Η μυστηριώδης εξαφάνιση της προσωρινής απασχόλησης

Την... εξαφάνιση της προσωρινής απασχόλησης, αυτής δηλαδή με σύμβαση ορισμένου χρόνου ή έργου μέσω γραφείων προσωρινής απασχόλησης, διαπιστώνει στην έκθεση του Εθνικού Ινστιτούτου Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΙΕΑΔ) για την αγορά εργασίας στην Ελλάδα, το 2013, ο διευθυντής ενεργητικών πολιτικών και διεθνών δικτύων Σταύρος Γαβρόγλου.

Προχωρά βέβαια και στην... εξιχνίαση του μυστηρίου διαπιστώνοντας ότι το ίδιο διάστημα η προσωρινή απασχόληση που θα μπορούσε να αποτελέσει λύση για τους εργοδότες υποκαταστάθηκε από άλλες μορφές ευελιξίας και επισφάλειας.

Σε αυτό μάλιστα βοήθησαν «ανασταλτικοί θεσμικοί παράγοντες», νομοθετικές παρεμβάσεις που δίνουν στους εργοδότες εναλλακτικές, όπως:

α) η ευχέρεια να προσφεύγουν στη μερική απασχόληση,

β) το οικονομικό κόστος των υπερωριών, που έχει μειωθεί,

γ) οι ελλιπείς έλεγχοι του ΣΕΠΕ και οι παράνομες μορφές ευελιξίας όπως οι απλήρωτες υπερωρίες,

δ) ότι δεν υπάρχουν κίνητρα για προσλήψεις με προσωρινή απασχόληση σε σχέση με την απασχόληση αορίστου χρόνου.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης, το γεγονός ότι το φαινόμενο αναλύει ένα ινστιτούτο που υπάγεται στο υπουργείο Εργασίας, το οποίο ευθύνεται για αρκετές από τις πολιτικές αποφάσεις που οδήγησαν στην εξαφάνιση...

Το μυστήριο

Η προσωρινή απασχόληση στην Ελλάδα περιορίστηκε στο 9,8% της συνολικής μισθωτής απασχόλησης το 2013, μειωμένη σημαντικά από το 12,8% που συνιστούσε το 2010. Μάλιστα, μόλις το 3,4% ήτοι 97.933 εργαζόμενοι έχει επιλέξει την προσωρινή απασχόληση.

Οι υπόλοιποι 266.244 (9,3%) έχουν προσωρινή εργασία γιατί δεν έβρισκαν μόνιμη. Οι προσωρινά απασχολούμενοι είναι περίπου κατά το ήμισυ άνδρες και κατά το ήμισυ γυναίκες, με παρόμοια επίπεδα επισφάλειας και για τα δύο φύλα.

Ωστόσο, σε σχέση με κάποια χαρακτηριστικά των εργαζομένων, πέρα από το φύλο, η διάχυση και ο χαρακτήρας της προσωρινής απασχόλησης παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις. Η διάχυσή της αυξάνεται όσο μειώνεται η ηλικιακή ομάδα: συνιστά το 48,3% της μισθωτής απασχόλησης των ατόμων 15-19 ετών, αλλά μόλις το 7,4% αυτών στα 50-54 έτη. Παράλληλα ο επισφαλής χαρακτήρας της είναι εντονότερος για τις ηλικιακές ομάδες άνω των 25 ετών.

Η προσωρινή απασχόληση συναντάται συχνότερα στους κλάδους της γεωργίας, του τουρισμού (ξενοδοχείων και εστιατορίων), των κατασκευών και, ως εξέλιξη της πρόσφατης αναδιάρθρωσης στον κλάδο παροχής νερού, όπου συνιστά άνω του 20% της μισθωτής απασχόλησης.

