Επαγγελματικά Ταμεία: Πώς θα επενδυθεί 1 δισ. ευρώ

Στον έλεγχο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς περνούν κεφάλαια ύψους 1 δισ. ευρώ που αντιστοιχούν στην περιουσία των συνολικά 13 Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης που λειτουργούν στην Ελλάδα.

Το υπουργείο Εργασίας επιδιώκει την θωράκιση ενός θεσμού που αν και υπάρχει από το 2002 στη χώρα μας, δεν έχει ακόμη καταφέρει να επεκταθεί. Το βάρος πέφτει στον θεσμικό έλεγχο, τη χρηστή διαχείριση και την μέγιστη δυνατή απόδοση των αποθεματικών των συγκεκριμένων ταμείων του δεύτερου πυλώνα ασφάλισης, καθώς οι παροχές κοινωνικής ασφάλισης μειώνονται επικίνδυνα και στο υπουργείο Εργασίας θεωρούν πως η Επαγγελματική Ασφάλιση θα κληθεί να αναλάβει «επικίνδυνες αποστολές». Δηλαδή, να καλύψει τα κενά που θα αφήσει πίσω του το δημόσιο συνταξιοδοτικό σύστημα που συρρικνώνεται.

Κεντρικό ρόλο στο δύσκολο αυτό έργο, αναμένεται να παίξουν τα τέσσερα από τα 13 Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (ΤΕΑ) που δημιουργήθηκαν εντός του 2013, μέσω της μετατροπής τεσσάρων επικουρικών ταμείων σε ΤΕΑ υποχρεωτικής ασφάλισης.

Πρόκειται για το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης Επικούρησης Ασφαλιστών και Προσωπικού Ασφαλιστικών Επιχειρήσεων, το Επαγγελματικό Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Προσωπικού Εταιρειών Πετρελαιοειδών, το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης Υπαλλήλων Εμπορίου Τροφίμων και το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης Υπαλλήλων Φαρμακευτικών Εργασιών, που διαθέτουν και τα περισσότερα κεφάλαια.

Μείωση εισροών

Το μεγάλο στοίχημα «παίζεται» για τα δύο πρώτα ταμεία, των Ασφαλιστών και των Εργαζόμενων στα Πετρελαιοειδή, τα οποία από την 1η Ιανουαρίου του 2015 χάνουν ένα σημαντικό έσοδο, που κρίθηκε από την τρόικα και το υπουργείο Οικονομικών ως «κοινωνικός πόρος» και καταργείται.

Αναλυτικά, το επικουρικό ταμείο των εργαζομένων στις εταιρείες πετρελαιοειδών χάνει την εισφορά 1 τις χιλίοις επί του ετήσιου κύκλου εργασιών τους, και το ταμείο επαγγελματικής ασφάλισης των εργαζομένων στις ασφαλιστικές εταιρείες χάνει το 1%-5% που εισπράττει από όλα τα συμβόλαια ασφάλισης.

Τα ταμεία θεωρούν ότι η μείωση των εσόδων θα καταστήσει προβληματική τη βιωσιμότητα των ταμείων και θα οδηγήσει σε σημαντική μείωση των παροχών.

Συνολικά, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το σύνολο των επενδεδυμένων κεφαλαίων των 13 ΤΕΑ, ανέρχεται σε 1 δισ. ευρώ. Από αυτά, η συντριπτική πλειοψηφία αφορά κεφάλαια των τεσσάρων νέων ΤΕΑ, υποχρεωτικής ασφάλισης. Από τα υπόλοιπα 9, που λειτουργούν με σημαντικά προβλήματα και θεσμικά κενά, τα τελευταία δέκα και πλέον, χρόνια, για παράδειγμα το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης Προσωπικού Καζίνο υπολειτουργεί, όπως και αυτό των Ελεγκτών Εναέριας Κυκλοφορίας, ενώ το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών έχει προχωρήσει στην αναστολή όλων των παροχών του από την 1η Ιανουαρίου του 2012.

Άλλα πάλι, όπως το ταμείο των Οικονομολόγων, ή των ΕΛΤΑ, των Γεωτεχνικών και των Αστυνομικών, προσπαθούν να επιβιώσουν σε δύσκολες συνθήκες, έχοντας μάλιστα κατά διαστήματα καταφέρει και σημαντικές αποδόσεις, στα λίγα ομολογουμένως αποθεματικά τους, καθώς ξεκίνησαν τη λειτουργία τους σε μια περίοδο που το εισόδημα των εργαζομένων βαίνει μειούμενο, ενώ οι εισφορές για την υποχρεωτική, κοινωνική ασφάλιση, είναι από τις πλέον υψηλές στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το βάρος πάντως πέφτει στην χρηστή διαχείριση, καθώς υπουργείο Εργασίας, Τράπεζα της Ελλάδος, Ευρωπαϊκή Ένωση, Τρόικα αλλά και χρηματοπιστωτικοί όμιλοι, για διαφορετικούς λόγους και με διαφορετική στόχευση, έχουν ρίξει την προσοχή τους στο θεσμό της Επαγγελματικής Ασφάλισης.

