Ενέργεια: Οι ανοιχτές «πληγές» του νέου έτους

Με περισσότερα προβλήματα και εκκρεμότητες, από αυτά που βρήκε στον τομέα της ενέργειας, έκλεισε το 2013. Με μοναδική θετική εξέλιξη την επιλογή του αγωγού φυσικού αερίου ΤΑΡ, ως αυτού που θα μεταφέρει το αέριο του Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη, στα περισσότερα άλλα θέματα, οι εκκρεμότητες παραμένουν και μετατίθενται για επίλυση το 2014, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις τα προβλήματα βαθαίνουν.

Το άσχημο είναι ότι τα όποια θετικά του αγωγού ΤΑΡ θα τα δούμε στην πραγματική οικονομία μετά από αρκετά χρόνια, ενώ οι υφιστάμενες εκκρεμότητες και η μη επίλυση τους, συνεχίζουν να δυναμιτίζουν τη βιωσιμότητα ολόκληρων κλάδων, αλλά και των ελάχιστων τομέων της εγχώριας μεταποίησης που παραμένουν εν ζωή.

Στα θετικά του 2013 θα μπορούσαμε να περιλάβουμε επίσης την πώληση του ΔΕΣΦΑ στην αζέρικη Socar, όπως και την οριστικοποίηση της διαδικασίας για την πώληση του ΑΔΜΗΕ.

Ωστόσο εδώ θα πρέπει να παρατηρήσουμε ότι παρά την υπογραφή με κάθε επισημότητα της συμφωνίας εξαγοράς μετοχών (SPA), τον τελικό λόγο στην έγκριση της μεταβίβασης και στη ροή των 400 εκατομμυρίων ευρώ προς το ελληνικό δημόσιο και τα ΕΛ.ΠΕ. τον έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή που θα εγκρίνει, (με όρους ή όχι, δεν είναι ακόμη γνωστό), τη μεταβίβαση του διαχειριστή του συστήματος φυσικού αερίου.

Όσο για τον ΑΔΜΗΕ, με το που δημοσιοποιήθηκε το νομοσχέδιο που προβλέπει τις ρυθμίσεις για την πώληση της εταιρείας, ξεκίνησαν οι αντιδράσεις των εργαζομένων στον όμιλο της ΔΕΗ. Ως γνωστόν η εταιρεία θεωρείται περιουσιακό στοιχείο της ΔΕΗ, μέσω του οποίου διασφαλίζονται οι πόροι του ασφαλιστικού τους ταμείου.

Κατά τα άλλα, οι παραγωγοί ΑΠΕ αναμένουν την οριστικοποίηση των ρυθμίσεων (μειώσεων) στις ταρίφες που θα ισχύουν (new deal), οι ενεργοβόρες βιομηχανίες να γίνουν πράξη οι υποσχέσεις της κυβέρνησης για φθηνή ενέργεια.

Όσο για τις πολυδιαφημισμένες έρευνες πετρελαίου, οι μόνοι που ωφελήθηκαν (ή νομίζουν ότι ωφελήθηκαν), είναι όσοι εκμεταλλεύθηκαν το θέμα για πολιτική προβολή και δημόσιες σχέσεις. Γιατί επί της ουσίας, δύο χρόνια από την προκήρυξη των διαγωνισμών για τις τρεις ερευνητέες περιοχές (Ιωάννινα, Δυτικός Πατραϊκός Κόλπος, Κατάκολο), συμβάσεις με τους αναδόχους δεν έχουν υπογραφεί, αφού οι κατά τα άλλα τεχνοκράτες της κυβέρνησης, αδυνατούν να κατανοήσουν ποιες οι απαιτήσεις μιας 25ετούς σύμβασης.

Και για να ξεκινήσουμε από τις έρευνες πετρελαίου, ο διαγωνισμός «ανοικτών θυρών» (open door) είναι ακόμη σε εξέλιξη και οι υπογραφές στην καλύτερη περίπτωση να πέσουν τον προσεχή Ιανουάριο.

