Ισχυρή πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης παρατηρείται τους τελευταίους μήνες στην ελληνική αγορά, απειλώντας να τινάξει στον αέρα τους στόχους της κυβέρνησης για αύξηση των εσόδων και εντείνοντας τις ανησυχίες των τραπεζιτών για το πού θα εκτιναχτούν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Με το ξέσπασμα της δημοσιονομικής κρίσης οι καταναλωτές άρχισαν να σφίγγουν το ζωνάρι περιορίζοντας αρχικά τις ελαστικές δαπάνες τους και εν συνεχεία ακόμη και αυτές που θεωρούνταν, επί χρόνια, «ανελαστικές». Τα πρώτα δείγματα της συγκράτησης στην κατανάλωση φάνηκαν στην εορταστική κίνηση του Δεκεμβρίου, η οποία ήταν πεσμένη σε σύγκριση με αυτήν του επεισοδιακού Δεκεμβρίου του 2008.

Στο α΄ τρίμηνο η κατάσταση επιδεινώθηκε. Παρά το γεγονός ότι φέτος συνέπεσαν, στο διάστημα Ιανουαρίου - Μαρτίου, η περίοδος των εκπτώσεων και του Πάσχα, οι πωλήσεις του συνόλου, σχεδόν, των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά μειώθηκαν, σε σύγκριση με το περυσινό αντίστοιχο τρίμηνο, το οποίο ήταν «ισχνό» λόγω του ξεστοκαρίσματος.

Οι καταναλωτές στράφηκαν περισσότερο σε προϊόντα με ανταγωνιστικές τιμές, με αποτέλεσμα εταιρίες με αντίστοιχο concept να δουν τις πωλήσεις τους να αυξάνονται (Jumbo, ΙΚΕΑ) ή να πλησιάζουν αυτές του περυσινού διαστήματος (Sprider).

Οι διοικήσεις εισηγμένων (Φουρλής, Sprider) εκτίμησαν ότι το β΄ τρίμηνο θα είναι πολύ πιο δύσκολο καθώς η κατανάλωση υποχωρεί συνολικά στην αγορά ένδυσης - υπόδησης κατά 20% - 30%. Στα ηλεκτρικά οι πωλήσεις κλιματιστικών είναι σημαντικά πεσμένες σε σχέση με πέρυσι, μείωση που δεν αντισταθμίζεται από τη μικρή άνοδο στις πωλήσεις συστημάτων εικόνας και ήχου εν όψει Μουντιάλ.

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΣΕΕ, η οποία εκπροσωπεί μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις του εμπορίου, στην ένδυση και στην υπόδηση οι πωλήσεις υποχωρούν έως και 50%, ενώ έπιπλα και οικιακός εξοπλισμός παρουσιάζουν πτώση κατά 30%. Επίσης βιβλία, εφημερίδες και γραφική ύλη καταγράφουν υποχώρηση 30%, ενώ άλλοι μικροί εμπορικοί κλάδοι (από ανθοπωλεία έως pet shops) παρουσιάζουν μείωση έως και 70%.

Χαρακτηριστικό του… μαχαιριού που πέφτει στην ιδιωτική κατανάλωση είναι ότι περιορίζονται ακόμη και έξοδα τα οποία, μερικούς μήνες πριν, θεωρούνταν ανελαστικά. Σύμφωνα με τα στοιχεία των διυλιστηρίων, η αγορά της βενζίνης συρρικνώθηκε κατά 11,5%(!) σε όγκο πωλήσεων το α΄ τρίμηνο, πριν καν δηλαδή επέλθουν οι μεγάλες αυξήσεις στον ειδικό φόρο καυσίμων, που εκτίναξαν την τιμή της.

Τον Απρίλιο η μείωση στην κατανάλωση βενζίνης άγγιξε, σύμφωνα με πληροφορίες, το 20%, ενώ οι βενζινοπώλες κάνουν λόγο και για «βουτιά» της τάξης του 25%. Τα στοιχεία επιβεβαιώνονται και από τη μείωση των διελεύσεων κατά 7% με 8% από τα διόδια εθνικών οδών και ιδιωτικών αυτοκινητοδρόμων.

Στη λιανική των τροφίμων παρατηρείται, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, πτώση της κατανάλωσης κατά 3,5% με 4%, με περιορισμό του μέσου καλαθιού αγορών στα super markets και στροφή των καταναλωτών σε προϊόντα που είναι σε προσφορά ή σε προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας.

Παγωμένη παραμένει η οικοδομή

Παγωμένη παραμένει η οικοδομή, με όλο τον κύκλο που συνδέεται μαζί της να υποφέρει. Οι πωλήσεις τσιμέντου μειώθηκαν για ένατο συνεχόμενο τρίμηνο κατά περίπου 10% στην εγχώρια αγορά, όπως συνάγεται από τα νούμερα της Τιτάν, ενώ ακόμη μεγαλύτερη ήταν η μείωση στις πωλήσεις ξυλείας, μπετόβεργας χρωμάτων, συστημάτων αλουμινίου, πλαστικών σωλήνων και άλλων οικοδομικών υλικών παρά τον ήπιο κλιματικά χειμώνα που ευνοούσε οικοδομικές εργασίες.

