Οι προοπτικές του 2019 για χρηματιστήριο και αγορές

Απώλειες που έφτασαν το 24% κατέγραψε ο Γενικός Δείκτης του Χ.Α. κατά το 2018 (μέχρι τη συνεδρίαση της 21/12) επανερχόμενο στο κλίμα της διετίας 2014-15, οπότε οι απώλειες είχαν πάλι ξεπεράσει το 20%.

Με τον τραπεζικό δείκτη να καταγράφει υποχώρηση κατά 52%, το δείκτη μετοχών υψηλής κεφαλαιοποίησης (FTSE- 25) να υποχωρεί κατά 23% και το δείκτη εταιρειών μεσαίας κεφαλαιοποίησης (FTSE -40) κατά 18%.

Παρ’ όλα αυτά, 30 μετοχές σημείωσαν αποδόσεις που ξεπέρασαν το 30% επιβεβαιώνοντας ότι η στρατηγική stock picking (επιλογή εταιρειών με θετικά ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία) μπορεί ακόμη να οδηγήσει, υπό προϋποθέσεις, σε θετικές αποδόσεις τα κεφάλαια των επενδυτών στο πολύπαθο ελληνικό χρηματιστήριο.

Από συναλλακτική σκοπιά, η μέση αξία των συναλλαγών διαμορφώθηκε στα 55,8 εκατ. ευρώ έναντι 58,8 εκατ. το 2017 υποχωρώντας κατά 5,1%, εξέλιξη που προέκυψε από τη συναλλακτική καθίζηση που υπήρξε μετά τον Ιούνιο. Παράλληλα, ο αριθμός των ενεργών μερίδων στο 1ο ενδεκάμηνο ήταν σε μέσα επίπεδα 17, 5 χιλ. έναντι 18,5 χιλ. το 2017 υποχωρώντας κατά 5,4%. Λαμβάνοντας δε υπόψη ότι η συμμετοχή των ξένων στο Χ.Α. ξεπερνά το 60% και ο αριθμός των δραστηριοποιούμενων φυσικών και νομικών προσώπων, το Νοέμβριο ενδεικτικά, ανέρχεται σε 505 (412 από την Ε.Ε. και 93 από άλλες χώρες), οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι το μεγαλύτερο μέρος των ημερήσιων συναλλαγών διενεργείται μέσω ολίγων εκατοντάδων κωδικών!

Ακόμη, η σχέση κεφαλαιοποίησης του Χ.Α. προς το ΑΕΠ υποχώρησε στο 25,7% έναντι του ήδη χαμηλού 28% του προηγούμενου έτους, λόγω κυρίως της μεγάλης υποχώρησης του αριθμητή του κλάσματος.

Η χρονιά που πέρασε μπορεί να χωρισθεί σε δύο περιόδους.

Η πρώτη περιλαμβάνει την περίοδο μέχρι τη λήξη του 1ου εξαμήνου. Στην περίοδο αυτή, ο πήχης των προσδοκιών διατηρείται ψηλά. Ο Ιανουάριος επιβεβαιώνει το θετικό January effect και ο Γ.Δ. σημειώνει στο τέλος την ψηλότερη επίδοση του έτους στις 878,83 μονάδες. Ο S& P ανακοινώνει αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας με τους Fitch και Moody’s να ακολουθούν το Φεβρουάριο. Η χώρα βγαίνει στις αγορές εκδίδοντας επιτυχώς 7ετές ομόλογο με επιτόκιο 3,5%. Ξεκινούν οι αναταράξεις από το εξωτερικό με την αντιπαράθεση των ΗΠΑ με την Κίνα να αρχίζει, τα αμερικανικά ομόλογα να αναρριχώνται και τις ελληνοτουρκικές λεκτικές αψιμαχίες να κλιμακώνονται. Ο Γ.Δ. κινείται κάτω από τος 800 μονάδες το Μάρτιο αλλά το κλίμα δεν αλλάζει ουσιωδώς. Έτσι, η επιτυχής ολοκλήρωση των stress tests για την κεφαλαιακή επάρκειά των συστημικών τραπεζών, επαναφέρει το Γ.Δ, στις 858,22 μονάδες τον Απρίλιο.

Όμως, τον Μάιο, έρχεται η υπόθεση της Folli-Follie να πλήξει καίρια την αξιοπιστία του ελληνικού χρηματιστηρίου καθώς στην πορεία οι έλεγχοι καταδεικνύουν ότι τα εταιρικά μεγέθη ήταν 10 φορές μικρότερα από τα δηλούμενα!

Οι πολιτικές εξελίξεις στην Ιταλία και οι απειλές για «άλλη δημοσιονομική πολιτική» οδηγούν σε αύξηση των αποδόσεων των ιταλικών ομολόγων με άμεσες επιδράσεις και στα ελληνικά, οδηγώντας το Γ.Δ. στις 738 μονάδες. Όταν δε αναγγέλλονται τα αποτελέσματα του Eurogroup της 21ης Ιουνίου σε σχέση με την ολοκλήρωση της 3ης αξιολόγησης, ο σκεπτικισμός έρχεται να πάρει τη θέση της συγκρατημένης μέχρι τότε αισιοδοξίας: η ελληνική οικονομία οφείλει να πετύχει ψηλούς στόχους πρωτογενών πλεονασμάτων, στο 3,5% μέχρι το 2022 και στο 2,2% μέχρι το 2060. Οι δανειστές αποδέχονται 10ετή επιμήκυνση των δανείων επιτρέποντας στην S & P να προβεί σε αναβάθμιση, με την ελληνική κυβέρνηση να αρκείται σε ένα κεφαλαιακό μαξιλάρι 15 δις. ευρώ προσβλέποντας σε γρήγορη έξοδο στις αγορές για να αναχρηματοδοτήσει τις μελλοντικές δανειακές υποχρεώσεις της. Ο Γ.Δ. θα παραμείνει στην περιοχή των 750 μονάδων, τόσο τον Ιούνιο όσο και τον Ιούλιο.