Ωστόσο η ενεργοποίηση των συμβάσεων δεν θα γίνει πραγματικότητα, πριν από την έγκρισή τους από τη Βουλή, με ό,τι ρίσκα περικλείει η διαδικασία, υπό την σημερινή πολιτική συγκυρία. Κύρια αιτία της καθυστέρησης είναι η άρνηση των υπευθύνων (Υπ.Οικονομικών και ΥΠΕΚΑ), να κατανοήσουν ότι μια παρόμοια σύμβαση όταν αντισυμβαλλόμενος είναι το Ελληνικό Δημόσιο, θα πρέπει να διασφαλίζει σταθερό φορολογικό καθεστώς για όλη τη χρονική ισχύ της σύμβασης. Κάτι τέτοιο εξάλλου προβλέφθηκε και για τη σύμβαση με την εταιρεία του ΤΑΡ.

Η άρνηση των υπουργείων να διασφαλίσουν το δεδομένο αυτό για τις συμβάσεις που πρόκειται να υπογραφούν με τις κοινοπραξίες που επικεφαλής έχουν τα ΕΛ.ΠΕ. (θαλάσσια περιοχή Δυτικού Πατραϊκού) και Energean (Ιωάννινα) είτε να προβλεφθεί όρος που θα προσφέρει οικονομικό αντιστάθμισμα σε περίπτωση αλλαγής του φορολογικού συντελεστή, δεν επέτρεψε μέχρι στιγμής να υπογραφούν οι συμβάσεις.

Οι πολιτικοί προϊστάμενοι των αρμόδιων υπουργείων έχουν δώσει υποσχέσεις ότι κάτι τέτοιο θα προβλέπεται, αλλά μέχρι στιγμής η υπόσχεση δεν έγινε πράξη.

Όσο για την τρίτη περιοχή, αυτή του Κατάκολου, η «έμπνευση» του υπουργείου να απαιτήσει από τις δύο κοινοπραξίες την Energean και την Greek Oil να καταθέσουν κοινή πρόταση, κατέληξε σε πλήρη αποτυχία αφού η πρώτη κοινοπραξία είναι τυπικά και ουσιαστικά εξαφανισμένη. Έτσι ο «υποχρεωτικός γάμος» (Energean - Greek Oil) με κουμπάρο το ΥΠΕΚΑ, κατέληξε σε οριστικό διαζύγιο με άδηλο το μέλλον της συγκεκριμένης περιοχής.

Σε ό,τι αφορά στη σεισμική διασκόπηση του Ιόνιου και της θαλάσσιας περιοχής νότιας της Κρήτης από τη νορβηγική PGS, τα αποτελέσματά της θα φανούν στο πρώτο τετράμηνο του 2014 και θα σημάνουν την χάραξη των περιοχών (Blocks) που θα διατεθούν για συστηματική έρευνα μετά από διεθνή διαγωνισμό.

Αν δε πιστέψουμε κάποιες πληροφορίες, τα μηνύματα που έχει λάβει το υπουργείο από μεγάλες εταιρείες οι οποίες ειδικεύονται στα βαθιά νερά, αν η κυβέρνηση επιμείνει να στείλει και αυτές τις συμβάσεις στη Βουλή για κύρωση, τότε καλύτερα να ξεχάσει την προσέλευση τουλάχιστον των μεγάλων εταιρειών.

Φθηνή ενέργεια –ελληνικό ανέκδοτο

Οι πολυδιαφημισμένες πρωτοβουλίες της κυβέρνησης με εμπλοκή και του Πρωθυπουργού, για μείωση του κόστους ενέργειας και αυτές έμειναν στα λόγια. Η μεν ΔΕΗ αρνείται να προχωρήσει σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις με ενεργοβόρες βιομηχανίες της μέσης και υψηλής τάσης, αγνοώντας τις προτροπές και αποφάσεις της ΡΑΕ, ενώ η τελευταία με πρόσφατη απόφασή της παρέπεμψε την υπόθεση στην Επιτροπή Ανταγωνισμού, κρίνοντας ότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά της ΔΕΗ συνιστά κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και εμπίπτει στις διατάξεις του νόμου περί ανταγωνισμού.

Οι ελπίδες που είχαν δημιουργηθεί για την θεσμοθέτηση συμβάσεων διακοψιμότητας ως μέσου για την ελάφρυνση της βιομηχανίας, όπως δείχνουν τα πράγματα δεν πρόκειται να επαληθευτούν. Το ΥΠΕΚΑ φαίνεται ότι δίνει ιδιαίτερο βάρος στις αντιδράσεις που έχουν προκληθεί από τους παραγωγούς ΑΠΕ (οι ιδιοκτήτες φωτοβολταϊκών είναι αρκετές χιλιάδες και ασκούν κάθε είδους πολιτικές πιέσεις) που θα επιβαρυνθούν οικονομικά με την εφαρμογή των συμβάσεων αυτών.

