Αέριο: Ευκαιρίες για Ελλάδα από την ακύρωση του South Stream

«Ταμείο» προσπαθούν να κάνουν κράτη και εταιρείες που είχαν εμπλακεί στην κατασκευή του ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου South Stream. Την ίδια στιγμή, με το ανακάτεμα της γεωπολιτικής τράπουλας που προκάλεσε η ακύρωση του σχεδίου, γίνεται αναδιάταξη των δυνάμεων για την προώθηση σχεδίων που θα μπορούσαν να υποκαταστήσουν ποσότητες φυσικού αερίου και διαδρομές αγωγών.

Εκ πρώτης όψεως, ωφελημένη φαίνεται ότι είναι η Τουρκία, τόσο γεωπολιτικά καθώς αυξάνονται οι ποσότητες που θα διακινούνται μέσω του εδάφους της, όσο και επειδή Πούτιν και Ερντογάν, συμφώνησαν το αέριο που θα διακινούνταν μέσω του South Stream, να διοχετευθεί στις δυτικές αγορές μέσω της Τουρκίας.

Σε πρώτη φάση θα διοχετευθούν στην Τουρκία επιπλέον ποσότητες ρωσικού αερίου, μέσω του υφιστάμενου αγωγού Blue Stream. Η προοπτική αυτή αφορά στο μέλλον, αφού οι αναφορές Πούτιν σε επιπλέον ποσότητες τριών δισ. κυβικών μέτρων το χρόνο, δεν αλλάζουν σε τίποτε το σκηνικό. Επίσης, η εξαγγελία για δημιουργία κόμβου (hub) κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα για την πραγματοποίηση εξαγωγών, όπως λένε οι ειδικοί, απαιτεί επιπλέον σημαντικές επενδύσεις στο τουρκικό δίκτυο το οποίο είναι πολύ αδύνατο στην Ευρωπαϊκή Τουρκία (περιοχή Κωνσταντινούπολης).

Έτσι, από ρωσικής πλευράς πέφτουν στο τραπέζι ιδέες για αξιοποίηση του συστήματος αγωγών Trans Anatolian Pipeline –TANAP επί τουρκικού εδάφους. Ωστόσο, στο σύστημα αυτό που θα κατασκευαστεί για τη μεταφορά αζέρικου κυρίως αερίου προς την Ευρώπη μέσω του αγωγού ΤΑΡ, τον πρώτο λόγο έχει η αζέρικη Socar, η οποία κατέχει και την πλειοψηφία των μετοχών της μικτής τουρκοαζέρικης εταιρείας που σχηματίστηκε για την κατασκευή και εκμετάλλευση του ΤΑΝΑΡ. Οπότε, μεταφορά και ρώσικου αερίου, πέραν του αζέρικου, προϋποθέτει συμφωνία Ρωσίας –Αζερμπαϊτζάν.

Βέβαια για το πώς θα διατεθεί το ρώσικο αέριο πέραν των τουρκικών συνόρων, τον κύριο λόγο θα συνεχίσει να έχει η ΕΕ με τις αυστηρές οδηγίες που ισχύουν ως προς τη διαχείριση των δικτύων που διασχίζουν τα Κράτη Μέλη.

Το πλαίσιο αυτό ως γνωστόν δεν αποδέχεται η Ρωσία και απετέλεσε το ρωσικό πρόσχημα για την ακύρωση του σχεδίου, αν και οι πραγματικές αιτίες θα πρέπει να αναζητηθούν στα νέα δεδομένα που προκάλεσε η πτώση των τιμών πετρελαίου, η μείωση των εσόδων της Gazprom, το υψηλό κόστος του σχεδίου (πάνω από 40 δισ. δολάρια συνολικά εντός και εκτός Ρωσίας) και οι τάσεις για αύξηση της παγκόσμιας προσφοράς φυσικού αερίου.

Στο σχέδιο του South Stream, έχουν εμπλακεί αρκετές κοινοτικές χώρες, με πρώτη τη Βουλγαρία, για την κοινωνία και οικονομία της οποίας ο ρωσικός αγωγός θεωρητικά θα προσέφερε σημαντικά ετήσια έσοδα. Στη Βουλγαρία μιλούν για απώλειες εσόδων της τάξης των 400 εκατομμυρίων το χρόνο ενώ ο Βλαντιμίρ Πούτιν προέτρεπε την κυβέρνηση της να απαιτήσει... αποζημιώσεις από της ΕΕ. Η απάντηση ήρθε την περασμένη εβδομάδα από την εκπρόσωπο τύπου της Επιτροπής, η οποία ξεκαθάρισε ότι δεν υφίσταται νομική βάση για τέτοια διεκδίκηση.

