Γιατί πρέπει τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης να στραφούν σε εναλλακτικές επενδύσεις

Μια από τις κυρίαρχες τάσεις στον χώρο των επενδύσεων τα τελευταία χρόνια αποτελεί η στροφή των θεσμικών επενδυτών προς τις εναλλακτικές επενδύσεις.

Γενικά, εναλλακτικές επενδύσεις χαρακτηρίζονται όλες οι επενδύσεις εκτός των παραδοσιακών (μετοχές, ομόλογα και μετρητά), και χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

Α. Επενδύσεις σε περιουσιακά στοιχεία πραγματικής οικονομίας (real assets):

1. Ακίνητη περιουσία (είτε απ’ ευθείας είτε μέσω εισηγμένων Ανώνυμων Εταιρειών Επενδύσεων σε Ακίνητη Περιουσία - ΑΕΕΑΠ, ή ιδιωτικών κεφαλαίων),
2. Περιουσιακά στοιχεία (μετοχές/ομόλογα) έργων υποδομών,
3. Εμπορεύματα

Β. Επενδύσεις σε επιχειρηματικά κεφάλαια: κεφάλαια που επενδύουν σε μετοχές μη εισηγμένων εταιρειών. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα private equity, venture capital, καθώς και τα private credit funds.

Γ. Επενδύσεις σε εναλλακτικά αμοιβαία κεφάλαια: αμοιβαία κεφάλαια που ακολουθούν στρατηγικές απόλυτης απόδοσης.

Αν και συχνά αντιμετωπίζουμε τις εναλλακτικές επενδύσεις ως μία ενιαία κατηγορία, οι παραπάνω κατηγορίες παρουσιάζουν πολύ διαφορετικά επενδυτικά χαρακτηριστικά μεταξύ τους (αναμενόμενη απόδοση, μεταβλητότητα και συσχέτιση των αποδόσεων τους με τις παραδοσιακές αγορές).

Τα χαρακτηριστικά των εναλλακτικών επενδύσεων

Οι επενδύσεις σε ακίνητη περιουσία ενσωματώνουν χαρακτηριστικά τόσο ομολογιακών, όσο και μετοχικών επενδύσεων. Οι επενδύσεις σε έργα υποδομών προσφέρουν ελκυστικές αποδόσεις παρουσιάζοντας συνήθως χαμηλή μεταβλητότητα στις μελλοντικές χρηματοροές. Ωστόσο, το κυριότερο κοινό χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης κατηγορίας είναι η προστασία από τον πληθωρισμό, καθώς τα έσοδα είναι συνήθως συνδεδεμένα με τον πληθωρισμό.

Οι επενδύσεις σε επιχειρηματικά κεφάλαια προσφέρουν έκθεση σε μεγάλες κατηγορίες μη εισηγμένων εταιρειών, όπως εταιρείες start up, αναπτυσσόμενες αλλά και προβληματικές εταιρείες στις οποίες ενδεχόμενη αναδιάρθρωσή τους μπορεί να τις οδηγήσει σε κερδοφορία.

Το σημαντικότερο στοιχείο των διεθνών επιχειρηματικών κεφαλαίων είναι οι εντυπωσιακές ιστορικές αποδόσεις τους. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της PitchBook (Morningstar), τα private equity που δημιουργήθηκαν από το 2000 έως το 2022 είχαν κατά μέσο όρο εσωτερικό βαθμό απόδοσης (IRR) μεγαλύτερο κατά 5,9% αυτού των παγκόσμιων μετοχών (συγκρίνοντας το διάμεσο αμοιβαίο κεφάλαιο private equity με τους δείκτες Morningstar Global).

Οι επενδύσεις σε εναλλακτικά αμοιβαία κεφάλαια προσφέρουν πολύ ελκυστικές αποδόσεις προσαρμοσμένες στον κίνδυνο (υψηλότερα Sharpe ratios) και χαμηλή συσχέτιση με τις μετοχικές αγορές και τα παραδοσιακά χαρτοφυλάκια. Η χαμηλή αυτή συσχέτιση προσδίδει ακόμη μεγαλύτερη σημασία στην συμπερίληψη των εναλλακτικών αμοιβαίων σε παραδοσιακά χαρτοφυλάκια σε περιόδους υψηλής μεταβλητότητας.

Η διεθνής τάση

Οι θεσμικοί επενδυτές διεθνώς, έχοντας αναγνωρίσει τα παραπάνω θετικά χαρακτηριστικά, έχουν συμπεριλάβει τις εναλλακτικές επενδύσεις στα χαρτοφυλάκιά τους. Η τάση αυτή ξεκίνησε από τα χαρτοφυλάκια των αμερικανικών πανεπιστημίων την δεκαετία του 1990 και σήμερα πολλά από τα παραπάνω χαρτοφυλάκια έχουν επενδύσει πάνω από το 50% των κεφαλαίων τους σε εναλλακτικές επενδύσεις.

