Σε νέους διαχειριστές ή στους δήμους θα περνούν τα εγκαταλελλειμμένα κτίρια

Ακόμα και ειδική διαδικασία αναγκαστικής ανάληψης της διαχείρισης και εκμετάλλευσης ή εξαγοράς κτιρίων, από ιδιώτες, εφόσον οι ιδιοκτήτες είτε αρνούνται να συμμετάσχουν στη διαδικασία αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού τους (ιδιαίτερα στις περιπτώσεις συνιδιοκτησίας), προβλέπει το σχέδιο νόμου του υπουργείου Περιβάλλοντος για τα εγκαταλελλειμμένα κτίρια. Προβλέπεται, επίσης, η απόκτηση της κυριότητας εγκαταλελλειμμένων ακινήτων από τους οικείους δήμους ώστε να παραχωρηθούν σε ιδιώτες ή ευπαθείς κοινωνικές ομάδες καθώς και η διαδικασία που ακολουθείται. Τέλος, επιτρέπεται ο καθορισμός Ζωνών Ειδικών Κτιριακών Παρεμβάσεων (ΖΕΠΚΑ), εντός Οικιστικών Περιοχών, με σκοπό την αναβάθμιση του οικιστικού περιβάλλοντος, τη διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και εν γένει την οικονομική και κοινωνική αναζωογόνηση των ζωνών αυτών. 

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση:

Με τον παρόντα νόμο εισάγεται ένα νέο και σύγχρονο πλαίσιο ρύθμισης για την τύχη των εγκαταλειμμένων, κενών και αγνώστων ιδιοκτητών κτιρίων και δίνεται η δυνατότητα σε Δήμους, αλλά και ιδιώτες, να αναλάβουν την αποκατάσταση, τον εκσυγχρονισμό, τη συντήρηση, τη διαχείριση και εν γένει την αξιοποίησή τους, προς όφελος του περιβάλλοντος, της οικονομίας και της εικόνας της πόλης.

Το φαινόμενο της εγκατάλειψης κτιρίων έχει παρατηρηθεί διεθνώς ότι προκαλεί την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και ειδικότερα, ότι έχει σοβαρές επιπτώσεις στην εικόνα της πόλης και ιδίως των κέντρων των πόλεων, οδηγεί σε απομάκρυνση δυνητικών χρηστών, σοβαρή κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας, περιθωριοποίηση και εγκληματικότητα. Ως εκ τούτου, ρυθμίσεις παρόμοιες με τις εισαγόμενες εφαρμόζονται ήδη από πολλών ετών σε άλλες χώρες, των οποίων οι πόλεις έχουν υποστεί οικονομική κρίση, περιβαλλοντική και κοινωνική υποβάθμιση και εγκατάλειψη.

Με τις εισαγόμενες ρυθμίσεις, που εφαρμόζονται μόνο για Δήμους και ιδιώτες, παραμένοντος σε ισχύ του ΑΝ 1539/19383 για το Δημόσιο, δίνεται επίσης η δυνατότητα, να εξοικονομήσει το Δημόσιο δαπάνες συντήρησης, φύλαξης και αποτροπής κινδύνων στα εν λόγω κτίρια, αλλά και παρέχεται η ευκαιρία αξιοποίησης των ανεκμετάλλευτων μέχρι σήμερα κτιρίων από φορείς που διαθέτουν συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με το Δημόσιο, ενώ παράλληλα, δημιουργείται προοπτική αξιοποίησης των εν λόγω κτιρίων στο πλαίσιο άσκησης κοινωνικής και πολιτιστικής πολιτικής από τους Δήμους, σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής κρίσης.

