Αυστηρή προειδοποίηση για τους κινδύνους που ενέχει ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός για παρατεταμένη περίοδο χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης απευθύνει μέσω της ενδιάμεσης έκθεσης νομισματικής πολιτικής ο διοικητής της ΤτΕ κ. Γ. Προβόπουλος, εκτιμώντας πως μέσω του περιορισμού της σπατάλης και της φοροδιαφυγής μπορούν να εξοικονομηθούν 3 - 5 δισ. ευρώ τον χρόνο.

Ζητά τολμηρά βήματα για τον περιορισμό του διαρθρωτικού ελλείμματος κατά 5 μονάδες την προσεχή διετία, κρούει κώδωνα κινδύνου για το δημόσιο χρέος που εκτοξεύτηκε στο 111% του ΑΕΠ στο τέλος του πρώτου εξαμήνου, προβλέπει καθίζηση της πιστωτικής επέκτασης στο 4% στο τέλος του έτους και συρρίκνωση της ελληνικής οικονομίας κατά 1% (ή και παραπάνω), σε συνδυασμό με πτώση της απασχόλησης κατά 1% - 1,5% και αύξηση της ανεργίας πάνω από το 9% του εργατικού δυναμικού.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο κ. Προβόπουλος θέτει στην πρώτη γραμμή των προτεραιοτήτων της κυβέρνησης βαθιές τομές με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις -οι οποίες θεωρεί ότι μπορούν να περάσουν πιο εύκολα εξαιτίας της κρισιμότητας των οικονομικών συνθηκών που έδειξε η κρίση- και ζητά η δημοσιονομική προσαρμογή να προέλθει κατά τα δύο τρίτα από την πλευρά των δαπανών και κατά το ένα τρίτο από τα έσοδα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκεντρώνει η άποψη της ΤτΕ σχετικά με την εξοικονόμηση που μπορεί να προέλθει από την καταπολέμηση της σπατάλης. "Όπως κατά προσέγγιση υπολογίζεται, εάν επιτευχθεί εξάλειψη της σπατάλης και της φοροδιαφυγής σταδιακά εντός 10 ετών, το δημοσιονομικό όφελος θα είναι της τάξεως των 3 - 5 δισ. ευρώ ή 1,2% - 2,2% του ΑΕΠ ετησίως".

Επείγουσα η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων

"Οι χώρες εκείνες όπως η Ελλάδα, που χαρακτηρίζονται από "δίδυμα" ελλείμματα (το δημοσιονομικό και το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών) και από χρέη, αντιμετωπίζουν σοβαρό κίνδυνο να είναι πολύ δυσχερέστερη και πιο αργή η έξοδος από την κρίση και να υπάρξει έτσι παρατεταμένη περίοδος χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης", σημειώνει στην έκθεσή της η ΤτΕ και τονίζει: "Επείγει η άμεση εφαρμογή ενός μεσοπρόθεσμου σχεδίου που θα περιλαμβάνει τολμηρές αλλά αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Άμεση προτεραιότητα του σχεδίου πρέπει να είναι η δημοσιονομική εξυγίανση σε συνδυασμό (α) με ανακατανομή των δημόσιων δαπανών υπέρ εκείνων που έχουν το μεγαλύτερο αναπτυξιακό αποτέλεσμα και συμβάλλουν στη στήριξη των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και (β) με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ιδίως όσες έχουν μηδενικό ή χαμηλό δημοσιονομικό κόστος, οι οποίες μπορούν άμεσα να τονώσουν τις αναπτυξιακές προοπτικές.

Ο βασικός άξονας του προγράμματος πρέπει επομένως να είναι: "φρένο στα ελλείμματα - επιτάχυνση στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις". Αυτά τόνισε ο κ. Προβόπουλος και σημείωσε πως "δεν υπάρχουν περιθώρια ούτε για καθυστερήσεις ούτε για ημίμετρα".

