«Νέο ασφαλιστικό» ανοίγει η ανταποδοτικότητα στις εισφορές

Ό,τι δεν έχει γίνει στο ασφαλιστικό σύστημα της Ελλάδας τις τελευταίες δεκαετίες ανέλαβε να το κάνει σε δύο μήνες το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Μελετών (ΚΕΠΕ), στη σύμβαση που υπέγραψε με το υπουργείο Εργασίας και τον Γ. Βρούτση.

Υπό τον... βαρύ τίτλο «Διοικητική Μεταρρύθμιση και Λειτουργικός Εκσυγχρονισμός των Ασφαλιστικών Δομών» στις αρμοδιότητες που ανέλαβε το ΚΕΠΕ χωρούν όλες οι παθογένειες ενός ασφαλιστικού συστήματος που παρά τις συνεχείς μεταρρυθμίσεις παραμένει ένα άθροισμα εξαιρέσεων και στρεβλώσεων. Κρύβονται όμως και ψιλά γράμματα που σηματοδοτούν την αρχή μιας σημαντικής, νέας δομικής αλλαγής στο ασφαλιστικό.

To σημείο-«κλειδί» είναι η εισαγωγή της έννοιας της ανταποδοτικότητας της σύνταξης, η σύνδεση δηλαδή των εισφορών με τις απολαβές που εισπράττει ο δικαιούχος. Έρχεται σε μια στιγμή όπου οι εισφορές μειώνονται, ενώ ήδη στις επικουρικές συντάξεις θεσπίζεται η ρήτρα «μηδενικού ελλείμματος».

Βάσει του σχεδιασμού που ήδη έχει αναπτυχθεί στο υπουργείο Εργασίας, σε συνεργασία με τους εκπροσώπους των δανειστών της χώρας, η πρώτη φάση της ενοποίησης των ασφαλιστικών ταμείων αφορά την ολοκλήρωση της διοικητικής αναδιάρθρωσης του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης σε τρία ταμεία: ΙΚΑ, ΟΑΕΕ και ΟΓΑ.

Πρόκειται για ένα δύσκολο έργο, αν αναλογιστεί κανείς ότι η ουσιαστική ενοποίηση των τριών ταμείων των αυτοαπασχολουμένων, ΤΕΒΕ, Ταμείου Εμπόρων (ΤΑΕ) και Ταμείου Σύνταξης Αυτοκινητιστών (ΤΣΑ) ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί, αν και ο ΟΑΕΕ έχει δημιουργηθεί από το 1998!

Το βάρος θα πέσει στο ΙΚΑ, το ταμείο των μισθωτών, τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα. Σε αυτό θα ενταχθούν εκτός από τους κλάδους που ήδη έχουν ενσωματωθεί (Ταμεία ΔΕΚΟ-Τραπεζών) οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι δημοσιογράφοι καθώς και όλοι οι εργαζόμενοι με μισθωτή εργασία.

Δικό τους ασφαλιστικό ταμείο θα έχουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες, είτε είναι εμποροβιοτέχνες και αυτοκινητιστές (ΟΑΕΕ) είτε δικηγόροι, νομικοί και μηχανικοί (ΕΤΑΑ).

Ο ΟΓΑ θα καλύπτει τους αγρότες, ενώ δεν έχει αποφασιστεί εάν το ΝΑΤ θα ακολουθήσει αυτόνομη πορεία ή θα ενταχθεί στο ΙΚΑ.

Το παράδειγμα του ΕΤΕΑ

Ο κίνδυνος και σε αυτήν την προσπάθεια συγχωνεύσεων είναι οι προωθούμενες ενοποιήσεις να ακολουθήσουν την πορεία όλων των προηγούμενων, που βασικό σκοπό είχαν την απορρόφηση ελλειμματικών ταμείων από υγιή, προκειμένου να καλυφθούν, μεσοπρόθεσμα, οι μαύρες τρύπες του συστήματος.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης των μισθωτών (ΕΤΕΑ) που γεννήθηκε από τις ενοποιήσεις των επικουρικών ταμείων των εργαζομένων του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα. Το 2013 εμφάνισε έλλειμμα 302 εκατ. ευρώ.

Πρόκειται για έναν φορέα χωρίς κρατική επιχορήγηση, βασιζόμενο στις εισφορές των εργαζομένων, με συνταξιούχους που έχουν δεχθεί τέσσερις διαδοχικές μειώσεις με τους Ν. 3986/2011, 4024/2011, 4051/2012 και 4093/2012 με απώλειες περίπου 40%.

