Λογιστική για... αρχάριους

Η χρηματοοικονομική λογιστική επιτρέπει την εκτίμηση της κατάστασης των επιχειρήσεων με βάση τα δεδομένα που δημοσιεύουν. Επιπλέον κάποιος πρέπει να τα αποκρυπτογραφήσει και να τα εξηγήσει: τι είναι ο ισολογισμός; Τι είναι ο λογαριασμός αποτελεσμάτων χρήσης; Τι είναι ο πίνακας ροών του ταμείου;

Αυτό το άρθρο είναι προσανατολισμένο για μη ειδικούς στη λογιστική, παρουσιάζει τα θεμελιώδη στοιχεία της χρηματοοικονομικής λογιστικής και εκθέτει με αναλυτικό τρόπο τα στοιχεία του ισολογισμού και του λογαριασμού αποτελεσμάτων χρήσης (ατομικά και ενοποιημένα). Ο βασικός στόχος είναι η καλύτερη κατανόηση της λογιστικής και χρηματοοικονομικής σημασίας των διάφορων θέσεων των ετήσιων λογαριασμών. Αναλύει διεξοδικά τη χρηματοοικονομική σημασία των δεδομένων.

Ετήσιοι λογαριασμοί, χρηματοοικονομικές καταστάσεις

Η χρηματοοικονομική λογιστική μεταφράζει, με μια εξειδικευμένη ορολογία, την οικονομική και νομική πραγματικότητα που βιώνει κάθε επιχείρηση, με στόχο να δημιουργήσει τους ετήσιους λογαριασμούς (ισολογισμός, λογαριασμός αποτελεσμάτων, παράρτημα) ή τις χρηματοοικονομικές καταστάσεις (ετήσιες καταστάσεις ροών). Ιδιαίτερα για τη Γαλλία, η χρηματοοικονομική λογιστική εγγράφεται σε ένα πλαίσιο τριών βασικών κανόνων: οι διεθνείς νόρμες IFRS, ο εμπορικός κώδικας και το γενικό λογιστικό πλάνο (PCG).

Οι χρηματοοικονομικές καταστάσεις διέπονται από τις διεθνείς νόρμες IFRS, περιλαμβάνουν τους ετήσιους λογαριασμούς, τον πίνακα ροών του ταμείου και τον πίνακα μεταβολής της καθαρής θέσης (ιδίων κεφαλαίων).

Ο Ισολογισμός σε μια δεδομένη ημερομηνία παρουσιάζει τα στοιχεία που κατέχει (ενεργητικό) και αυτά που οφείλει (παθητικό). Ένας χρηματοοικονομικός ορισμός του ισολογισμού είναι: το ενεργητικό αποτελεί τη «μηχανή παραγωγής» της επιχείρησης προϊόντων ή υπηρεσιών και το παθητικό το χρηματοοικονομικό κεφάλαιο που χρηματοδοτεί τη μηχανή παραγωγής. (βλ. Ζοπουνίδης, 2013, Βασικές αρχές χρηματοοικονομικού μάνατζμεντ, Εκδ. Κλειδάριθμος). Ο λογαριασμός αποτελεσμάτων περιλαμβάνει τα έσοδα και τα έξοδα της χρήσης.

Ο πίνακας ροών του ταμείου παρουσιάζει τις εισροές-εκροές πόρων κατά τη διάρκεια της χρήσης. Τριών ειδών ροές υπάρχουν: της δραστηριότητας (πωλήσεις, αγορές), των επενδύσεων και της χρηματοδότησης (νέα δάνεια).

Η πιο συνηθισμένη περίπτωση της μεταβολής της καθαρής θέσης οφείλεται στη διανομή μέρους των καθαρών κερδών υπό μορφή μερισμάτων ή στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου. Ο πίνακας αποτελεσμάτων παρουσιάζει τριών ειδών αποτελέσματα:

• Αποτελέσματα εκμετάλλευσης

• Χρηματοοικονομικό αποτέλεσμα (μερίσματα εισπραττόμενα από θυγατρικές, …, μείον τόκοι από τραπεζικά δάνεια, … )

• Έκτακτο αποτέλεσμα.

Τρεις είναι οι βασικές αρχές που διέπουν τις χρηματοοικονομικές καταστάσεις: αξιόπιστη εικόνα, κανονικότητα, ειλικρίνεια. Δηλαδή, οφείλουν να παρέχουν αξιόπιστη εικόνα της περιουσίας, της χρηματοοικονομικής θέσης και του αποτελέσματος της επιχείρησης.

