Endeavor: Οι 10.000+3.000 εταιρείες που θα φέρουν απασχόληση

Η ανάγκη δημιουργίας θέσεων εργασίας για τους νέους και οι πιθανοί τρόποι αντιμετώπισης του υψηλού ποσοστού ανεργίας στην Ελλάδα μέσω ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας αποτυπώνονται στη μελέτη της Endeavor Greece.

H μελέτη του παγκόσμιου μη κερδοσκοπικού οργανισμού στήριξης της επιχειρηματικότητας ξεκινά με την καταγραφή των συνεπειών της κρίσης και των συνθηκών που έχουν οδηγήσει στα πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας (27,8% - ΕΛΣΤΑΤ α’ τρίμηνο 2014), με 640.000 περίπου ανέργους ηλικίας 18-34 ετών και 200.000 να έχουν ήδη εγκαταλείψει τη χώρα προς αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό.

Σύμφωνα με τα ευρήματα ορισμένοι κλάδοι δεν θα μπορέσουν να ανακάμψουν πλήρως μελλοντικά οδηγώντας 640.000 ανθρώπους σε αλλαγή χώρου απασχόλησης, ενώ περισσότεροι από 500.000 θα πρέπει να μετακομίσουν εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης.

Ποια είναι τα δεδομένα

Σύμφωνα με την έρευνα η Ελλάδα έχασε συνολικά 1.000.000 θέσεις εργασίας στη διάρκεια των πέντε τελευταίων χρόνων. Πάνω από τις μισές προέρχονται από τρείς κλάδους -κατασκευές, λιανεμπόριο/χονδρεμπόριο και μεταποίηση-, ενώ ολόκληροι τομείς όπως το real estate πρακτικά αφανίστηκαν. Ακόμη και στο αισιόδοξο σενάριο ανάπτυξης, τα 2/3 των χαμένων θέσεων εργασίας δεν μπορούν να ανακτηθούν από τους ίδιους κλάδους. Τρεις μόνο κατάφεραν να διατηρήσουν ή και να αυξήσουν το συνολικό εργατικό δυναμικό: ο αγροτικός τομέας, η μεταποίηση τροφίμων και ο κλάδος της τεχνολογίας.

Οι νέοι στην Ελλάδα επηρεάστηκαν δυσανάλογα από την αύξηση της ανεργίας με περισσότερες από μισό εκατομμύριο χαμένες θέσεις εργασίας. Παρ' όλα αυτά, μόνο το μισό ποσοστό της ανεργίας οφείλεται στην οικονομική επιβράδυνση και στην ύφεση. Το υπόλοιπο προέρχεται από το παραδοσιακό μειονέκτημα των νέων που βρίσκονται «εκτός αγοράς», το οποίο εντάθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης. Ολόκληροι κλάδοι κατήργησαν θέσεις εργασίας για νέους παρότι διατήρησαν ή ακόμη και αύξησαν τις θέσεις εργασίας των μεγαλύτερων ηλικιών. Αυτοί οι κλάδοι περιλαμβάνουν τομείς όπως η αγροτική παραγωγή και τα τρόφιμα αλλά και τα περισσότερα επαγγέλματα-πρότυπα: γιατροί, δικηγόροι, τραπεζικοί και λογιστές. Το παραδοσιακό όνειρο της ελληνικής οικογένειας κλονίζεται, αν και παραμένει ακόμη ισχυρό.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, πάνω από 200.000 Έλληνες, εκ των οποίων οι περισσότεροι νέοι και με προσόντα, έχουν φύγει από τη χώρα και έχουν βρει εργασία στο εξωτερικό. Το ελληνικό ταλέντο κινείται κυρίως εντός της Ευρώπης, πρωταρχικά στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Γερμανία. Υπό κάποιες συνθήκες, το φαινόμενο αυτό, κατά πολλούς θεωρούμενο brain drain (διαρροή ταλέντου), θα μπορούσε να μετατραπεί σε brain circulation (κυκλοφορία ταλέντου), παρέχοντας στους Έλληνες τις ευκαιρίες, την εξωστρεφή αντίληψη και την εμπειρία που η εγχώρια αγορά εργασίας αδυνατεί να παρέχει.

