι άλλος από τη διατήρηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης κάτω από το 16% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ).

Κρίσιμα θεωρούνται τα επόμενα 5 χρόνια, έως το 2020, καθώς οι δαπάνες για τη βασική - αναλογική σύνταξη και το ΕΚΑΣ κυμαίνονται μεταξύ 15,7% και 15,5% του ΑΕΠ, πέριξ δηλαδή του 16% που ενεργοποιεί το... απαγορευτικό από την Ε.Ε.

Μόνο για την κύρια σύνταξη, η δαπάνη εκτιμάται ότι από 13,7% του ΑΕΠ το 2013 θα διατηρηθεί σε υψηλά επίπεδα της τάξης του 13,4% έως το 2020 και θα ξεκινήσει να μειώνεται, όχι όμως σημαντικά, από το 2030 (12,4%), για να φθάσει στο 12,3% το 2060.