Σύμφωνα με όσα έχουν συμφωνήσει το υπουργείο Εργασίας και η τρόικα, το ταμείο θα παραμείνει προβληματικό και τα επόμενα χρόνια, καθώς το 2014 θα εγγράψει έλλειμμα 244 εκατ. ευρώ, το οποίο θα φθάσει στα 265 εκατ. το 2015 και θα πέσει στα 77 εκατ. ευρώ το 2017.

Το ΕΤΕΑ άλλωστε, εκτιμούν ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης, θα αποτελέσει μπούσουλα και για το τρίτο στάδιο, τη δημιουργία ενός υπερταμείου με ενιαίους όρους και προϋποθέσεις συνταξιοδότησης για όλους τους ασφαλισμένους. Στο ενδιάμεσο, θα τρέξει η δεύτερη φάση, που αφορά την απορρόφηση των φορέων της επικουρικής ασφάλισης και πρόνοιας από τα τρία (ή τέσσερα) ταμεία κύριας ασφάλισης.

Όσο για το τρίτο στάδιο, σε άσχετο χρόνο, ο διοικητής του ΙΚΑ Ροβέρτος Σπυρόπουλος το είχε περιγράψει ως την προσπάθεια για δημιουργία ενός Εθνικού Φορέα Απονομής Σύνταξης, υπό την ομπρέλα του οποίου θα ενταχθούν τα τρία ταμεία.

Σύμφωνα με στελέχη του υπουργείου Εργασίας, πρόκειται για τη λογική συνέχεια του εγχειρήματος που ξεκίνησε το 2008 με τον νόμο Πετραλιά.

Το... μαγικό ραβδί του ΚΕΠΕ

Σε αυτό το σκηνικό, το ΚΕΠΕ αναλαμβάνει έναν δύσκολο και αμφιβόλου αποτελεσματικότητας ρόλο.

Το υπουργείο Εργασίας παραδέχεται ότι παρά τις προσπάθειες των τελευταίων ετών στο σύστημα διατηρούνται περίπου 90 μητρώα συνταξιούχων και 60 διαφορετικοί τομείς ασφάλισης ή ειδικοί λογαριασμοί, με λογιστική και οικονομική «αυτοτέλεια», διακριτές διοικητικές μονάδες και προσωπικό.

Και εκτιμούν ότι ο κατακερματισμός αυτός οδηγεί σε:

• Γραφειοκρατία, πολυπλοκότητα και συνακόλουθα σε περιορισμένη δυνατότητα στην αποτελεσματική εποπτεία.
• Ανεπαρκή υποστήριξη του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης.
• Απώλεια εσόδων.
• Μειωμένη ανταπόκριση στους στόχους διαφάνειας.
• Αυξημένο διοικητικό κόστος.

Η μελέτη λοιπόν θα αναλάβει τις εξής υποχρεώσεις:

(α) Αποτύπωση της τρέχουσας διοικητικής και λειτουργικής κατάστασης των ασφαλιστικών δομών ανά ταμείο και αναφορά στις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης για κάθε ένα καθώς και τη συγκριτική παρουσίαση του διοικητικού - διαχειριστικού κόστους και των γενικών εξόδων κάθε ταμείου.

(β) Αποτύπωση του ψηφιακού και πληροφορικού εκσυγχρονισμού της λειτουργίας των ασφαλιστικών δομών κατά τα τελευταία δύο χρόνια.

(γ) Ανάλυση της κατάστασης στα ευρωπαϊκά ασφαλιστικά συστήματα και κωδικοποίηση των βέλτιστων διεθνών πρακτικών που ακολουθήθηκαν επιτυχώς τα τελευταία χρόνια σε συγκεκριμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(δ) Επιστημονικά τεκμηριωμένες προτάσεις για τη σταδιακή διοικητική ενοποίηση των ασφαλιστικών δομών.

(ε) Επιστημονικά τεκμηριωμένες προτάσεις για τη σταδιακή ενοποίηση των λειτουργιών, των υποστηρικτικών υπηρεσιών (backofficesystems) και των πληροφορικών συστημάτων.

(στ) Επιστημονικά τεκμηριωμένες προτάσεις για τις προοπτικές εναρμόνισης των περιόδων καταβολής των ασφαλιστικών εισφορών και των διαδικασιών είσπραξής τους, προτάσεις για την επιτάχυνση των διαδικασιών απονομής διαδοχικής ασφάλισης.

Όλα αυτά μέσα σε μόνο 2 μήνες (σελίδα 9 της σύμβασης και άρθρο 12), από τον Ιούνιο έως τον Ιούλιο του 2014.