Η τάξη μεγέθους της αλλαγής που απαιτείται είναι τεράστια και σίγουρα πολύ μεγαλύτερη από αυτή που συνήθως περιγράφεται. Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι η Ελλάδα πρέπει να επικεντρωθεί σε συγκεκριμένους κλάδους (π.χ. αγροτική παραγωγή/τρόφιμα, μεταποίηση, τουρισμός, logistics, τεχνολογία) όπου έχει δομικά πλεονεκτήματα πρώτης ύλης, γεωγραφικής θέσης ή ανθρώπινου δυναμικού. Ωστόσο, πέρα από μεγάλες μεταρρυθμίσεις και αναβάθμιση υποδομών, αυτή η μεγάλη μετατόπιση οικονομικής δραστηριότητας απαιτεί χρόνο, νέες δεξιότητες και συνεπάγεται φυσική μετακίνηση εκατοντάδων χιλιάδων. Πάνω από 640.000 υπολογίζεται ότι θα αναγκαστούν να αλλάξουν τομέα, ενώ πάνω από 500.000 θα αναγκαστούν να μετακινηθούν εκτός Αθήνας και Θεσσαλονίκης για να αναζητήσουν εργασία σε άλλα μέρη της Ελλάδας, επιπρόσθετα της εν εξελίξει φυγής Ελλήνων στο εξωτερικό.

Πώς θα δημιουργηθεί απασχόληση

Ποιος όμως μπορεί να δημιουργήσει υψηλής ποιότητας θέσεις εργασίας στους διάφορους κλάδους της ελληνικής οικονομίας; «Δυστυχώς, όχι η μεγάλη πλειοψηφία των υφιστάμενων επιχειρήσεων, είτε μικρών είτε μεγάλων», αποφαίνεται η έρευνα. 

Οι περισσότερες από τις υπάρχουσες επιχειρήσεις έχουν δομική αδυναμία να αυξήσουν σημαντικά τις θέσεις εργασίας τους. Ενδεικτικά, στο σύνολό τους οι μεγάλες επιχειρήσεις μείωσαν τις θέσεις εργασίας ακόμη και τα ‘καλά χρόνια’ προ της κρίσης. Αντίστοιχα, οι περισσότερες μικρές επιχειρήσεις αποτελούν κατά βάση επιλογή αυτοαπασχόλησης και δε δημιουργούν καμία πρόσθετη θέση εργασίας πλην εκείνης του επιχειρηματία-ιδιοκτήτη. Την ίδια στιγμή, η ποιότητα της εργασίας που προσφέρουν είναι κακή, με απουσία προγραμμάτων ανάπτυξης του προσωπικού, αναντιστοιχία ρόλων και ικανοτήτων και με πολύ προβληματικούς μισθούς.

Υπάρχει μια μειοψηφία περίπου 3.000 υφιστάμενων επιχειρήσεων που παρουσιάζει υψηλά περιθώρια ανάπτυξης (περίπου 2.900 μικρομεσαίες και 100 μεγάλες), επενδύει στο προσωπικό και έχει τις βάσεις να εξελιχθεί ταχύτατα, δημιουργώντας ποιοτικές θέσεις εργασίας. Μπορούν συλλογικά να δημιουργήσουν μέχρι και 200.000 νέες θέσεις εργασίας, εκ των οποίων οι περισσότερες θα απευθύνονται σε νέους.

Το υπόλοιπο των 800.000 θέσεων εργασίας πρέπει να δημιουργηθεί από νέες επιχειρήσεις. Χρειαζόμαστε 10.000 νέες επιχειρήσεις υψηλής ανάπτυξης με την κατάλληλη εξωστρεφή και καινοτόμο νοοτροπία.

Με το σημερινό ρυθμό και το μίγμα δημιουργίας επιχειρήσεων (περίπου 40.000 κάθε χρόνο, με μόνο 10% να επικεντρώνεται σε κλάδους προστιθέμενης αξίας και μόνο 1% να επιδεικνύει σημαντική ανάπτυξη), η Ελλάδα θα χρειαστεί 25 χρόνια για να δημιουργήσει τις θέσεις εργασίας που απαιτούνται. Για να το πετύχει αυτό σε λιγότερο από μία δεκαετία θα πρέπει να τριπλασιαστούν οι προσπάθειες που επικεντρώνονται σε κλάδους προστιθέμενης αξίας και να διπλασιαστούν τα ποσοστά επιτυχίας τους. Πάνω από όλα θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα κατάλληλο επιχειρηματικό σύστημα το οποίο να καλλιεργεί, να υποστηρίζει και να συνδέει ποιοτικά επιχειρηματικά εγχειρήματα.