Διοικητική λογιστική

Αποτελεί μια ξεχωριστή επιστήμη όπως η χρηματοοικονομική λογιστική, το μάρκετινγκ… και έχει ως στόχο να απαντήσει στις δυσκολίες προσδιορισμού του κόστους παραγωγής. Από το 19ο αιώνα πήρε διάφορα ονόματα: βιομηχανική λογιστική, αναλυτική ή λογιστική κόστους, ανάλυση κοστών και σήμερα διοικητική λογιστική. Όλες αυτές οι μέθοδοι έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα και μερικές από αυτές αποτελούν φαινόμενο μόδας.

Νόμιμος έλεγχος των χρηματοοικονομικών καταστάσεων

Audit σημαίνει ελέγχω, αναθεωρώ, εξακριβώνω επιθεωρώ. Στην περίπτωση της Γαλλίας, το audit βασίζεται σε τέσσερις βασικές λειτουργίες.

1. Ύπαρξη αποστολών ελέγχου οι οποίες προσδιορίζονται από τον κώδικα του εμπορίου.

2. Η πραγματοποίησή τους από φυσικά ή νομικά πρόσωπα (cabinetsd’audit) οι οποίοι ονομάζονται ελεγκτές και είναι οι μόνοι που έχουν το δικαίωμα να εκτελέσουν αυτές τις αποστολές.

3. Η πρόσβαση στις λειτουργίες των ελεγκτών είναι ρυθμιζόμενη. Κανείς δε δύναται να εκτελεί τις λειτουργίες αυτές αν δεν είναι αρχικά εγγεγραμμένος σε μια λίστα η οποία δημιουργήθηκε για το λόγο αυτό.

4. Μια οργάνωση του επαγγέλματος των ελεγκτών η οποία αναφέρεται κυρίως στο Ανώτατο Συμβούλιο των Ελεγκτών, στην Εθνική Εταιρεία Ελεγκτών και τις Περιφερειακές Εταιρίες. Η Εθνική Εταιρεία Ελεγκτών συνεργάζεται με τον Υπουργό Δικαιοσύνης και το 2018 περιείχε 12.900 φυσικά πρόσωπα και 6.200 cabinets.

Χρηματοοικονομική Ανάλυση

Η χρηματοοικονομική ανάλυση αφορά τη μελέτη του ισολογισμού, του λογαριασμού αποτελεσμάτων και των δεικτών.

Ο ισολογισμός αναλύεται σε έξι κατηγορίες λογαριασμών:

• Πάγιο Ενεργητικό (ακινητοποιήσεις).

• Βραχυπρόθεσμο Ενεργητικό (αποθέματα, απαιτήσεις).

• Θετικά Διαθέσιμα (χρεόγραφα, ταμείο).

• Διαρκή Κεφάλαια (ίδια κεφάλαια, μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις).

• Βραχυπρόθεσμο Παθητικό (προμηθευτές, κοινωνικές και φορολογικές υποχρεώσεις).

• Τραπεζικά Ανοίγματα.

Υπολογίζονται τρεις βασικές μεταβλητές της χρηματοοικονομικής ισορροπίας (βλ. Ζοπουνίδης, 2013):

• Κεφάλαιο Κίνησης

• Ανάγκες σε Κεφάλαιο Κίνησης

• Ταμειακό Αποτέλεσμα

Ο λογαριασμός αποτελεσμάτων χρήσης αναλύεται σε πέντε βασικές έννοιες.

1. Εμπορικό περιθώριο. Είναι η διαφορά μεταξύ της τιμής πώλησης και του κόστους (πωλήσεις εμπορευμάτων και το κόστος τους).

2. Παραγωγή. Περιλαμβάνει όλη τη δραστηριότητα της επιχείρησης, πωλήσεις προϊόντων και υπηρεσιών, μεταβολές των αποθεμάτων και παραγωγή σε εξέλιξη.

3. Προστιθέμενη αξία. Είναι η διαφορά μεταξύ: αυτών που η επιχείρηση παρήγαγε ή πώλησε και αυτών που κατανάλωσε με προέλευση από τρίτους (αγορά πρώτων υλών, αγορά υπηρεσιών). Εκτιμά κατά συνέπεια τον παραγόμενο πλούτο που δημιουργεί η επιχείρηση. Αποτελεί πάντα σημάδι εξαιρετικών επιδόσεων.