Η προσωρινή απασχόληση αφορά σε μεγαλύτερο βαθμό τους γεωργούς και τους ανειδίκευτους εργάτες (άνω του 20% των κατηγοριών αυτών), ενώ για άλλα επαγγέλματα όπως ανώτερα διευθυντικά στελέχη και τεχνικούς βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα (κάτω του 5%). Όσο υψηλότερο είναι το εκπαιδευτικό επίπεδο τόσο χαμηλότερο το ποσοστό προσωρινής απασχόλησης και τόσο μεγαλύτερο το ποσοστό της επισφαλούς απασχόλησης.

Μεταξύ των κατόχων διδακτορικού ή μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών, η προσωρινή απασχόληση συνιστά το 8,7%, ενώ μεταξύ των κατόχων απολυτηρίου δημοτικού το 18,4%, ενώ και ο επισφαλής χαρακτήρας της απαντά περισσότερο μεταξύ των εργαζομένων με χαμηλά εκπαιδευτικά προσόντα. Η προσωρινή απασχόληση παρουσιάζει έντονη περιφερειακή διάσταση, με τις Περιφέρειες της Κρήτης και του Νοτίου Αιγαίου να παρουσιάζουν ποσοστά προσωρινής απασχόλησης επί της συνολικής περιφερειακής απασχόλησης άνω του 20%, ενώ στην Αττική το ποσοστό φτάνει μόλις το 5,5%.

Η προσωρινή απασχόληση συναντάται πολύ περισσότερο στον ιδιωτικό τομέα (11,1%), παρά στον δημόσιο (7,6%) και έχει συχνότερα επισφαλή χαρακτήρα στον ιδιωτικό (78,0%) παρά στον δημόσιο (67,6%). Η προσωρινή απασχόληση απαντά συχνότερα μεταξύ των μερικά απασχολούμενων (28,7%) παρά μεταξύ των πλήρως απασχολούμενων (8%), αλλά θεωρείται επισφαλής στον ίδιο περίπου βαθμό και από τις δύο κατηγορίες.

Και η εξιχνίαση...

Η μείωση της προσωρινής απασχόλησης, ωστόσο, δεν σηματοδοτεί τη μείωση της ευελιξίας στην ελληνική οικονομία, ούτε τη μείωση του επισφαλούς χαρακτήρα αυτής της ευελιξίας. Η πτώση τα έτη 2010 - 2013 της διάχυσης της προσωρινής απασχόλησης κατά 22,9% είναι αποτέλεσμα της υποκατάστασής της από γοργά αυξανόμενες άλλες μορφές ευελιξίας, και συγκεκριμένα της μερικής απασχόλησης που αυξήθηκε 46,6% και της υπερωριακής που αυξήθηκε 14,4%.

Μάλιστα, στην έκθεση διαπιστώνεται ότι η πλέον παραδοσιακή μέθοδος ευελιξίας είναι η χρήση της υπερωριακής απασχόλησης και κυρίως η χρήση των... απλήρωτων υπερωριών. Με βάση τα στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού της ΕΛΣΤΑΤ, οι μισθωτοί που εργάστηκαν υπερωριακά το 2010 συνιστούν το 7,2% του συνόλου των μισθωτών, ενώ το 2013 έφτασαν το 8,2%, ήτοι αύξηση της τάξης του 14,4%.

Την ίδια περίοδο, η αναλογία των εργαζομένων με απλήρωτες υπερωρίες στο σύνολο αυτών με υπερωρίες, αυξήθηκε δραματικά, από το 49% το 2010, στο 71,3% το 2013, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 45,6%. Έτσι, τα έτη 2010 - 2013, οι μισθωτοί που εργάζονταν με απλήρωτες υπερωρίες αυξήθηκαν από το 3,5% στο 5,9% του συνόλου, σημειώνοντας αύξηση της τάξης του 66,5%!

Συνολικά, η επισφαλής ή ακούσια προσωρινή απασχόληση το 2013 έφθασε το 7,4% της συνολικής μισθωτής απασχόλησης (από 9,3% το 2010), η επισφαλής μερική απασχόληση έφθασε το 7,1% και η επισφαλής υπερωριακή απασχόληση στο 5,9% της συνολικής μισθωτής απασχόλησης.