Η σημερινή ραγδαία αύξηση των startups είναι μια καλή αρχή. Δεν αναμένουμε, όμως, τα περίπου 200 startups που ιδρύονται κάθε χρόνο, να δημιουργήσουν τις εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας που χρειάζονται. Ειδικά από τη στιγμή που τα περισσότερα επικεντρώνονται σε έναν μόνο κλάδο και μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό τους μπορεί να θεωρηθεί υψηλής ανάπτυξης.

Είναι γεγονός, όμως, ότι καθώς ο αριθμός τους διπλασιάζεται κάθε χρόνο και προσελκύουν εγχώριες και διεθνείς επενδύσεις, αλλάζουν ριζικά την αντίληψη για την επιχειρηματικότητα, καθιερώνουν πρότυπα και δημιουργούν ιστορίες επιτυχίας. Χρειαζόμαστε όντως περισσότερα και υψηλότερης ποιότητας startups, τα οποία να καλύπτουν περισσότερους κλάδους και να έχουν την κατάλληλη στήριξη από την ιδέα ως την ωρίμανση. Τα startups δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά προϋπόθεση για να υπάρξουν περισσότερα scale-ups τα οποία θα φέρουν πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα και ουσιαστική αύξηση απασχόλησης, σύμφωνα με την Endeavor.

Οι νέοι πρέπει να ηγηθούν της μεταμόρφωσης της Ελλάδας. Ως επιχειρηματίες ή εργαζόμενοι, έχουν τις βάσεις να ξεπεράσουν τη χρόνια αντίσταση της Ελλάδας στην αλλαγή. Η χώρα έχει κάνει ελάχιστα για να τους παρέχει την κατάλληλη εκπαίδευση, ευκαιρίες εργασίας, εξωστρεφή νοοτροπία, πνεύμα συνεργασίας και έμπνευση. Παρ' όλα αυτά, οι ίδιοι επιδεικνύουν εντυπωσιακή ευελιξία, επιχειρηματικό πνεύμα και αισιοδοξία, που μπορούν να οδηγήσουν στην αλλαγή. Περίπου σε ποσοστό 15% οι νέοι δηλώνουν ‘τακτοποιημένοι’ ή εντελώς αδιάφοροι. Το κυρίαρχο 85% είναι πρόθυμο να κυνηγήσει ευκαιρίες, όπου αυτές υπάρχουν. Το 9% είναι έτοιμο να γίνει ο καταλύτης της αλλαγής.

Τι λείπει

• Καλύτεροι εργοδότες, οι οποίοι να προσφέρουν περισσότερες και καλύτερες ευκαιρίες για υψηλής ποιότητας εκπαίδευση και απασχόληση.

• Μεγαλύτερη διαφάνεια σχετικά με τους τομείς με πραγματικές προοπτικές.

• Επιλεκτική αναβάθμιση δεξιοτήτων κυρίως μέσω ποιοτικότερης εκπαίδευσης και ουσιαστικής πρακτικής εμπειρίας, καθοδηγούμενων από επιλεγμένους εργοδότες και εκπαιδευτικούς οργανισμούς.

• Κινητοποίηση των νέων και έμπνευση για να ρισκάρουν και να εξετάσουν εναλλακτικές επιλογές.

Τι πρέπει να κάνουμε

1. Να εντοπίσουμε και να επικεντρωθούμε στη στήριξη της μειοψηφίας των 3.000 υφιστάμενων επιχειρήσεων υψηλής ανάπτυξης και των μεμονωμένων σήμερα εκπαιδευτικών προσπαθειών.

2. Να επιταχύνουμε τη δημιουργία και την εξέλιξη 10.000 νέων επιχειρήσεων υψηλής ανάπτυξης.

3. Να συνδέσουμε τους νέους με επιλεγμένους επιχειρηματίες, εργοδότες και ακαδημαϊκούς, εντός και εκτός χώρας, μέσω εργαλείων εκπαίδευσης και απασχόλησης.