Όσο και να το διαβάζει κανείς, δεν παύει να εντυπωσιάζεται: Εδώ και δεκαετίες εκατοντάδες χιλιάδες υποψήφιοι συνταξιούχοι περιμένουν μήνες και μήνες μέχρι να εκδοθεί η τελική τους σύνταξη και το ΚΕΠΕ θα λύσει αυτό το πρόβλημα, μαζί με τη μείωση του διοικητικού κόστους, μέσα σε 2 μόνο μήνες και με κόστος μόνο 40.000 ευρώ.

Σύμφωνα με πληροφορίες, πολλές από τις υποχρεώσεις που αναλαμβάνει το Κέντρο, στο πλαίσιο της δημιουργίας ενός χάρτη για τη διοικητική και τη λειτουργική μεταρρύθμιση των ασφαλιστικών δομών της κύριας ασφάλισης, βρίσκονται ήδη έτοιμες στα συρτάρια της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Χρειάζεται όμως η επιστημονική τεκμηρίωση και κυρίως η επίφαση μιας νέας τεχνοκρατικής μελέτης που θα δώσει στον όποιο υπουργό Εργασίας το πολιτικό άλλοθι να προχωρήσει σε νέα ασφαλιστική μεταρρύθμιση μέσα στο φθινόπωρο.

Στις λεπτομέρειες κρύβεται ο... διάβολος

Μεταξύ των υποχρεώσεων που ανέλαβε το ΚΕΠΕ, όμως, κρύβεται και η απαρχή μιας νέας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης που θα οδηγήσει σε σημαντική αλλαγή σε μία από τις παραμέτρους του ασφαλιστικού συστήματος, αυτή των εισφορών. Και μάλιστα, σε συνδυασμό με τη σχεδιαζόμενη, από τον Ιούλιο του τρέχοντος έτους, μείωση των εισφορών τόσο των εργοδοτών, όσο και των εργαζομένων.

Συγκεκριμένα, αναλαμβάνει να καταθέσει τεκμηριωμένες προτάσεις όσον αφορά την «αξιολόγηση της ανταποδοτικότητας των εισφορών και προτάσεις ενίσχυσης αυτής, καθώς και προτάσεις για τη διεύρυνση της ασφαλιστικής βάσης».

Στην πράξη, το υπουργείο Εργασίας εξουσιοδοτεί το ΚΕΠΕ να αποφασίσει πως οι εισφορές θα γίνουν ανταποδοτικότερες. Πώς θα ανταποκρίνεται δηλαδή το ύψος της τελικής παροχής προς τον συνταξιούχο, με το συνολικό ύψος των εισφορών που έχει καταβάλει ως ασφαλισμένος. Και αυτό για την κύρια ασφάλιση.

Πρόκειται για μια σημαντική δομική αλλαγή στο εγχώριο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, που έρχεται σε συνέχεια της αντίστοιχης αλλαγής στην επικούρηση και συνδέεται άμεσα με τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος που ισχύει για τα επικουρικά ταμεία και τα ταμεία πρόνοιας.

Η αλλαγή αυτή, σύμφωνα με πληροφορίες, θα περιγράφεται και στην έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που αναμένεται.

Άλλωστε, η παρουσία του Ιρλανδού Πέτερ Ράτκλιφ, του τεχνοκράτη που προέρχεται από το ΔΝΤ και πληρώνεται από πόρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, στον 8ο όροφο του υπουργείου Εργασίας μόνο τυχαία δεν θεωρείται σε σχέση με τον κεντρικό σχεδιασμό.

Ο εμπειρογνώμονας των δανειστών, με ειδίκευση στην Κοινωνική Ασφάλιση «ξεσκονίζει» το σύνολο των ασφαλιστικών ταμείων της χώρας, ρίχνοντας το βάρος του στην πορεία των εσόδων τους.

Καυτό φθινόπωρο

Οι αλλαγές αναμένονται εντός του φθινοπώρου του 2014, ώστε να μην είναι πολύ κοντά στην εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας και στην πιθανότητα εθνικών εκλογών, το 2015.

Μάλιστα, στο κυβερνητικό επιτελείο εκτιμούν ότι οι προωθούμενες αλλαγές θα απορροφηθούν από τους κραδασμούς που θα επιφέρουν στους ασφαλισμένους οι ήδη θεσμοθετημένες αλλαγές που αναμένεται να τεθούν σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2015 και αφορούν τον νέο ενιαίο τρόπο υπολογισμού της βασικής και κυρίως της αναλογικής σύνταξης.