Η παραγωγή κεραμοποιίας μειώθηκε κατά 30% σύμφωνα με εκτιμήσεις εταιριών κατά το τελευταίο πεντάμηνο, οι πωλήσεις σωλήνων για ύδρευση - αποχέτευση κατά 30% με 40% και οι πωλήσεις έτοιμου σκυροδέματος πάνω από 20%.

Η επί τρία συνεχόμενα έτη μείωση της ζήτησης στα επαγγελματικά ακίνητα, η πτώση των πωλήσεων και τα λουκέτα έχουν ως αποτέλεσμα να αναπροσαρμόζονται για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία βίαια οι τιμές των ενοικίων προς τα κάτω. Το σύνολο σχεδόν των επιχειρήσεων λιανικής επαναδιαπραγματεύεται συμβάσεις ενοικίων, ενώ ο αυξανόμενος αριθμός ξενοίκιαστων ακινήτων εξαφανίζει τον «αέρα».

Στα επαγγελματικά ακίνητα εμφανίζεται το πρώτο δείγμα αποπληθωρισμού εξαιτίας της υψηλής προσφοράς και της χαμηλής ζήτησης. Ακολουθεί η ιδιωτική κατοικία όπου επίσης οι τιμές των ενοικίων πιέζονται, με βραδύτερο όμως ρυθμό.

Η εντεινόμενη άπνοια στην οικοδομή, που αποτέλεσε επί χρόνια τη λοκομοτίβα της ανάπτυξης στην Ελλάδα, επηρεάζει και τον τομέα των υπηρεσιών καθώς δικηγόροι, συμβολαιογράφοι και άλλες κατηγορίες ελεύθερων επαγγελματιών βλέπουν τα έσοδά τους να μειώνονται.

Στροφή σε οικονομικότερες λύσεις από τα τηλέφωνα ως τις… γεννήσεις

Τα αποτελέσματα του ΟΤΕ έδειξαν επίσης τη στροφή των καταναλωτών σε οικονομικότερα πακέτα. Μέσα σε ένα τρίμηνο ο Οργανισμός έχασε περισσότερες από 120.000 PSTN και ISDN γραμμές και η διοίκησή του πνέει τα μένεα εναντίον της ΕΕΕΤ για την καθυστέρηση στην έγκριση των προσφορών ολοκληρωμένων λύσεων από πλευράς Οργανισμού.

Οικονομικότερες λύσεις αναζητούν οι καταναλωτές ακόμη και στις γεννήσεις. Από πέρυσι τον Σεπτέμβριο παρατηρείται σταδιακή στροφή προς τα δημόσια νοσοκομεία, αναγκάζοντας τις μαιευτικές κλινικές (Μητέρα, Ιασώ, Λητώ) να μειώσουν τις χρεώσεις δωματίων και να προσφέρουν οικονομικά πακέτα για όλο τον προγεννητικό έλεγχο και την επέμβαση τοκετού.

Υπολείπονται του στόχου τα έσοδα από ΦΠΑ

Η σημαντική πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης απειλεί να εκτροχιάσει τους στόχους αύξησης των εσόδων του Προγράμματος Σταθερότητας. Παρά την αύξηση του συντελεστή στον ΦΠΑ, τα έσοδα δεν βρίσκονται στα επίπεδα που θα ήθελε το υπουργείο Οικονομικών, γι' αυτό και επεξέτεινε το «πάγωμα» επιστροφής ΦΠΑ στις επιχειρήσεις ως τις 30 Σεπτεμβρίου.

Έτσι, το υπουργείο Οικονομικών διατηρεί κοντά στους στόχους τα έσοδα του προϋπολογισμού, τα οποία, όπως έχει γράψει ήδη το Euro2day, παρουσιάζουν υστέρηση περίπου 800 εκατ. ευρώ στο τετράμηνο Ιανουαρίου - Απριλίου αν δεν ληφθούν υπ' όψιν οι επιστροφές φόρου. Με δεδομένο όμως ότι οι επιστροφές είναι μειωμένες κατά 26,7% στο τετράμηνο, η υστέρηση των καθαρών εσόδων περιορίζεται σε λιγότερο από 300 εκατ. ευρώ.

Η σημαντική μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης προβληματίζει και τους τραπεζίτες, καθώς απειλεί το πιο προβληματικό στην τρέχουσα συγκυρία χαρτοφυλάκιο χορηγήσεών τους. Αυτό των δανείων προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Ο ρυθμός δημιουργίας νέων δανείων σε καθυστέρηση στην κατηγορία των μικρομεσαίων τρέχει με περίπου 15% και υπάρχουν φόβοι ότι αν δεν αναθερμανθεί η κατανάλωση θα αυξηθεί περαιτέρω.

Στον αντίποδα, ο ρυθμός δημιουργίας επισφαλών δανείων στα καταναλωτικά έχει σταθεροποιηθεί ή και κινείται επιβραδυνόμενος με ενίσχυση της τάσης των αποπληρωμών από τους καλούς πελάτες τους τελευταίους μήνες.