Βόμβα στα θεμέλια του ασφαλιστικού οι «50άρηδες»

Αναπόφευκτη θεωρούν οι ειδικοί τη συνέχιση της αύξησης του πληθυσμού των ατόμων ηλικίας 50-64 ετών την επόμενη εικοσαετία. Η εξέλιξη αυτή, σε συνδυασμό με την αναμενόμενη μείωση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας αλλά και με τη συνεχή αύξηση της ανασφάλιστης μισθωτής εργασίας, θα οδηγήσει σε εκτίναξη των ελλειμμάτων των ασφαλιστικών ταμείων.

Σε εκδήλωση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΟΚΕ) για τη γήρανση του πληθυσμού και τις συνέπειες στην κοινωνική ασφάλιση, οι επιστήμονες ήταν ξεκάθαροι: η γήρανση εξακολουθεί να απειλεί τα ασφαλιστικά ταμεία. Σε αυτήν τη διαδικασία, οι 50άρηδες αποτελούν ωρολογιακό μηχανισμό στα θεμέλια των ασφαλιστικών ταμείων, καθώς είτε κάνουν χρήση ειδικών διατάξεων και συνταξιοδοτούνται νωρίτερα, είτε έχουν μεγαλύτερο ποσοστό αναπλήρωσης και λαμβάνουν μεγαλύτερες συντάξεις, είτε βρίσκονται εκτός αγοράς εργασίας και στερούν από το σύστημα υψηλές εισφορές, καθώς οι μισθοί τους είναι μεγαλύτεροι από τον μέσο μισθό στην Ελλάδα.

Η πλέον κρίσιμη θεωρείται η επόμενη 5ετία καθώς ολοκληρώνεται η πορεία προς το babybooming, τη συνταξιοδότηση δηλαδή μιας μεγάλης ομάδας ασφαλισμένων, μεταξύ 45 και 64 ετών.

Όσο πιο κοντά βρισκόμαστε στο 2020 τόσο αυξάνεται το ποσοστό συμμετοχής της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας στο συνολικό έλλειμμα του ασφαλιστικού.

Είναι χαρακτηριστική η εισήγηση του αναλογιστή Βασίλη Μπέτση, κατά τη χθεσινή εκδήλωση της ΟΚΕ: Η ηλικιακή ομάδα 45-64 ετών αυξάνει συνεχώς τη συμμετοχή της στο έλλειμμα των ασφαλιστικών ταμείων.

Βάσει των στοιχείων του κ. Μπέτση, το 2016 θα απαιτηθεί 0,52% του ΑΕΠ ως πρόσθετη χρηματοδότηση στα ταμεία, ήτοι περί τα 950 εκατ. ευρώ. Από αυτά, τα 470 εκατ. θα απαιτηθούν επιπλέον για την κάλυψη των αναγκών συνταξιοδότησης της ηλικιακής ομάδας 45 – 64 ετών. Το 2017, η επιπλέον χρηματοδότηση που θα χρειαστούν τα ταμεία θα ανέλθει στο 1,01% του ΑΕΠ, ήτοι στο 1,88 δισ. ευρώ, εκ του οποίου τα 920 εκατ. ευρώ θα απαιτηθούν για την κάλυψη των αναγκών της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας. Έτος καμπής θεωρείται το 2020, όταν η ανάγκη για πρόσθετη χρηματοδότηση προς τα ταμεία θα ανέλθει στο 1,24% του ΑΕΠ, ή στα 2,67 δισ. ευρώ, εκ των οποίων το 1,35 δισ. ευρώ θα αφορά την πρόσθετη χρηματοδότηση για την ηλικιακή ομάδα από 45 έως 64 ετών.

Σύμφωνα με τον αναλογιστή, σημαντικό ρόλο στη συμμετοχή των 50άρηδων στην αύξηση των ελλειμμάτων παίζει και το γεγονός ότι η συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα συνταξιοδοτείται κατά περίπου 50% με τις προϋποθέσεις του παλαιού συστήματος, με μεγαλύτερο δηλαδή συντελεστή αναπλήρωσης στις συντάξεις. Με μια μέση ηλικία εισόδου στην αγορά εργασίας τα 26 έτη, για τους 45άρηδες η προϋπηρεσία φθάνει τα 19 με 20 έτη, ενώ για τους άνω των 55 η προϋπηρεσία αυξάνεται.

Σύμφωνα με τον καθηγητή στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Χρήστο Μπάγκαβο, ενώ ο πληθυσμός των ηλικιών 50-64 ετών θα αυξηθεί τα επόμενα 15 χρόνια, για να μειωθεί στη συνέχεια, ο πληθυσμός εργάσιμης ηλικίας θα μειώνεται συνεχώς έως το 2050. Συνεπώς το ποσοστό των πιο ηλικιωμένων θα αυξηθεί τα επόμενα 20 έτη για να μειωθεί στη συνέχεια. Η εξέλιξη αυτή θα είναι συνέπεια σχετικά αντίθετων μεταβολών, και συγκεκριμένα: α) της σχετικής συρρίκνωσης της πιο νεανικής ομάδας (50-54 ετών) και β) της σχετικής αύξησης της πιο γεροντικής (60-64 ετών).