Από την άλλη οι βιομηχανίες έχοντας πλέον απηυδήσει από τις παλινωδίες της ΔΕΗ και την αβελτηρία του Ελληνικού Δημοσίου, προσανατολίζονται στην εξασφάλιση ποσοτήτων φθηνού ηλεκτρικού από εισαγωγές. Ωστόσο και εδώ απαιτούνται ρυθμίσεις. Ο καταναλωτής μπορεί να εξασφαλίζει φθηνή τιμή στα σύνορα, μέχρι όμως η ηλεκτρική ενέργεια να φθάσει στην είσοδο του εργοστασίου, η τιμή υπερδιπλασιάζεται από τέλη και επιβαρύνσεις. Έτσι απαιτείται αλλαγή του μοντέλου λειτουργίας της αγοράς σε ό,τι αφορά τις εισαγωγές.

Διαφορετικά δεν αποκλείεται μέσα στο 2014 να δούμε το κλείσιμο παραγωγικών μονάδων από αυτές που έχουν εξαγωγικό προσανατολισμό καθώς με τις σημερινές τιμές και την υψηλή φορολόγηση της ενέργειας, δεν μπορούν να πετύχουν ανταγωνιστικό κόστος για τα προϊόντα που εξάγουν.

Τέλος για να γίνουν κατανοητά τα αδιέξοδα που προκαλούνται από την συμπεριφορά του Δημοσίου με την ευρύτερη έννοια, αρκεί να αναφερθεί η περίπτωση της διαιτησίας στην οποία προσέφυγαν με την υπογραφή συνυποσχετικού η ΔΕΗ και η Αλουμίνιον για τον καθορισμό της τιμής της κιλοβατώρας.

Οι δύο πλευρές συμφώνησαν στους διαιτητές και τον επιδιαιτητή, στην αμεροληψία και στην επιστημονική τους επάρκεια. Ωστόσο η ΔΕΗ αμφισβητεί την απόφαση της διαιτησίας επειδή έβγαλε τιμή που δεν την συμφέρει. «Ε, τότε γιατί δέχτηκε να προσφύγει στη διαιτησία, αφού η πιθανότητα να προκύψει τιμή που δεν την ευνοεί, (ή νομίζει ότι δεν την ευνοεί) είναι υπαρκτή;» ρωτάει όλη η αγορά.

Τελικά ΔΕΗ και Αλουμίνιο θα συνεχίσουν τη διαπραγμάτευση μέχρι το τέλος Ιανουαρίου, με την προοπτική διακοπής της παραγωγής πρωτόχυτου αλουμινίου υπαρκτή, αν δεν συμφωνηθεί τιμή που θα επιτρέπει την βιωσιμότητα της μονάδας και την παραγωγή του αλουμινίου με ανταγωνιστικούς όρους.

ΑΠΕ

Με τη νομιμότητα του ΕΤΜΕΑΡ (τέλος ΑΠΕ) να αμφισβητείται στο ΣτΕ, το έλλειμμα του λογαριασμού από όπου πληρώνονται οι παραγωγοί να τρέχει με 550 εκατομμύρια ευρώ και πληρωμές σε καθυστέρηση επί έξη και επτά μήνες, ο κλάδος μοιάζει με καζάνι που βράζει.

Ανά εβδομάδα ακούγονται σενάρια για την αντιμετώπιση της κατάστασης κυρίως σε ό,τι αφορά στο αποκαλούμενο new deal , δηλαδή την πλήρη αναμόρφωση του συστήματος αμοιβών των παραγωγών, που θα βασίζεται στα πραγματικά στοιχεία κόστους ανά τεχνολογία, τις επιβαρύνσεις που έχουν οι παραγωγοί από τραπεζικό δανεισμό κλπ.

