ΣτΕ: Αντισυνταγματική η τακτοποίηση αυθαιρέτων νέας γενιάς

Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) με την υπ΄ αριθμ. 3341/2013 απόφασή της έκρινε αντισυνταγματική την τακτοποίηση των αυθαιρέτων με "πάγωμα" της κατεδάφισής τους για 30 χρόνια (αφού καταβληθεί το σχετικό πρόστιμο), καθώς και συνολικά τον νόμο 4014/2011 για την περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, την δημιουργία του «Πράσινου Ταμείου», κ.λπ.

Πρόσφατα η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έχει κρίνει αντισυνταγματική την παλαιότερη προσπάθεια (παλαιό νομοθετικό πλαίσιο) νομιμοποίησης των αυθαιρέτων.

Ειδικότερα, η Ολομέλεια των συμβούλων της Επικρατείας έκρινε κατά πλειοψηφία ότι ο Ν. 4014/2011 είναι αντίθετος στο άρθρο 24 παράγραφος 2 του Συντάγματος που προστατεύει το περιβάλλον, τον ορθολογικό πολεοδομικό σχεδιασμό, το οικιστικό περιβάλλον, κ.λπ.

Οι δικαστές έκριναν ότι οι ρυθμίσεις του επίμαχου άρθρου 24 του νόμου 4014/2011 έχουν ως συνέπεια «να ανατρέπεται και σε κάθε περίπτωση να νοθεύεται, ο επιβαλλόμενος από το άρθρο 24 του Συντάγματος ορθολογικός πολεοδομικός σχεδιασμός και να επέρχεται αλλοίωση της λειτουργικότητας των οικισμών και επιδείνωση των όρων διαβιώσεως των κατοίκων, δεδομένου ότι η αναστολή αυτή επέρχεται με μόνη την υποβολή αίτησης του ενδιαφερομένου και των σχετικών δικαιολογητικών και την καταβολή του οριζόμενου στο νόμο ποσού ειδικού προστίμου, χωρίς την ειδική για κάθε αυθαίρετο κρίση του αρμοδίου οργάνου της διοίκησης, ύστερα από εκτίμηση πολεοδομικών και κτιριολογικών κριτηρίων, που εξαρτώνται από το μέγεθος, τη χρήση, το είδος και τη σημασία της αυθαίρετης κατασκευής, καθώς και από τις επιπτώσεις στο χώρο που την περιβάλλει, δηλαδή τη συνολική επιβάρυνση της περιοχής».

Ακόμη, επισημαίνουν ότι δυσμενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις που δημιουργούνται από το Ν. 4014/2011 δεν αναιρούνται από την πρόβλεψη ότι το ειδικό πρόστιμο που επιβάλλεται για το "πάγωμα" της κατεδάφισής τους περιέρχεται στο «Πράσινο Ταμείο».

Και αυτό γιατί, μόνο το 25% των πόρων του «Πράσινου Ταμείου» διατίθενται «αποκλειστικά για τις λειτουργικές του ανάγκες και την εκπλήρωση των σκοπών του», ενώ για το υπόλοιπο ποσοστό μπορεί με υπουργικές αποφάσεις να περιέλθει «στο κρατικό προϋπολογισμό, προδήλως εν όψει της οικονομικής κρίσης της χώρας».

Εξάλλου, συνεχίζει η Ολομέλεια του ΣτΕ, «οι εισπρακτικοί και λοιποί σκοποί δεν θα ήταν δυνατόν να θεμελιώσουν λόγο δημοσίου συμφέροντος που θα δικαιολογούν τη θέσπιση ρυθμίσεων με ευρύτερες συνέπειες σε βάρος του περιβάλλοντος όπως είναι οι ρυθμίσεις» του επίμαχου νόμου.

Στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο είχαν προσφύγει κάτοικοι του Αμαρουσίου Αττικής, της Φθιώτιδος, Θεσπρωτίας, κ.λπ., ζητώντας την ακύρωση των υπουργικών αποφάσεων που καθορίζουν τις διαδικασίες είσπραξης και απόδοσης του ειδικού παραβόλου-προστίμου στο «Πράσινο Ταμείο».

Τι απαντά το ΥΠΕΚΑ

Με αφορμή τα παραπάνω το ΥΠΕΚΑ εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία αναφέρει:

Σε συνέχεια δημοσιευμάτων, κυρίως στον ηλεκτρονικό τύπο, σχετικά με απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας περί αντισυνταγματικότητας του νόμου των αυθαιρέτων, το ΥΠΕΚΑ διευκρινίζει τα εξής:

• Το Συμβούλιο της Επικρατείας εξέτασε την αντισυνταγματικότητα του νόμου 4014/2011 όσον αφορά τις διατάξεις περί αυθαίρετης δόμησης. Μετά την πλήρη δημοσίευση του σκεπτικού της απόφασης, το ΥΠΕΚΑ θα μπορεί να τοποθετηθεί ειδικότερα.

• Σε κάθε περίπτωση, η αναμενόμενη απόφαση αφορά τις διατάξεις του νόμου 4014/2011 περί αυθαιρέτων, οι οποίες έχουν ήδη παύσει να ισχύουν. Το ΥΠΕΚΑ, λαμβάνοντας υπόψιν την πάγια νομολογία του ΣτΕ, πρότεινε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης και το περιβαλλοντικό ισοζύγιο, το οποίο ισχύει και λειτουργεί ήδη. Η ηγεσία του ΥΠΕΚΑ είχε από νωρίς διαγνώσει τα προβλήματα του Νόμου 4014/2011. Για αυτό το λόγο επέλεξε, αντί άλλων διαθέσιμων λύσεων, να καταρτίσει ένα νέο νόμο για την αυθαίρετη δόμηση και το περιβαλλοντικό ισοζύγιο, με διαφορετική φιλοσοφία και σφαιρική αντιμετώπιση των ζητημάτων. Η αυθαίρετη δόμηση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με αποσπασματικές νομοθετικές πρωτοβουλίες. Απαιτεί ολιστική προσέγγιση και συνολικό σχεδιασμό. Αυτό έγινε, με το νόμο 4178/2013 που ισχύει ήδη, με τις νομοθετικές πρωτοβουλίες για το Κτηματολόγιο και τους δασικούς χάρτες που ψηφίστηκαν τον Ιούνιο, με τη χωροταξική και πολεοδομική μεταρρύθμιση που σύντομα θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση.

• Υπενθυμίζεται ότι ο νόμος 4178/2013, που ήδη εφαρμόζεται, κινείται στο πλαίσιο της νομολογίας του ΣτΕ. Αντιμετωπίζει τελείως διαφορετικά, με πολεοδομικά χαρακτηριστικά, τα προ του 1983 ακίνητα σε σχέση με τα αυθαίρετα που κατασκευάστηκαν μετά το 1983 ως τον Ιούλιο του 2011. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην απόδειξη του χρόνου κατασκευής, αποκλειστικά με χρήση δημοσίου εγγράφου και σχετικής αεροφωτογραφίας.

• Το ΥΠΕΚΑ, αναγνωρίζοντας τα προβλήματα των παλαιότερων ρυθμίσεων, προχώρησε για πρώτη φορά με το συγκεκριμένο νόμο σε κατηγοριοποίηση των αυθαιρέτων με βάση το βαθμό της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Απαιτείται διαφορετική αντιμετώπιση στις μικροαυθαιρεσίες, στις υπερβάσεις και στις παντελώς αυθαίρετες κατασκευές. Ειδικά για τις τελευταίες, υπάρχουν πολεοδομικές προϋποθέσεις για την οριστική υπαγωγή και έλεγχος από ελεγκτή δόμησης για εξέταση της ορθότητας της δήλωσης κάθε ξεχωριστού αυθαιρέτου.

• Υπενθυμίζεται επίσης ότι στο νόμο 4178/2013 δεν προβλέπεται συγκεκριμένο ποσοστό του ειδικού προστίμου το οποίο θα κατευθύνεται σε δράσεις περιβαλλοντικού ισοζυγίου μέσω Πράσινου Ταμείου (όπως στον Ν.4014/2011), αλλά αυτό το ποσοστό θα ορίζεται κλιμακωτά, βάσει του αριθμού των δηλώσεων υπαγωγής, με Κοινή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών ΠΕΚΑ και Οικονομικών.

• Επιπλέον, η νομοθετική πρωτοβουλία που ανέλαβε το ΥΠΕΚΑ αποτρέπει τη δημιουργία νέας γενιάς αυθαιρέτων μέσω της παροχής σε όλους αεροφωτογραφιών του Ιουλίου 2011 για όλη τη χώρα, με αυστηροποίηση των ποινών σε όσους δηλώσουν ψευδή στοιχεία και με την ενίσχυση του επιτελικού ρόλου της Ειδικής Υπηρεσίας Κατεδαφίσεων. Πέραν αυτών το ΥΠΕΚΑ έχει νομοθετήσει ένα σύνολο διατάξεων που αποτρέπει την αυθαίρετη δόμηση: το Νέο Οικοδομικό Κανονισμό, τους ελεγκτές δόμησης, την ηλεκτρονική ταυτότητα κτιρίου.

• Ο νόμος 4178/2013 δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο περιβαλλοντικό ισοζύγιο, εισάγοντας νέες ουσιαστικές διαδικασίες. Βάζει αντικειμενικά κριτήρια, καθορίζει τις δράσεις περιβαλλοντικής αποκατάστασης. Κατευθύνει τους πόρους από τα πρόστιμα εκεί ακριβώς που υπάρχει η μεγαλύτερη περιβαλλοντική επιβάρυνση, με ηλεκτρονικό αντικειμενικό τρόπο, ακόμη και σε επίπεδο γειτονιάς.

• Τέλος, στο συγκεκριμένο νόμο περί αντιμετώπισης της αυθαίρετης δόμησης και περιβαλλοντικού ισοζυγίου περιλαμβάνονται ήδη διατάξεις για όσους έχουν ενταχθεί στις ρυθμίσεις του Νόμου 4014/2011, ή άλλων προγενέστερων νομοθετικών ρυθμίσεων. Οι πολίτες που έχουν κάνει χρήση των διατάξεων του Νόμου 4014/2011, θα μπορούν να ενταχθούν στις διατάξεις του νέου νόμου με συμψηφισμό των προστίμων που έχουν καταβάλλει.