Η αλήθεια για το ασφαλιστικό μέσα από τρεις πίνακες

Το συνταξιοδοτικό σύστημα της Ελλάδας έχει γίνει ένα από τα «καυτά» σημεία στις διαπραγματεύσεις της νέας ελληνικής κυβέρνησης με τους διεθνείς πιστωτές της. Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας λέει «όχι» σε νέες περικοπές στο σύστημα, ενώ οι πιστωτές της χώρας λένε πως πιθανότατα είναι απαραίτητες οι επιπλέον περικοπές προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η κυβέρνηση θα μπορέσει να πληρώσει τους λογαριασμούς της.

Ας δούμε κάποια στοιχεία για το «μπαρόκ» συνταξιοδοτικό σύστημα της Ελλάδας. Με μια πρώτη ματιά, φαίνεται υπερβολικά γενναιόδωρο. Αν όμως το «ψάξουμε» λίγο περισσότερο, η εικόνα γίνεται πιο περίπλοκη.
Πρώτον, πόσα δαπανά η Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ για τις συντάξεις; Τα στοιχεία της Eurostat το 2012 έδειχναν πως οι δαπάνες της Ελλάδας ήταν άνετα οι υψηλότερες στην ευρωζώνη, ως ποσοστό του ΑΕΠ:

Όμως, αυτό οφείλεται εν μέρει στην κατάρρευση του ΑΕΠ που υπέστη η Ελλάδα κατά τη διάρκεια της κρίσης. Ας εξετάσουμε τις συνταξιοδοτικές δαπάνες ως ποσοστό του δυνητικού ΑΕΠ, δηλαδή το επίπεδο της οικονομικής παραγωγής που θα εμφάνιζαν οι οικονομίες της ευρωζώνης αν δεν είχε μειωθεί:

Η Ελλάδα παραμένει κοντά στην κορυφή, αν και δεν απέχει πολύ από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Επιπλέον, αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι το 20% των Ελλήνων είναι ηλικίας άνω των 65 (ένα από τα υψηλότερα ποσοστά της ευρωζώνης). Αν επιχειρήσετε να προσαρμόσετε τα δεδομένα ώστε να λαμβάνεται αυτό το στοιχείο υπ' όψιν, οι κατά κεφαλήν συνταξιοδοτικές δαπάνες για τα άτομα άνω των 65 ετών έχουν ως εξής:

Κάνοντας την προσαρμογή στο γεγονός ότι η Ελλάδα έχει πολλούς ηλικιωμένους, οι συνταξιοδοτικές της δαπάνες είναι χαμηλότερες από τον μέσο όρο της ευρωζώνης. Για να είμαστε δίκαιοι προς την Γερμανία και τους άλλους επικριτές της Ελλάδας, αυτό συνέβη μόνο μετά τις μεγάλες περικοπές που εφαρμόστηκαν στο συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ΔΝΤ και την ΕΚΤ. Θα πρέπει όμως να θυμόμαστε επίσης ότι το 15% των ηλικιωμένων Ελλήνων βρίσκονταν κοντά στο επίπεδο της φτώχειας το 2013, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο της ευρωζώνης (13%) και το οποίο είναι σχεδόν βέβαιο ότι αυξήθηκε τον τελευταίο χρόνο.

Εκεί που η Ελλάδα σίγουρα μπορεί να κάνει καλύτερη δουλειά, είναι στην απλοποίηση του συνταξιοδοτικού της συστήματος. Όπως περιέγραψε ο Γιώργος Συμεωνίδης, μέλος του εκτελεστικού συμβουλίου της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, σε ομιλία του τον Νοέμβριο του 2013, η Ελλάδα το 2008 είχε 133 ξεχωριστά δημόσια συνταξιοδοτικά ταμεία.

Οι ανατροπές ξεκίνησαν το 2008 –και συνεχίστηκαν στο πλαίσιο των ανατροπών που επέβαλε η τρόικα- και υποτίθεται ότι θα μείωναν τον αριθμό των ταμείων σε λιγότερα από 13. Όμως μόνο πρόσφατα απέκτησε η ελληνική κυβέρνηση μια πραγματική εικόνα για το πόσα δαπανά σε συντάξεις, μετά την εφαρμογή του ΑΜΚΑ. Οι προσπάθειες αυτές φαίνεται να οδήγησαν σε σημαντική ανοδική αναθεώρηση των συνταξιοδοτικών δαπανών που έστειλε η Ελλάδα στην Eurostat το 2012. Η ευρωπαϊκή στατιστική αρχή λέει πως τα στοιχεία των προηγούμενων ετών για την Ελλάδα βρίσκονται υπό αναθεώρηση.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει πει πως η συνένωση των διαφόρων συνταξιοδοτικών ταμείων είναι μια από τις μεταρρυθμίσεις που επιδίωξε η προηγούμενη κυβέρνηση, η οποία θα συνεχιστεί. Η τρόικα πιθανότατα θα στηρίξει ολόψυχα αυτή την ιδέα. Μένει να δούμε αν θα επιμείνει σε περισσότερες περικοπές.

Σημείωση: Τα στοιχεία της Eurostat για τις συντάξεις περιλαμβάνουν τα χρήματα που δαπανούνται για συντάξεις λόγω ηλικίας, για ιατρικούς λόγους, για πρόωρες συνταξιοδοτήσεις λόγω αλλαγών στην αγορά εργασίας, για αναπηρίες και για «αναμενόμενη» γήρανση. Ο παραπάνω πίνακας απλώς διαιρεί τον αριθμό αυτό με τον αριθμό των ατόμων άνω των 65 ετών σε κάθε χώρα. Έτσι, το πραγματικό ποσό που δαπανάται σε κάθε άνθρωπο άνω των 65 θα είναι χαμηλότερο από αυτό που φαίνεται στον πίνακα, αφού πολλοί άνθρωποι κάτω των 65 επίσης λαμβάνουν συντάξεις για διάφορους λόγους.