Να σημειωθεί επίσης, ότι μόλις δύο Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης εργαζομένων σε ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν δημιουργηθεί, και είναι το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης προσωπικού των εταιρειών Johnson & Johnson ΕΛΛΑΣ ΑΕΒΕ και Janssen – Cilag Φαρμακευτική ΑΕΒΕ (ΤΕΑ J&J/JC) και το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης Προσωπικού INTERAMERICAN, στα οποία μαζί με το Ταμείο των ΕΛΤΑ συμμετέχει και ο εργοδότης.

Σύμφωνα με πληροφορίες, στο υπουργείο Εργασίας γίνονται συναντήσεις με διάφορες επαγγελματικές ομάδες που ενδιαφέρονται να προχωρήσουν στη δημιουργία επαγγελματικού ταμείου, όπως είναι γιατροί, μηχανικοί και ελεύθεροι επαγγελματίες, καθώς και με εκπροσώπους επιχειρήσεων, κυρίως πολυεθνικές ή και με διασυνοριακή δραστηριοποίηση.

Το νέο επενδυτικό πλαίσιο

Στη Γενική Γραμματεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων γίνονται συνεχείς συσκέψεις με στελέχη της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, καθώς πρόσφατα ψηφίστηκε διάταξη (Ν. 4261/2014 ΦΕΚ Α 107/5-5-2014) που προβλέπει ότι η εποπτεία και ο έλεγχος για τις επενδύσεις των ΤΕΑ περνά στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς. Βέβαια, μένουν ακόμη να εκδοθούν μια σειρά από υπουργικές αποφάσεις και εγκύκλιοι προκειμένου να ρυθμιστούν θέματα όπως, τα στοιχεία που κατ' ελάχιστον θα περιλαμβάνονται στον κανονισμό επενδύσεων των TΕΑ, η αποτίμηση των περιουσιακών τους στοιχείων, το περιεχόμενο και το χρονικό διάστημα υποβολής στοιχείων στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, καθώς και πολλές άλλες, αναγκαίες λεπτομέρειες.

Βάσει της νέας νομοθετικής παρέμβασης, εάν κάποιο ταμείο επαγγελματικής ασφάλισης διαχειρίζεται το ίδιο τις επενδύσεις του, θα απαιτείται ειδική έγκριση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.

Αναλυτικά, ο νόμος επανακαθορίζει την επενδυτική πολιτική των ΤΕΑ και ορίζει μεταξύ άλλων, τους ακόλουθους επενδυτικούς κανόνες:

α) το ενεργητικό επενδύεται πρωτίστως σε οργανωμένες αγορές. Το τμήμα που επενδύεται σε στοιχεία μη εισηγμένα προς διαπραγμάτευση σε οργανωμένες αγορές δεν υπερβαίνει το 5% του ενεργητικού.

β) επένδυση σε παράγωγα χρηματοπιστωτικά μέσα είναι δυνατή, εφόσον συμβάλλουν στη μείωση των επενδυτικών κινδύνων ή διευκολύνουν την αποτελεσματική διαχείριση του χαρτοφυλακίου. Τα παράγωγα χρηματοπιστωτικά μέσα αποτιμώνται με σύνεση. Το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης αποφεύγει την υπερβολική έκθεση σε κίνδυνο από έναν αντισυμβαλλόμενο, καθώς και από άλλες πράξεις σε παράγωγα χρηματοπιστωτικά μέσα,

γ) τα στοιχεία του ενεργητικού είναι διαφοροποιημένα, ώστε να αποφεύγεται η υπέρμετρη εξάρτηση από κάποιο συγκεκριμένο στοιχείο ή εκδότη ή όμιλο επιχειρήσεων αλλά και η συσσώρευση κινδύνων στο χαρτοφυλάκιο συνολικά.

δ) η επένδυση στη χρηματοδοτούσα επιχείρηση δεν υπερβαίνει το 5% του συνόλου του χαρτοφυλακίου και στην περίπτωση που η χρηματοδοτούσα επιχείρηση ανήκει σε όμιλο, η επένδυση στις επιχειρήσεις που ανήκουν στον ίδιο όμιλο με τη χρηματοδοτούσα επιχείρηση δεν υπερβαίνει το 10% του χαρτοφυλακίου.

Βάσει του νέου νομικού πλαισίου, το ΤΕΑ δεν επιτρέπεται να δανείζεται ή να ενεργεί ως εγγυητής υπέρ τρίτων. Κατά παρέκκλιση των παραπάνω, το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης δύναται να δανειοδοτηθεί μόνο για σκοπούς ρευστότητας και σε προσωρινή βάση.