Ωστόσο τις επιπτώσεις που έχει για τη χώρα του η ακύρωση του σχεδίου, προέβαλε στον Πρόεδρο της Επιτροπής Ζαν Κλόντ Γιουνκέρ ο πρωθυπουργός της χώρας Μπόικο Μπορίσοφ στη συνάντηση που είχαν στις Βρυξέλλες, για να εισπράξει την υπόσχεση ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι αλληλέγγυα στη Βουλγαρία και οι δύο πλευρές θα συνεργαστούν για την επίλυση των όποιων προβλημάτων αντιμετωπίζει η χώρα.

Πάντως αναφορικά με το θέμα των εσόδων της Βουλγαρίας από τα τέλη διέλευσης, πηγές της γειτονικής χώρας τόνιζαν ότι η διαμόρφωσή τους είναι σε καθαρά θεωρητική βάση, καθώς προκειμένου να αρχίσει να τα εισπράττει, θα πρέπει πρώτα να αποσβεστεί το κόστος κατασκευής του αγωγού. Η όποια είσπραξη δηλαδή μετατίθεται για τουλάχιστον μετά από 15 χρόνια, ενώ έντονα ήταν τα ερωτήματα που είχαν τεθεί στη Σόφια, για το πού θα έφτανε το πραγματικό κόστος κατασκευής, καθώς έργο θα εκτελούσαν ρωσικές εταιρείες συνδεδεμένες με τη Gazprom.

Εκτός από τη Βουλγαρική οικονομία, σημαντικό πρόβλημα προκαλείται στην ιταλική ΕΝΙ, η θυγατρική της οποίας SAIPEM, είχε το συμβόλαιο κατασκευής του υποθαλάσσιου τμήματος του αγωγού στη Μαύρη Θάλασσα μήκους 900 χιλιομέτρων. Η ιταλική εταιρεία είναι από τους λίγους συμμετέχοντες στο έργο που έλαβαν επίσημη ειδοποίηση για την ακύρωση κατασκευής, ενδεχομένως επειδή υπάρχουν σχετικές ρήτρες στη σύμβασή της με τη Gazprom.

Η ιταλική εταιρεία αρνήθηκε να σχολιάσει τις οικονομικές επιπτώσεις από την εξέλιξη αυτή. Ωστόσο σύμφωνα με την Wall Street Journal η οποία επικαλείται εκτιμήσεις του CEO Umberto Vergine, μόνο για το 2015 λόγω της ακύρωσης θα έχει απώλεια εσόδων ύψους 1,25 δισ. ευρώ. Ας σημειωθεί εδώ ότι η ιταλική ΕΝΙ συμμετέχει επιχειρηματικά στο σχέδιο του υποθαλάσσιου τμήματος του αγωγού με 20%.

Η Αυστρία και η εθνική της πετρελαϊκή εταιρεία OMV, είναι και αυτοί χαμένοι από την ακύρωση του South Stream. Μάλιστα ο CEO της εταιρείας Gerhard Roiss εξέφρασε «παράπονα» επειδή η Gazprom δεν τους ενημέρωσε για την απόφασή της. Η Αυστρία προσχώρησε μόλις φέτος τον Ιούνιο στο σχέδιο, μέσω της χρηματοδότησης με περίπου 100 εκατομμύρια ευρώ επέκτασης του αγωγού από την Ουγγαρία, που θα έφερνε επιπλέον ποσότητες ρωσικού αερίου στο hub του Baumgartner, ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης.

Η ακύρωση του σχεδίου όμως προκάλεσε απογοήτευση αντίστροφα μεγάλη με το μέγεθος της συμμετοχής. Και αυτό, επειδή έρχεται 1,5 χρόνο μετά την ακύρωση του άλλου μεγάλου σχεδίου, του αγωγού Nabucco, τον οποίο προωθούσε με κάθε τρόπο ως τον αγωγό του νότιου διαδρόμου για το αέριο του Αζερμπαϊτζάν. Για δεύτερη φορά δηλαδή η Αυστρία βγαίνει εκτός των μεγάλων σχεδίων μεταφοράς φυσικού αερίου.

Συνάντηση στις Βρυξέλλες

Τα «παράπονα» και τις προτάσεις των κρατών μελών που ενεπλάκησαν στον South Stream, θα ακούσει ο Σλοβάκος επίτροπος αρμόδιος για την ενέργεια Maros Sefcovic, η χώρα του οποίου είναι ο μεγαλύτερος μεταφορέας ρωσικού αερίου μέσω αγωγού, μετά την Ουκρανία.

Συγκεκριμένα στις 9 Δεκεμβρίου, μετά το προγραμματισμένο για τις 8 του μηνός συμβούλιο υπουργών ενέργειας, θα γίνει συνάντηση του Επίτροπου με τους υπουργούς των κρατών μελών που είχαν εμπλοκή στο ρωσικό αγωγό. Δεν αποκλείεται στη συνάντηση να κληθεί και να λάβει μέρος και η Ρωσία, καθώς κυβερνητική πηγή της άφηνε να εννοηθεί ότι θα ήθελε κάτι τέτοιο.

Μέχρι στιγμής πάντως δεν υπάρχει καμία επίσημη ή ανεπίσημη τοποθέτηση για τα αιτήματα που ενδεχομένως θα θέσουν στην Επιτροπή τα κράτη μέλη, εκτός από τη δήλωση του προέδρου της Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνγκερ ότι η ΕΕ δεν πρόκειται να ανεχθεί κανένα εκβιασμό που να σχετίζεται με τον South Stream και πέραν της υπόσχεσης ότι θα βοηθήσει τη Βουλγαρία να αναπτύξει τον τομέα της ενέργειας. Ως γνωστόν η γειτονική χώρα, εξαρτάται από τη Ρωσία σε ποσοστό πάνω από το 90% για τις ανάγκες της σε φυσικό αέριο.

Οι εξελίξεις και η Ελλάδα

Οι πρόσφατες εξελίξεις με τον South Stream και η γεωπολιτική αναδιάταξη, για την ώρα ευνοούν την Ελλάδα. Καταρχήν ενισχύεται ο ρόλος των αποθεμάτων αερίου στις ΑΟΖ Κύπρου και Ισραήλ, για τη μεταφορά των οποίων η Ελλάδα σε συνεργασία με τις δύο χώρες επιδιώκει να έχει πρωτεύοντα ρόλο (αγωγός East Med).

Επίσης αναβαθμίζεται ο ρόλος του αγωγού ΤΑΡ που διέρχεται από την Ελλάδα και στον οποίο στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό το σχέδιο του «Κεντρικού Διάδρομου», δηλαδή του συστήματος αγωγών που θα συνδέουν τα δίκτυα Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας .

Για την προώθηση του East Med (σχεδιάζεται να μεταφέρει αέριο της Κυπριακής και Ισραηλινής ΑΟΖ υποθαλασσίως μέσω της Ελλάδας στην Ιταλία), οι υπουργοί ενέργειας Κύπρου και Ελλάδας Γιώργος Λακκοτρύπης και Γιάννης Μανιάτης όπως και ο Ισραηλινός ομόλογός τους, θα έχουν τη Δευτέρα συνάντηση στις Βρυξέλλες με τον αρμόδιο επίτροπο Maros Sefcovic.

Το σημαντικό είναι ότι οι τρεις χώρες έχουν συμφωνήσει και επιλέξει στρατηγικά την προώθηση του έργου, για την τεχνική εφικτότητα του οποίου έχει ήδη πραγματοποιήσει προκαταρκτική μελέτη η ΔΕΠΑ, ενώ η οικονομική του εφικτότητα θα εξαρτηθεί και από το βαθμό που θα θελήσει να το ενισχύσει η ΕΕ. Όσο για τον "Κεντρικό Διάδρομο", αναμένεται την επόμενη εβδομάδα η υπογραφή MOU για τη στήριξη του, μεταξύ των τεσσάρων χωρών, ώστε να καταστεί εφικτή, η απρόσκοπτη μεταφορά αερίου από το Νότο (Ελλάδα) προς τις χώρες βόρεια των συνόρων της, αλλά και να περάσουν ποσότητες αερίου από τα hub της Κεντρικής Ευρώπης προς το Νότο.