Τα συνταξιοδοτικά ταμεία ακολούθησαν την παραπάνω τάση και αυξάνουν συνεχώς το ποσοστό των εναλλακτικών επενδύσεων στα χαρτοφυλάκιά τους. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΟΟΣΑ, το ποσοστό των εναλλακτικών επενδύσεων στα ταμεία έφτασε στο 20% το 2022 από 12,6% το 2012, με το ποσοστό των εναλλακτικών επενδύσεων να αυξάνεται στις 30 από τις 35 χώρες που παρακολουθεί ο ΟΟΣΑ.

Όσον αφορά τα ευρωπαϊκά ταμεία, το ποσοστό των εναλλακτικών επενδύσεων σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία είναι περίπου 17%.

Η ελληνική πραγματικότητα

Τα ελληνικά Ταμεία, δυστυχώς, δεν έχουν ακολουθήσει την ίδια στρατηγική. Οι εναλλακτικές επενδύσεις στα ελληνικά Ταμεία αποτελούν ένα πολύ χαμηλό μονοψήφιο ποσοστό των συνολικών τους επενδύσεων. Το μικρό μέγεθος των Ταμείων αλλά και η ασάφεια σχετικά με τα όρια επενδύσεων των προηγούμενων νόμων, είναι οι σημαντικότεροι λόγοι αυτής της διαφοροποίησης.

Ο νέος νόμος 5078/2023 θέτει ξεκάθαρα όρια όσον αφορά τις εναλλακτικές επενδύσεις. Σύμφωνα με τον νέο νόμο τα Ταμεία:

1. Μπορούν να επενδύουν έως 10% των περιουσιακών στοιχείων σε μέσα τα οποία έχουν μακροπρόθεσμο επενδυτικό ορίζοντα και δεν αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε ρυθμιζόμενες αγορές (π.χ. Infrastructure bonds, equities, funds, private companies)
2. Μπορούν να επενδύουν έως 5% σε επιχειρηματικά κεφάλαια μη εισηγμένα προς διαπραγμάτευση σε ρυθμιζόμενες αγορές και αγορές τρίτων χωρών (private equity, private debt, venture capital, real estate funds)
3. Μπορούν να επενδύουν έως 5% σε μερίδια οργανισμών εναλλακτικών επενδύσεων, εφόσον η διαχειρίστρια εταιρεία έχει αδειοδοτηθεί βάσει του ν. 4209/2013 (Α’ 253) ή της Οδηγίας 2011/61/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 8ης Ιουνίου 2011 (European Alternative Investment Funds)

Τα παραπάνω όρια ισχύουν και για τα Ταμεία υποχρεωτικής ασφάλισης του νόμου 4052/2012.

Όσον αφορά το μικρό μέγεθος των ταμείων επαγγελματικής ασφάλισης, θα πρέπει να τονίσουμε ότι σήμερα υπάρχουν πολλές επιλογές εναλλακτικών επενδύσεων, με χαμηλό ελάχιστο ποσό επένδυσης αλλά και δυνατότητα ρευστοποίησης. Οι επιλογές αυτές μάλιστα διευρύνονται συνεχώς. Συνεπώς, είναι εφικτή η δημιουργία ενός επαρκώς διαφοροποιημένου χαρτοφυλακίου εναλλακτικών επενδύσεων ακόμα για ταμεία με μικρό μέγεθος.

Μετά την ψήφιση του νέου νόμου είναι πλέον απαραίτητο τα ελληνικά συνταξιοδοτικά ταμεία να εντάξουν τις εναλλακτικές επενδύσεις στα χαρτοφυλάκια τους. Οι επενδυτικές επιτροπές αλλά και οι διαχειριστές οφείλουν να κινηθούν γρήγορα και να εισηγηθούν, όπου απαιτείται, την επικαιροποίηση των επενδυτικών πολιτικών με την εισαγωγή των εναλλακτικών επενδύσεων στις επιτρεπόμενες επενδύσεις και τη διεύρυνση των επενδυτικών ορίων στις επενδύσεις αυτές.

Η συμπερίληψη των εναλλακτικών επενδύσεων θα προσφέρει διαφοροποίηση και χαμηλή συσχέτιση με τις παραδοσιακές επενδύσεις βελτιώνοντας έτσι σημαντικά τα χαρακτηριστικά κινδύνου-απόδοσης των χαρτοφυλακίων τους, ωφελώντας εντέλει τους ασφαλιζόμενους των ταμείων.

* CEO Ιolcus Investments, μέλος του Ομίλου Πειραιώς