Οι περιορισμοί

Το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης υπόκειται επίσης στους εξής περιορισμούς:

α) οι επενδύσεις σε μετοχές, διαπραγματεύσιμες κινητές αξίες εξομοιούμενες προς μετοχές και εταιρικές ομολογίες, που έχουν εισαχθεί προς διαπραγμάτευση σε οργανωμένες αγορές, δεν υπερβαίνουν το 70% του ενεργητικού που καλύπτει τα τεχνικά αποθέματα ή του συνολικού χαρτοφυλακίου των ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης, στα οποία οι ασφαλισμένοι φέρουν τον κίνδυνο επενδύσεων.

Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, μετά από γνώμη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, μπορεί πλέον να επιβάλει χαμηλότερο όριο σε ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης που καταβάλλουν συνταξιοδοτικές παροχές με εγγύηση μακροπρόθεσμων επιτοκίων, φέρουν τον επενδυτικό κίνδυνο και παρέχουν τα ίδια την ανωτέρω εγγύηση,

β) οι επενδύσεις σε στοιχεία ενεργητικού εκπεφρασμένα σε νομίσματα διαφορετικά από εκείνο στο οποίο είναι εκπεφρασμένες οι υποχρεώσεις του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης δεν υπερβαίνουν το 30% του ενεργητικού που καλύπτει τα τεχνικά αποθέματα,

γ) οι επενδύσεις σε επιχειρηματικά κεφάλαια και σε παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα με σκοπό την αποτελεσματική διαχείριση του χαρτοφυλακίου δεν υπερβαίνουν αθροιστικά το 5% του ενεργητικού,

δ) οι επενδύσεις σε κινητές αξίες ή/και μέσα χρηματαγοράς του ίδιου εκδότη δεν υπερβαίνουν το 15% του ενεργητικού του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης,

ε) κατά παρέκκλιση της περίπτωσης δ,' επιτρέπεται η τοποθέτηση μέχρι και 35% του ενεργητικού του ΤΕΑ σε κινητές αξίες και μέσα χρηματαγοράς του ίδιου εκδότη, όταν οι κινητές αξίες ή τα μέσα χρηματαγοράς έχουν εκδοθεί ή είναι εγγυημένα από κράτος - μέλος ή από τρίτα κράτη, όπως αυτά ορίζονται σε σχετική απόφαση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς ή από δημόσιο διεθνή οργανισμό στον οποίο συμμετέχουν ένα ή περισσότερα κράτη-μέλη,

στ) το σύνολο των επενδύσεων σε κινητές αξίες και σε μέσα χρηματαγοράς της περίπτωσης ε' επιτρέπεται να αυξηθεί μέχρι το 100% του ενεργητικού του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης, εφόσον το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης έχει επενδύσει σε κινητές αξίες και μέσα χρηματαγοράς που ανήκουν σε τουλάχιστον 6 διαφορετικές εκδόσεις και οι αξίες που ανήκουν σε κάθε έκδοση δεν υπερβαίνουν το 30% του ενεργητικού του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης,

ζ) κατά παρέκκλιση της περίπτωσης δ', επιτρέπεται η τοποθέτηση μέχρι 25% του ενεργητικού του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης, σε ομολογίες που εκδίδονται από πιστωτικό ίδρυμα που έχει την καταστατική του έδρα σε κράτος - μέλος και υπόκειται δια νόμου σε ειδικό καθεστώς δημόσιας εποπτείας για την προστασία των ομολογιούχων, η έκδοση των οποίων έχει κοινοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

η) οι καταθέσεις του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης άνω των 50.000 ευρώ δεν μπορεί να υπερβαίνει ανά πιστωτικό ίδρυμα το 25% του ενεργητικού του,

θ) το ΤΕΑ δεν επιτρέπεται να συνδυάζει, αθροιστικά, άνω του 40% του ενεργητικού του σε:

αα) επενδύσεις σε κινητές αξίες ή μέσα χρηματαγοράς που έχουν εκδοθεί από τον ίδιο οργανισμό,

ββ) καταθέσεις στον οργανισμό αυτό, ή/και

γγ) κινδύνους από πράξεις παράγωγων χρηματοπιστωτικών μέσων με αντισυμβαλλόμενο τον οργανισμό αυτό,

ι) η αξία του συνόλου των ακινήτων του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης, πρέπει να είναι κατώτερη του 20% του ενεργητικού του,

ια) το Ταμείο Επαγγελματικής Ασφάλισης δεν επιτρέπεται να αποκτά πολύτιμα μέταλλα.

Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς μάλιστα, μπορεί να απαιτεί την εφαρμογή αυστηρότερων επενδυτικών κανόνων ανά ΤΕΑ μετά από γνώμη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής.