Εθνική: Βελτιώνεται το κλίμα στις ΜμΕ

Την εξαμηνιαία έρευνα συγκυρίας των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (ΜμΕ) δημοσίευσε η Εθνική Τράπεζα, βάσει δείγματος σχεδόν 1.000 εταιρειών.

Η έρευνα επιχειρεί να αποτυπώσει τις σημαντικές μεταβολές που διενεργούνται στις ελληνικές ΜμΕ μέσω διαχρονικής απεικόνισης της κατάστασης και των αναγκών τους, ενώ με βάση μια σειρά τυποποιημένες ερωτήσεις δομείται ο Δείκτης Εμπιστοσύνης της ΕΤΕ για τις ΜμΕ. Επιπλέον, αυτή η μελέτη εστιάζει στο θέμα της απασχόλησης και του κόστους εργασίας για τις ΜμΕ.

Εμφανή σημάδια βελτίωσης του επιχειρηματικού κλίματος

Η μικρή τάση βελτίωσης του επιχειρηματικού κλίματος για τις ΜμΕ που σημειώθηκε στο τέλος του 2012 εντείνεται το πρώτο εξάμηνο του 2013. Συγκεκριμένα, αύξηση σημειώνεται στο ποσοστό των επιχειρήσεων με πρωταρχικό στόχο την ανάπτυξη, οι οποίες φτάνουν το 1/3 του τομέα ΜμΕ το πρώτο εξάμηνο του 2013 (έναντι ¼ το 2012).

Παράλληλα, οι εκτιμήσεις των ΜμΕ για την απασχόληση του επόμενου εξαμήνου αποτυπώνουν μια τάση σταθεροποίησης, ενώ οι επενδυτικές προοπτικές τους είναι βελτιωμένες (ιδιαίτερα στον κλάδο της βιομηχανίας). Σε αυτό το πλαίσιο, η πορεία του δείκτη εμπιστοσύνης είναι θετική για όλους τους κλάδους, με την εντονότερη βελτίωση να παρατηρείται στο κομμάτι του δείκτη που αντικατοπτρίζει τη μελλοντική ζήτηση. Όσον αφορά τους επιμέρους τομείς που ξεχωρίζουν θετικά, σημειώνουμε τις εξωστρεφείς βιομηχανίες, τους χονδρεμπόρους, τον τουρισμό και τους ελεύθερους επαγγελματίες.

Επιπλέον, οι προσδοκίες των επιχειρήσεων γίνονται όλο και πιο θετικές όσο μεγαλύτερος είναι ο κύκλος εργασιών τους, όπως αποτυπώνεται στον δείκτη εμπιστοσύνης. Σημειώνουμε ότι οι μεγαλύτερες ΜμΕ στην πλειονότητά τους δηλώνουν βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος. Αντιστοίχως, το μέγεθος του κύκλου εργασιών επιδρά θετικά στη στρατηγική τους προτεραιότητα. Ειδικότερα, το 60% των μεγαλύτερων ΜμΕ στοχεύει στην ανάπτυξη, έναντι μόλις 11% των μικρότερων ΜμΕ.

Μόνο το 1/3 των ΜμΕ θεωρεί ότι έχει ακάλυπτες ανάγκες χρηματοδότησης

Όσον αφορά την ανάγκη χρηματοδότησης, το 41% του συνόλου των ΜμΕ δήλωσε ότι δεν χρειάστηκε χρηματοδότηση, το 26% (που αντιστοιχεί στα ¾ των ΜμΕ που έκαναν αίτηση) έλαβε χρηματοδότηση και το λοιπό 1/3 του συνόλου των ΜμΕ χρειάστηκε χρηματοδότηση, αλλά δεν μπόρεσε να τη λάβει (κυρίως γιατί δεν έκανε αίτηση και δευτερευόντως λόγω απόρριψης αυτής).