Στην πρώτη γραμμή των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων ο κ. Προβόπουλος θέτει την εξυγίανση του δημόσιου τομέα και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητάς του, την αναμόρφωση του Ασφαλιστικού, την απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων και την αλλαγή του σημερινού προτύπου παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας, σε συνδυασμό με την προώθηση πολιτικών για την πράσινη ανάπτυξη.

Προσοχή στις αγορές

"Έχει ουσιώδη σημασία να μεταδοθεί στις αγορές το μήνυμα ότι η Ελλάδα παραμένει προσηλωμένη στον μεσοπρόθεσμο στόχο της ισχυρής δημοσιονομικής θέσης. Αυτό θα ενισχύσει την αξιοπιστία της χώρας στις διεθνείς αγορές και θα δημιουργήσει θετικές προσδοκίες" σημειώνει ο διοικητής της ΤτΕ μετά την επισήμανση ότι τα δημοσιονομικά μεγέθη έχουν επιδεινωθεί δραματικά. "Η δημοσιονομική εξυγίανση είναι επιτακτικά αναγκαία προκειμένου να μην τελματωθούν οι οικονομικές προοπτικές της χώρας. Απαιτείται μείωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ελλείμματος σωρευτικά κατά 5% του ΑΕΠ τη διετία 2010 - 2011 και στη συνέχεια κατά 1,5% - 2% του ΑΕΠ ετησίως επί σειρά έτη".

Το 2008 το έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης διαμορφώθηκε στο 5,6% του ΑΕΠ (σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΕΣΥΕ), ενώ φέτος θα είναι πολύ υψηλότερο, όπως σαφώς προμηνύει η αύξηση, κατά το εννεάμηνο Ιανουαρίου - Σεπτεμβρίου, των καθαρών δανειακών αναγκών της Κεντρικής Κυβέρνησης σε ταμειακή βάση στο 9,9% του ετήσιου ΑΕΠ (από 4,9% του ΑΕΠ την αντίστοιχη περυσινή περίοδο). Το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης θα εμφανίσει και αυτό μεγάλη αύξηση φέτος (από 99,2% του ΑΕΠ το 2008), καθώς ήδη στο τέλος Ιουνίου έφθασε στο 111,5% του ετήσιου ΑΕΠ.

Τα σημερινά υψηλά επίπεδα του δημοσιονομικού ελλείμματος και του δημόσιου χρέους, καθώς και η επαναξιολόγηση των κινδύνων από τους επενδυτές στις διεθνείς αγορές καθιστούν αναγκαία την ταχεία και αποφασιστική διόρθωση των ελλειμμάτων προκειμένου να μειωθεί σημαντικά το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η δημοσιονομική προσαρμογή επίσης επιβάλλεται από τις δημογραφικές εξελίξεις και προοπτικές, οι οποίες είναι ιδιαίτερα δυσμενείς για την Ελλάδα και θα εντείνουν σοβαρά τις δημοσιονομικές πιέσεις μετά το 2015.

Δεδομένου ότι το έλλειμμα και το χρέος έχουν φθάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα, η δημοσιονομική προσαρμογή θα πρέπει να έχει στόχο από το 2010 τη μείωση του "διαρθρωτικού" δημοσιονομικού ελλείμματος κατά 1,5% - 2% του ΑΕΠ ετησίως. Προκειμένου μάλιστα να υπάρξει αξιόπιστη, αισθητή και γρήγορη βελτίωση και να αντιστραφεί το αρνητικό κλίμα, θα απαιτηθεί εντονότερη προσπάθεια κατά τη διετία 2010 - 2011, δηλαδή σωρευτική μείωση του διαρθρωτικού ελλείμματος κατά 5 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ. Επιπλέον, χρειάζεται να επιτευχθούν μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα για να μειωθεί ουσιαστικά το δημόσιο χρέος σε λογικό βάθος χρόνου.

Το απαιτούμενο πολυετές σχέδιο δημοσιονομικής εξυγίανσης πρέπει να δημοσιοποιηθεί το συντομότερο δυνατό, ώστε οι αγορές να γνωρίζουν εξαρχής τι προτίθενται να κάνουν (και πώς) οι ελληνικές αρχές.


ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Α. Η εξέλιξη των δημοσιονομικών μεγεθών και οι βασικές κατευθύνσεις ενός
πολυετούς σχεδίου δημοσιονομικής εξυγίανσης

Τα δημοσιονομικά μεγέθη έχουν επιδεινωθεί δραματικά. Η δημοσιονομική εξυγίανση είναι επιτακτικά αναγκαία προκειμένου να μην τελματωθούν οι οικονομικές προοπτικές της χώρας. Απαιτείται μείωση του διαρθρωτικού δημοσιονομικού ελλείμματος σωρευτικά κατά 5% του ΑΕΠ τη διετία 2010 - 2011 και στη συνέχεια κατά 1,5% - 2% του ΑΕΠ ετησίως επί σειρά ετών.

Το 2008 το έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης διαμορφώθηκε στο 5,6% του ΑΕΠ (σύμφωνα με εκτιμήσεις της ΕΣΥΕ), ενώ φέτος θα είναι πολύ υψηλότερο, όπως σαφώς προμηνύει η αύξηση, κατά το εννεάμηνο Ιανουαρίου - Σεπτεμβρίου, των καθαρών δανειακών αναγκών της Κεντρικής Κυβέρνησης σε ταμειακή βάση στο 9,9% του ετήσιου ΑΕΠ (από 4,9% του ΑΕΠ την αντίστοιχη περυσινή περίοδο). Το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης θα εμφανίσει και αυτό μεγάλη αύξηση φέτος (από 99,2% του ΑΕΠ το 2008), καθώς ήδη στο τέλος Ιουνίου έφθασε στο 111,5% του ετήσιου ΑΕΠ.

Δεδομένου ότι το έλλειμμα και το χρέος έχουν φθάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα, η δημοσιονομική προσαρμογή θα πρέπει να έχει στόχο από το 2010 τη μείωση του "διαρθρωτικού" δημοσιονομικού ελλείμματος κατά 1,5% - 2% του ΑΕΠ ετησίως. Προκειμένου μάλιστα να υπάρξει αξιόπιστη, αισθητή και γρήγορη βελτίωση και να αντιστραφεί το αρνητικό κλίμα, θα απαιτηθεί εντονότερη προσπάθεια κατά τη διετία 2010 - 2011, δηλαδή σωρευτική μείωση του διαρθρωτικού ελλείμματος κατά 5 εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ. Επιπλέον, χρειάζεται να επιτευχθούν μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα για να μειωθεί ουσιαστικά το δημόσιο χρέος σε λογικό βάθος χρόνου.

Όπως κατά προσέγγιση υπολογίζεται, εάν επιτευχθεί εξάλειψη της σπατάλης και της φοροδιαφυγής σταδιακά εντός 10 ετών, το δημοσιονομικό όφελος θα είναι της τάξεως των 3 - 5 δισ. ευρώ ή 1,2% - 2,2% του ΑΕΠ ετησίως.

Β. Οι διαρθρωτικές αδυναμίες και οι απαιτούμενες κεντρικές κατευθύνσεις των
διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων

Επείγει η εφαρμογή σειράς διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για να ενισχυθούν οι παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας και η απασχόληση. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να έχουν κεντρική επιδίωξη τη σταθερή βελτίωση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας, την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης, καθώς και τη δημιουργία των προϋποθέσεων για τη μόνιμη και οριστική εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών. Ειδικότερα, πρέπει να παγιωθούν συνθήκες που θα ευνοούν τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, την ενδυνάμωση των εξαγωγών, την εισροή ξένων άμεσων επενδύσεων και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα. Επιπλέον, οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να στηρίζουν αποτελεσματικά μια μακροπρόθεσμα βιώσιμη ανάπτυξη που σέβεται και προστατεύει το περιβάλλον και ενισχύει την κοινωνική συνοχή.

Οι κυριότερες κατευθύνσεις διαρθρωτικής πολιτικής συνοψίζονται στα εξής:

• Εξυγίανση του δημόσιου τομέα και βελτίωση της αποτελεσματικότητάς του.