Μάλιστα, ο κ. Μπάγκαβος επισημαίνει πως η μελλοντική εξέλιξη της γονιμότητας δεν θα επηρεάσει τον πληθυσμό αυτό παρά μετά από 50 χρόνια, η θνησιμότητα στις ηλικίες αυτές είναι σχετικά χαμηλή και οι όποιες μεταβολές δεν θα επηρεάσουν σημαντικά τον πληθυσμό στις ηλικίες 50-64 ετών.

Στη χαρτογράφηση της ομάδας των «45-64» προχώρησε και ο διευθυντής του ΙΝΕ-ΓΣΕΕ Σάββας Ρομπόλης, επισημαίνοντας ότι η συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα αποτελεί το 37,2% του εργατικού δυναμικού, το 41,2% των απασχολούμενων, το 26,9% των ανέργων και το 48,2% των οικονομικά μη ενεργών της ευρύτερης ηλικίας 15 - 64.

Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Ρομπόλη, το 8,5% ων απασχολούμενων ηλικίας άνω των 45 είναι εργοδότες, το 32,5% αυτοαπασχολούμενοι, το 54,5% μισθωτοί και το 4,2% βοηθοί.

Σε γεωργία, δασοκομία και αλιεία απασχολείται το 19,5%, σε χονδρικό – λιανικό εμπόριο το 15,9% και ακολουθούν το 9,7% στην εκπαίδευση, το 9,1% σε δημόσια διοίκηση και άμυνα, το 8,7% στη μεταποίηση, το 1,2% στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου και το 0,9% στην παροχή νερού και επεξεργασία λυμάτων.

Στη ζοφερή αυτή εικόνα πρέπει σύμφωνα με την ΟΚΕ να προστεθεί και η συμμετοχή της ανασφάλιστης εργασίας στην επιδείνωση των ασφαλιστικών ελλειμμάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι 1 εκατομμύριο εργαζόμενοι είναι αόρατοι για το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Συγκεκριμένα, περίπου 500.000 εργάζονται ανασφάλιστοι, 300.000 πληρώνονται με «μπλοκάκι» παρότι παρέχουν μισθωτή εργασία, ενώ άλλοι 200.000 αμείβονται και ασφαλίζονται με το καθεστώς μερικής απασχόλησης αν και παρέχουν πλήρη απασχόληση.

Όλοι αυτοί τροφοδοτούν τα ελλείμματα του ασφαλιστικού συστήματος γιατί στερούν από τα ταμεία εισφορές.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, ο Πρόεδρος της ΟΚΕ Χρήστος Πολυζωγόπουλος τόνισε ότι «χρειάζεται να υποστηρίξουμε τους εργαζόμενους και ανέργους μεγαλύτερης ηλικίας ώστε αυτή η γενιά να μείνει ενεργή». Μόνο έτσι, ανέφερε, «θα στηριχθεί και η επόμενη-νεώτερη γενιά αλλά και το ασφαλιστικό σύστημα». Προέβλεψε δε ότι στο μέλλον οι συντάξεις «θα είναι και άλλο μειωμένες σε σχέση με το παρελθόν».

Ο Αντιπρόεδρος της ΟΚΕ Νίκος Σκορίνης σημείωσε ότι τα προβλήματα της «ταχείας» γήρανσης ήταν τρόπος ζωής τα προηγούμενα χρόνια. Τώρα, η «αναπροσαρμογή αυτού του μοντέλου είναι δύσκολη καθώς απαιτείται ο βίαιος αναπροσανατολισμός».

Εκ μέρους της ΓΣΕΒΕΕ ο κ. Δημήτριος Βαργιάμης τόνισε ότι η συζήτηση για την ενεργό γήρανση είναι όσο ποτέ επίκαιρη, καθώς με τις αλλαγές στο ασφαλιστικό και τα όρια ηλικίας είχαμε βίαιη επιμήκυνση της ενεργού ζωής αλλά τους ηλικιωμένους εργαζόμενους τους απορρίπτει η ίδια η αγορά εργασίας...».

Ο Στάθης Ανέστης από την ΓΣΕΕ επεσήμανε ότι «μαζί με την ωρίμανση του πληθυσμού ωριμάζει και η ωρολογιακή βόμβα του ασφαλιστικού». Ανέφερε μάλιστα ότι η «γήρανση του πληθυσμού είναι μία πτυχή, αλλά η ανεργία και η φτωχοποίηση είναι επίσης σημαντικά προβλήματα».