Πέρα από τον θετικό δείκτη εμπιστοσύνης, οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις του δείγματός μας ξεχωρίζουν ως το πιο υγιές κομμάτι των ΜμΕ και υπό το πρίσμα της κεφαλαιακής επάρκειας, καθώς αντιμετωπίζουν αποδοτικότερα τις πιέσεις ρευστότητας και λαμβάνουν τη χρηματοδότηση που αιτούνται σε ποσοστό της τάξης του 90% (έναντι 30% για τις μικρότερες ΜμΕ). Έτσι, μόνο το 17% των μεγαλύτερων ΜμΕ δηλώνει ότι έχει ακάλυπτες ανάγκες χρηματοδότησης, έναντι 60% για τις μικρότερες.

Οι ΜμΕ αποδείχτηκαν αρκετά ευέλικτες και συγκράτησαν το κόστος εργασίας τους

H αρνητική συγκυρία της τελευταίας πενταετίας έχει οδηγήσει σε πτώση του κύκλου εργασιών τις ΜμΕ κατά περίπου 50% - ποσοστό που κυμαίνεται από 40% για τις μεγαλύτερες του δείγματος μας μέχρι 90% για τις μικρότερες. Ωστόσο, οι ΜμΕ αποδεικνύονται αρκετά ευέλικτες, καθώς σε αυτήν τη συγκυρία, κατάφεραν να περιορίσουν το κόστος εργασίας αρκετά ώστε να παραμείνει σταθερό ποσοστό των εσόδων τους. Συγκεκριμένα, ο περιορισμός του κόστους εργασίας πάνω από 50% την πενταετία 2007-2012 επιτεύχθηκε κυρίως μέσω μείωσης του μέσου μισθού (που συνέβαλε κατά 28%) και δευτερευόντως μέσω απολύσεων (που συνέβαλαν κατά 25%).

Απολύσεις και μειώσεις μισθών κράτησαν την παραγωγικότητα σταθερή

Η μέση απασχόληση ανά ΜμΕ μειώθηκε κατά 25% την προηγούμενη πενταετία (40% στις μικρές και 23% στις μεσαίες επιχειρήσεις), με τη μεγαλύτερη πτώση στις κατασκευές (52%) και τη μικρότερη στις υπηρεσίες (5%). Επιπλέον, σημειώνουμε στροφή προς τη μερική απασχόληση και μέση καθυστέρηση πληρωμής μισθών της τάξεως του 1,5 μήνα.

Παράλληλα, ο μέσος ετήσιος μισθός μειώθηκε 28% την προηγούμενη πενταετία (42% στις μικρές και 17% στις μεσαίες επιχειρήσεις), με τη μεγαλύτερη πτώση στις υπηρεσίες (47%) και τη μικρότερη στη βιομηχανία (11%). Η εξέλιξη αυτή αποτελεί μία ακόμα ένδειξη της ανθεκτικότητας των πιο μεγάλων επιχειρήσεων.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η παραγωγικότητα (προσαρμοσμένη για μισθούς) έχει περιοριστεί κατά 12% την προηγούμενη πενταετία, με τη μεγαλύτερη πτώση στο εμπόριο (18%) και μικρή άνοδο στη βιομηχανία (3%) κυρίως λόγω εξωστρέφειας. Στο σημείο αυτό σημειώνουμε ότι οι μικρές επιχειρήσεις μέσω των επιθετικών μισθολογικών μειώσεων κατάφεραν να αυξήσουν την παραγωγικότητα 12% την τελευταία πενταετία.