4. Ακαθάριστο πλεόνασμα εκμετάλλευσης. Αντιστοιχεί στον αγγλικό όρο EBITDA (earnings before interest, taxes, depreciation and amortization).

5. Άλλα υπόλοιπα. Είναι υπόλοιπα που αφορούν το αποτέλεσμα εκμετάλλευσης, το τρέχον αποτέλεσμα πριν φόρους, το έκτακτο αποτέλεσμα και το αποτέλεσμα της χρήσης.

Οι δείκτες οι οποίοι παρουσιάζονται στο άρθρο αυτό, είναι οι περισσότερο χρησιμοποιούμενοι στη βιβλιογραφία, αλλά είναι σωστό να αναφερθεί ότι αν και είναι εργαλεία αξιόλογα για τη χρηματοοικονομική ανάλυση, η χρήση τους πολλές φορές είναι ανεπαρκής. Πρέπει πάντα να συνδυάζονται με προβλεπτικά δεδομένα και ποιοτικές πληροφορίες. Ακόμη, πρέπει να είναι σημαντικοί και ανεξάρτητοι μεταξύ τους (Ζοπουνίδης, 2013).

Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την ακόλουθη κατηγοριοποίηση.

1. Δείκτες που αναλύουν τους παράγοντες της παραγωγής.

• Προστιθέμενη αξία / Πωλήσεις ή Ίδια Κεφάλαια

• Ακινητοποιήσεις / Εργαζόμενοι

2. Δείκτες δανεισμού.

• Ίδια Κεφάλαια / Μακροπρόθεσμες Υποχρεώσεις

• Ικανότητα Αυτοχρηματοδότησης / Χρηματοοικονομικές Υποχρεώσεις

3. Δείκτες αποτελεσμάτων.

• Κέρδος / Πωλήσεις ή Ίδια Κεφάλαια ή Διαρκή Κεφάλαια

• Καθαρό Κέρδος / Ίδια Κεφάλαια (ROE)

• PER (priceearningsration), Τιμή Μετοχής / Κέρδος ανά Μετοχή

• Απόδοση: Τιμή Μετοχής / Μερίσματα

• Total shareholder return: Τιμή μετοχής + Μερίσματα / Τιμή αγοράς της Μετοχής

4. Δείκτες του κύκλου εκμετάλλευσης (Δείκτες Διαχείρισης)

• Πωλήσεις / Μέσο Επίπεδο Εμπορευμάτων

• Πωλήσεις / Μέσο Επίπεδο Τελικών Προϊόντων

• Διάρκεια Ανακύκλωσης Απαιτήσεων: (Πελάτες + Γραμμάτια Εισπρακτέα)x360 / Πωλήσεις

• Διάρκεια Ανακύκλωσης Προμηθευτών: (Προμηθευτές + Γραμμάτια Πληρωτέα)x360 / Αγορές και άλλα Έξοδα

5. Δείκτες Ρευστότητας

• Γενική Ρευστότητα: Κυκλοφορούν Ενεργητικό / Βραχυπρόθεσμες Υποχρεώσεις

• Άμεση Ρευστότητα: Κυκλοφορούν Ενεργητικό – Αποθέματα / Βραχυπρόθεσμες Υποχρεώσεις

• Διαθέσιμη Ρευστότητα: Διαθέσιμα+Χρεόγραφα/Βραχυπρόθεσμες Υποχρεώσεις

6. Δείκτες του Λογαριασμού Αποτελέσματος

• Χρηματοοικονομικά Έξοδα / Πωλήσεις

• Έξοδα Προσωπικού / Πωλήσεις

• Διοικητικά Έξοδα/ Πωλήσεις

• Διοικητικά Έξοδα / Προστιθέμενη Αξία

Συμπερασματικά, η γνώση των θεμελιωδών μηχανισμών του χρηματοοικονομικού συλλογισμού επιτρέπει να έχουμε μια αξιόπιστη κρίση για την κατάσταση της επιχείρησης και να κατανοήσουμε καλύτερα το μέλλον της. Χρηματοοικονομική ανάλυση και λογιστική είναι άρρηκτα συνδεδεμένες, διότι δεν μπορείς να πραγματοποιήσεις την πρώτη εάν αγνοείς τη σημασία των δεδομένων των ατομικών και ενοποιημένων λογαριασμών της δεύτερης.

*Ο κ. Κώστας Ζοπουνίδης είναι καθηγητης στο Πολυτεχνειο Κρητης.