Βασικό χαρακτηριστικό των εισαγόμενων ρυθμίσεων είναι, ότι η έννοια του εγκαταλειμμένου κτιρίου διαχωρίζεται από αυτήν του αγνώστου ιδιοκτήτη, υπό την έννοια ότι ένα εγκαταλειμμένο κτίριο δεν συνεπάγεται και ότι δεν ανήκει σε κανένα. Επίσης, η έννοια του εγκαταλειμμένου συνδυάζεται με την κατάσταση του ίδιου του κτιρίου, πέρα από την έλλειψη του στοιχείου της φυσικής εξουσίασης αυτού, αλλά και τον τυπικό κατά τις κείμενες διατάξεις χαρακτηρισμό του ως επικινδύνου, υπό την έννοια ότι είτε δεν υπάρχει χαρακτηρισμός είτε δεν έχει περιέλθει το κτίριο στην κατάσταση αυτή.
Ειδικότερα:

▪ Το χρονίζον πρόβλημα των εγκαταλειμμένων και κενών κτιρίων, που οδηγεί σε απαξίωση αυτών, στην περιβαλλοντική υποβάθμιση και στην οικονομική παρακμή, και επιχειρείται να αντιμετωπισθεί με τις ταχύτερες δυνατές διαδικασίες .Προς την κατεύθυνση δε αυτή, προβλέπεται ταχεία έκδοση οικοδομικών αδειών, για τη διευκόλυνση ανάληψης εκτέλεσης των σχετικών έργων.

▪ Με τις προβλεπόμενες διαδικασίες, λαμβάνεται μέριμνα διασφάλισης των δικαιωμάτων των ιδιοκτητών, στο πλαίσιο πάντοτε των γενικών αρχών της μη άσκησης αυτών από εκείνους, σε βάρος του κοινωνικού συνόλου, της υγείας, της ευταξίας, της αναβάθμισης του φυσικού, οικιστικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, αλλά και της μη αναγνώρισης δικαιωμάτων προστασίας της ιδιοκτησίας τους, πέραν του βαθμού που οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες προσδιορίζουν με την απραξία και τις επιλογές τους.

▪ Η αναγνώριση δικαιωμάτων αναγκαστικής ανάληψης της διαχείρισης και εκμετάλλευσης ή εξαγοράς από ιδιώτες στον τομέα της ανακατασκευής, ανακαίνισης, εκσυγχρονισμού, επισκευής και αξιοποίησης εγκαταλειμμένων και κενών ή αγνώστων ιδιοκτητών κτιρίων, προϋποθέτει τη δημιουργία ειδικών ζωνών, κατά το πρότυπο άλλων χωρών, εντός των οποίων μπορούν να τύχουν εφαρμογής ειδικά κίνητρα ή καθεστώτα ενίσχυσης, μετά από ειδική μελέτη, έτσι ώστε οι εισαγόμενες ρυθμίσεις να τελούν σε πλαίσιο συστηματικής αντιμετώπισης του φαινομένου, λαμβάνοντας υπόψη κριτήρια γεωγραφικής συγκέντρωσης, πολεοδομικά και οικονομικά, που ανταποκρίνονται στο στόχο αστικών αναπλάσεων και των μηχανισμών που προωθούνται από ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και χρηματοδοτήσεις.

▪ Εισάγεται ειδική πλειοψηφία λήψης αποφάσεων σε περίπτωση συνιδιοκτησίας, προκειμένου να μην αναιρεθεί ο επιδιωκόμενος στόχος, λόγω αδυναμίας λήψης αποφάσεων, που καθιστούν αδρανή την ιδιοκτησία, σε περίπτωση πλειόνων ιδιοκτητών.

▪ Δίδεται ευρεία δυνατότητα μετατροπών στα κτίρια, προκειμένου αυτά να καταστούν σύγχρονα και λειτουργικά, προς το σκοπό επανάχρησής τους και προσέλκυσης χρηστών και της κοινωνικής και οικονομικής αναζωογόνησης των περιοχών.

▪ Τέλος, εισάγονται ειδικές ταχείες διαδικασίες δικαστικής επίλυσης διαφορών, έτσι ώστε οι νέες ρυθμίσεις να μην καταστούν ανενεργές, συνεπεία μακροχρόνιας δικαστικής εμπλοκής, λαμβανομένων υπόψη των συνεπειών από την εγκατάλειψη των κτιρίων, της ευρείας δημοσιοποίησης που προηγείται των σχετικών πρωτοβουλιών και των προβλεπόμενων κρατικών ενισχύσεων τόσο σε Δήμους όσο και σε ιδιώτες, ως κίνητρο για την ένταξη των σχετικών έργων σε ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και προγράμματα που αποσκοπούν στην αποκατάσταση των κτιρίων και του αστικού περιβάλλοντος.