Σε αυτό το υφεσιακό κλίμα, υπήρξαν ΜμΕ που αύξησαν την απασχόλησή τους

Σε μια περίοδο τόσο κάθετης συρρίκνωσης εύλογα η πλειονότητα των ΜμΕ προχώρησε σε μείωση της απασχόλησης την τελευταία πενταετία. Ωστόσο το 17% των ΜμΕ (στην πλειονότητά τους μεσαίες επιχειρήσεις) επέλεξε καθαρή αύξηση της απασχόλησης στο ίδιο διάστημα - με το 7% των ΜμΕ να αυξάνει την απασχόλησή του πάνω από 50%. Σημειώνουμε ότι τα 2/3 των ΜμΕ που αύξησαν απασχόληση το κατάφεραν χωρίς να αυξήσουν το μισθολογικό τους κόστος. Οι ΜμΕ που αύξησαν την απασχόληση κατάφεραν να επιτύχουν ένα διπλό στόχο: (i) Κέρδισαν μερίδιο αγοράς έναντι των εταιρειών που ακολούθησαν περιοριστικές πολιτικές απασχόλησης. (ii) Κατάφεραν να παραμείνουν το πιο υγιές κομμάτι των ΜμΕ, διατηρώντας την υψηλότερη παραγωγικότητα (προσαρμοσμένη για μισθούς) που είχαν και πριν από την κρίση, επιδεικνύοντας υψηλότερη αντοχή στην κρίση και παρουσιάζοντας βελτιωμένη οργανωτική εικόνα.

Η πλειονότητα των ΜμΕ δίνει ιδιαίτερη σημασία στο νομοθετικό πλαίσιο της αγοράς εργασίας

Το 60% των ΜμΕ θεωρεί ότι οι νομοθετικές ρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν στην αγορά εργασίας την τελευταία τριετία φάνηκαν χρήσιμες (οι μεσαίες επιχειρήσεις δηλώνουν περισσότερο ωφελημένες). Παράλληλα, το 80% των ΜμΕ θεωρεί ότι μπορεί να ενισχυθεί από περαιτέρω νομοθετικές ρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, κυρίως στους τομείς: (i) μείωση των εργοδοτικών εισφορών, (ii) καθιέρωση ευέλικτων ωραρίων, (iii) μείωση του κόστους των απολύσεων και (iv) μεταβολές στις συλλογικές διαπραγματεύσεις.

Το μεγαλύτερο κομμάτι των αναγκαίων ανακατατάξεων στην αγορά εργασίας των ΜμΕ έχει ήδη πραγματοποιηθεί.
Μετά τις αναδιαρθρώσεις της προηγούμενης πενταετίας στην αγορά εργασίας, οι ΜμΕ δείχνουν μια τάση σταθεροποίησης της απασχόλησης για το επόμενο έτος, καθώς μόλις το 20% συνεχίζει να απασχολεί πλεονάζον προσωπικό (ποσοστό σημαντικά χαμηλότερο από το 44% που προχώρησε σε περιορισμό κόστους εργασίας μέσω απολύσεων την προηγούμενη πενταετία). Είναι επίσης ενθαρρυντικό ότι μόνο το ½ των ΜμΕ εκτιμά ότι θα μεταβάλει το μισθολογικό του κόστος το επόμενο έτος (έναντι ¾ που το μετέβαλαν την προηγούμενη πενταετία). Ωστόσο, η ανάγκη για περαιτέρω περιορισμό του μοναδιαίου κόστους εργασίας παραμένει για να γίνουν οι ελληνικές ΜμΕ πιο ανταγωνιστικές.

Η έρευνα συγκυρίας των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, με ημερομηνία Ιούλιος 2013, εκπονήθηκε από τη Διεύθυνση Στρατηγικής και Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας, από τις αναλύτριες Φραγκίσκα Βουμβάκη, Μαρία Σάββα, Αθανασία Κουτούζου και μπορεί να βρεθεί στην ενότητα Κλαδικές Μελέτες του E.Spot (online περιοδικό της Εθνικής Τράπεζας) στην ακόλουθη ιστοσελίδα:
www.nbg.gr/wps/portal/el/THE-GROUP/Press-Office/E-spot/Reports/content/Reports/smes-2013-h1