Από τα χαμηλότερα ως τα υψηλότερα επίπεδά της, η ελληνική παιδεία χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία της «παπαγαλίας», της κονσερβαρισμένης γνώσης. Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε ήδη σε διεθνείς διαγωνισμούς, όπως αυτός της PISA, που μας απασχόλησε σε προηγούμενο σημείωμα.

Θυμίζουμε επιγραμματικά το συμπέρασμα που έβγαλε για τις επιδόσεις των μαθητών, ηγετικό στέλεχος του διεθνούς διαγωνισμού: «Οι Έλληνες μαθητές είναι πολύ καλοί στην αναπαραγωγή του περιεχομένου που έχουν μάθει. Αλλά ο σύγχρονος κόσμος δεν μας ανταμείβει πλέον μόνο για αυτά που γνωρίζουμε -η Google ξέρει τα πάντα- αλλά για όσα μπορούμε να κάνουμε με αυτά που γνωρίζουμε. Και οι Έλληνες μαθητές αγωνίζονται όταν πρέπει να προεκτείνουν από αυτά που γνωρίζουν και να εφαρμόσουν δημιουργικά τις γνώσεις τους σε νέες καταστάσεις, ακριβώς, δηλαδή, τα πράγματα που απαιτεί ο σύγχρονος κόσμος από τους ανθρώπους».

Η τάση παρατηρείται εδώ και αρκετά χρόνια. Ενώ οι οικονομικές ανισότητες διογκώνονται στον Δυτικό κόσμο, χωρίς να έχει υπάρξει ικανοποιητική αντιμετώπιση του φαινομένου, στο προσκήνιο βρίσκονται διάφορα θέματα «δικαιωμάτων», υπέρ κοινωνικών μειοψηφιών, στα οποία κοινός παρονομαστής συνήθως είναι ότι δεν απαιτούν σημαντικές κρατικές δαπάνες.

Καλοπροαίρετα, θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι δεδομένης και της οικονομικής συγκυρίας, τα κυρίαρχα πολιτικά ρεύματα οδηγούν τις κοινωνίες σε προοδευτικές φιλελεύθερες κατευθύνσεις, στα σημεία στα οποία τους το επιτρέπει η εκάστοτε οικονομική πραγματικότητα.

Η 7η Οκτωβρίου του 2023 είναι μια μέρα που θα γραφτεί στην ιστορία. Για λόγους που δεν έχουν ακόμη διερευνηθεί, ένοπλες ομάδες της Χαμάς κατάφεραν να επιφέρουν ίσως το βαρύτερο πλήγμα που δέχθηκε ποτέ το κράτος του Ισραήλ, σχεδόν χωρίς αντίσταση.

Οι αγριότητες που διέπραξε η Χαμάς εναντίον αμάχων, σε συνδυασμό με το βαθύ αίσθημα ανασφάλειας που δημιούργησε ο απόλυτος αιφνιδιασμός και η αδυναμία έγκαιρης αντίδρασης των δυνάμεων ασφαλείας, ήταν επόμενο ότι θα δημιουργήσουν κλίμα ισχυρής στρατιωτικής αντίδρασης, κάτι που πιθανώς επιδίωκαν οι εγκέφαλοι του χτυπήματος της Χαμάς.

Το νέο έτος έρχεται με μεγάλες προσδοκίες αλλά και εξίσου σοβαρές ανησυχίες, σε διεθνές επίπεδο. Οι προσδοκίες αφορούν περισσότερο οικονομικά θέματα, με επίκεντρο την ανάπτυξη, τον πληθωρισμό και τα επιτόκια, ενώ οι ανησυχίες, γεωπολιτικά ζητήματα με κύρια εστία τη σύγκρουση μεταξύ της Δύσης και των αποκαλούμενων «αναθεωριστών», στην οποία όμως πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η στάση των υπόλοιπων, λιγότερο ή περισσότερο «ουδέτερων» κρατών, που αποκαλούμε πλέον «Παγκόσμιο Νότο».

Από το τι θα συμβεί σε αυτά τα μέτωπα εξαρτάται εν πολλοίς και η πορεία των εξελίξεων στην Ελλάδα, η οποία, όπως έχουμε τονίσει και σε προηγούμενα σημειώματα, απηχώντας την άποψη παραγόντων της αγοράς, διαθέτει πολιτική σταθερότητα αλλά και θετική οικονομική τάση, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει πλέον περισσότερο από εξωγενείς παρά από ενδογενείς παράγοντες.

Ζούμε μια εξαιρετικά ασυνήθιστη περίοδο. Η Ελλάδα κινείται σε θετική οικονομική τροχιά, απολαμβάνει πολιτική σταθερότητα, ενώ σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, στις σχέσεις με τη γειτονική Τουρκία, διερχόμαστε ξανά μια περίοδο ευχάριστης, προσωρινής έστω, ύφεσης.

Αντιθέτως, τα μηνύματα από το εξωτερικό είναι κάθε άλλο παρά ευχάριστα, με την προοπτική να εξελιχθούν ακόμη χειρότερα. Η ρίζα των δεινών βρίσκεται στη γεωπολιτική, στην ανοικτή αμφισβήτηση της κυριαρχίας της Δύσης. Οι συνέπειες, όμως, επηρεάζουν άμεσα και έμμεσα την πολιτική, την οικονομία και τις κοινωνίες της.