Ωστόσο στην αρχή λόγω καθυστέρησης της έγκρισης των μέτρων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και στη συνέχεια για άγνωστους λόγους, η δημοσιοποίηση του new deal καθυστερεί. Όλοι ελπίζουν ότι θα έχουν εικόνα στις αρχές του 2014, ενώ το ΥΠΕΚΑ καταβάλλει προσπάθειες να πείσει την τρόικα ώστε η μνημονιακή υποχρέωση για μηδενισμό του ελλείμματος του λογαριασμού ΑΠΕ στο τέλος του 2014, να μετατεθεί, τουλάχιστον για ένα χρόνο.

Ήδη η ΡΑΕ δημοσιοποίησε την απόφασή για το επίπεδο της επιβάρυνσης που πρέπει να προκύψει στους λογαριασμούς ηλεκτρικού, προκειμένου να μηδενιστεί το έλλειμμα του λογαριασμού ΑΠΕ, κάτι που αποτελεί νομοθετική υποχρέωση. Τα ποσά που προβλέπει η απόφαση της ΡΑΕ προκαλούν "ανατριχίλα" κυρίως στους βιομηχανικούς καταναλωτές, αφού θα διπλασιαστεί το τέλος ΕΤΜΕΑΡ, επιβαρύνοντας το παραγωγικό τους κόστος. Έτσι ο συμβιβασμός της τελευταίας στιγμής προβλέπει αναστολή δύο μηνών έως ότου οριστικοποιηθούν τα μέτρα για τις ΑΠΕ (new deal, μείωση στις ταρίφες) ώστε η επιβάρυνση των καταναλωτών να περιοριστεί.

Φυσικό αέριο

Τέλος, στο φυσικό αέριο, και ενώ σε εκκρεμότητα βρίσκεται η συμφωνία ΔΕΠΑ-Gazprom για τους όρους προμήθειας του ρώσικου αερίου, τα νερά ήρθε να ταράξει ακόμη περισσότερο η απαίτηση της τρόικας για αλλαγή του μοντέλου στη λιανική πώληση φυσικού αερίου.

Στην ουσία η τρόικα ζητά, και έχει λόγους για αυτό, την κατάργηση των τοπικών μονοπωλίων που λειτουργούν τα δίκτυα και προμηθεύουν τους καταναλωτές. Μόνο που το Ελληνικό δημόσιο έχει σε ισχύ συμβάσεις με δύο εταιρείες κολοσσούς (Shell, ENI) για τα δίκτυα Αττικής, Θεσσαλονίκης και Θεσσαλίας και κάθε συζήτηση για καταγγελία των συμβάσεων αυτών, ιδίως όταν η Ελλάδα προσπαθεί να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των διεθνών επενδυτών, θα προκαλούσε ανεπανόρθωτες ζημιές στο κύρος της χώρας.

Πάντως και εξ αιτίας του θέματος που έχει εγερθεί, οι διαγωνισμοί για τις τρεις νέες ΕΠΑ σε Κεντρική Ελλάδα, Κεντρική Μακεδονία και Ανατολική Μακεδονία και Θράκη απέβησαν άκαρποι για δεύτερη φορά. Ενώ ως επακόλουθο της εκκρεμότητας αυτής, και η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ παραπέμφθηκε στις καλένδες.

Όσο για τη διαπραγμάτευση με τη Gazprom, οι εκπτώσεις που πρόσφερε η ρωσική εταιρεία, σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες απέχουν από τις αντίστοιχες που έδωσε σε άλλους ευρωπαίους πελάτες της. Έναντι 460 ευρώ τα 1.000 κυβικά μέτρα που πληρώνει σήμερα η ΔΕΠΑ (περίπου 12,88 δολάρια το ΜΒΤU-εκατομμύριο βρετανικές θερμικές μονάδες), ο μέσος όρος στις ευρωπαϊκές χώρες είναι 365-370 δολάρια, ενώ πελάτες της στη Γερμανία αγοράζουν προς 340 δολάρια.

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η Gazprom προτείνει για την Ελλάδα τιμή λίγο κάτω από τα 400 δολάρια τα 1.000 κυβικά μέτρα και αναδρομικότητα στην τιμή αυτή μεγαλύτερη των έξη μηνών. Μέσα στο πρώτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου αναμένονται οι επίσημες τελικές προτάσεις εκ μέρους της Gazprom με τις πιθανότητες κατάληξης σε μη συμφωνία και προσφυγής της ΔΕΠΑ στη διεθνή διαιτησία να αυξάνουν.