• Ενίσχυση της παραγωγικής βάσης μέσω των επενδύσεων.

• Αύξηση του ποσοστού απασχόλησης και διαρκής ποιοτική αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού.

• Ενδυνάμωση του ανταγωνισμού σε όλες τις αγορές.

• Αλλαγή του σημερινού προτύπου παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας.


Γ. Η ελληνική οικονομία

Υπό την επήρεια του αντίξοου διεθνούς περιβάλλοντος, οι πραγματικές επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας χειροτέρευσαν.

Η διεθνής κρίση έχει επηρεάσει αρνητικά την ελληνική οικονομία. Ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνθηκε απότομα στο 2% το 2008 (από 4,5% το 2007), ενώ -σύμφωνα με προσωρινές εκτιμήσεις της ΕΣΥΕ- ήταν μηδενικός το πρώτο εξάμηνο του 2009.

Για ολόκληρο το 2009, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, η μείωση του ΑΕΠ μπορεί να προσεγγίσει ή και να ξεπεράσει το 1%. Η συνολική απασχόληση θα μειωθεί κατά 1% - 1,5%, ενώ το ποσοστό ανεργίας θα αυξηθεί και θα υπερβεί το 9%. Ο πληθωρισμός (βάσει του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή) θα υποχωρήσει στο 1,1% - 1,3%, κυρίως λόγω της μείωσης των τιμών του αργού πετρελαίου και των τροφίμων αλλά και της κάμψης της ζήτησης, ενώ ο πυρήνας του πληθωρισμού θα εμφανίσει πιο περιορισμένη υποχώρηση (στο 2,1%), παραμένοντας σε υψηλότερο επίπεδο απ' ό,τι στη ζώνη του ευρώ, με αποτέλεσμα να συνεχίζεται η διάβρωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας ως προς τις τιμές.

Κυρίως λόγω της μεγάλης πτώσης των εισαγωγών, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αναμένεται να περιοριστεί περίπου στο 11% του ΑΕΠ, εξακολουθώντας όμως να κινείται σε πολύ υψηλά επίπεδα.

Δ. Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις

Η επιβράδυνση του ρυθμού πιστωτικής επέκτασης προς τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά συνεχίζεται, ενώ τα τραπεζικά επιτόκια καταθέσεων και δανείων έχουν μειωθεί σημαντικά. Ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης ενδεχομένως θα πλησιάσει το 4% στο τέλος του έτους.

Η επιβράδυνση της πιστωτικής επέκτασης προς τον ιδιωτικό τομέα εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί τους επόμενους μήνες, καθώς η ζήτηση δανείων εξακολουθεί να επηρεάζεται αρνητικά από την εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας, ενώ οι όροι και τα κριτήρια χρηματοδότησης από τις τράπεζες αναμένεται να παραμείνουν στο διάστημα αυτό αυστηρά.

Ωστόσο, στη στήριξη της προσφοράς δανείων εκ μέρους των τραπεζών θα συνεχίσουν να συμβάλλουν τα μέτρα της ΕΚΤ για την ενίσχυση της χρηματοδότησης. Στη ζήτηση δανείων θα έχουν θετική επίδραση τα παρατηρούμενα σχετικώς χαμηλά επίπεδα των επιτοκίων των τραπεζικών δανείων, τα οποία συνεχίζουν να υποχωρούν. Ο ετήσιος ρυθμός πιστωτικής επέκτασης προς τον ιδιωτικό τομέα ενδεχομένως θα πλησιάσει το 4% στο τέλος του 2009.

Ε. Το τραπεζικό σύστημα

Η σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος διαφυλάχθηκε, αλλά οι επισφάλειες συνεχίζουν να αυξάνονται και γι’ αυτό απαιτείται διαρκής επαγρύπνηση.


* Δείτε στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό" τη συνοπτική παρουσίαση καθώς και ολόκληρη την ενδιάμεση έκθεση της ΤτΕ για τη νομισματική πολιτική.