Όμως, από συναλλακτικής πλευράς, ήδη από τον Ιούνιο, όλα αλλάζουν και τον Ιούλιο συντελείται πραγματική συναλλακτική καθίζηση (στα 25 εκ. σε μέσα ημερήσια επίπεδα). Έχουμε εισέλθει πλέον στην 2η περίοδο, με τον απόηχο από το σκάνδαλο Folli-Follie να έχει επηρεάσει καταλυτικά στην αγορά και η καχυποψία να επεκτείνεται και προς άλλες κατευθύνσεις. Η αγορά συνειδητοποιεί ότι το ελληνικό αφήγημα σε σχέση με τις αναπτυξιακές προοπτικές του δεν διαχέει ελκυστικότητα καθώς ο δημοσιονομικός κορσές θα είναι διαρκείας, μέχρι το 2060!

Επιπλέον, τον Αύγουστο, το εξωτερικό περιβάλλον επιβαρύνεται καθώς επανέρχονται τα σενάρια για το Brexit, η τουρκική λίρα καταρρέει, καθώς η ρητορική Ερντογάν δεν επιτρέπει στον Κεντρικό Τραπεζίτη να προβεί στις κατάλληλες παρεμβάσεις, η Ιταλία είναι αγκάθι για την Ε.Ε. και η σινο-αμερικανική αντιπαράθεση συνεχίζεται. Η ελληνική κυβέρνηση κινείται προς κατεύθυνση παροχολογίας, λεκτικά κυρίως, με το πεδίο των μεταρρυθμίσεων να μη σημειώνει πρόοδο.

Έτσι, τον Οκτώβριο, ξεκινά το τραπεζικό ξεπούλημα (sell-off) καθώς επανέρχεται η φημολογία για ενδεχόμενη ανάγκη νέων ανακεφαλαιoποιήσεων στις τράπεζες. Είναι το αποτέλεσμα της χαμηλής κατά τους ξένους προόδου σε σχέση με την εκκαθάριση των χαρτοφυλακίων από τα κόκκινα δάνεια, αλλά και της υποχώρησης των μεγεθών που αφορούν τα λειτουργικά τους αποτελέσματα που απογοητεύουν την επενδυτική κοινότητα όταν δημοσιοποιούνται τα αποτελέσματα 6μηνου, με την εφαρμογή του προτύπου 9 να συντελεί σε αυτό. Κάποιοi ίσως «να γνωρίζουν» την επικείμενη έξοδο 3 συστημικών μετοχών από τους δείκτες MSCI το Νοέμβριο. To ξεπούλημα θα συνεχιστεί οδηγώντας το Γ.Δ. στο χαμηλό του έτους, τις 593,05 μονάδες στις 20/11 και τον ημερήσιο τζίρo να εκτοξεύεται στα 255 εκ. την τελευταία ημέρα του rebalancing.

Στο μεταξύ, το εξωτερικό περιβάλλον επιβαρύνεται περισσότερο. Στην Ευρώπη με την κόντρα Ρώμης-Βρυξελλών να συμπληρώνεται από τα «κίτρινα γιλέκα» στη Γαλλία, το άτακτο Brexit να είναι ένα υπολογίσιμο σενάριο και με τον Trump να οδηγεί ακόμη και σε κλείσιμο μονάδες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης για να επιβάλει το κτίσιμο του τείχους στα σύνορα με το Μεξικό. Oι δείκτες όλων διεθνών αγορών, ανεπτυγμένων και αναδυομένων, υποχωρούν. Σε τέτοιο περιβάλλον είναι αναμενόμενο όσοι συμμετέχουν στο ελληνικό χρηματιστήριο να προβαίνουν σε σταδιακή αποεπένδυση καθώς ο «κίνδυνος χώρας» αναζωπυρώνεται (οι αποδόσεις των 10ετών ομολόγων στο 4,30%) ενόψει των επιτεινόμενων αβεβαιοτήτων και το Χ.Α. δεν έχει θετικούς καταλύτες να επιδείξει. Αναπόφευκτα, ο Γ.Δ. υποχωρεί προσπαθώντας βραχυπρόθεσμα να αποφύγει την εκ νέου υποχώρηση κάτω από τις 600 μονάδες.

Οι προοπτικές για το 2019 

Τα δεδομένα του εξωτερικού περιβάλλοντος από τα οποία επηρεάζεται καταλυτικά το ελληνικό χρηματιστήριο, με δεδομένη τη συναλλακτική εξάρτηση από τα ξένα χαρτοφυλάκια, δεν αφήνουν περιθώρια για καλλιέργεια αισιοδοξίας για το 2019. Ήδη δε, ο απολογισμός των επιδόσεων των δεικτών σε όλες τις αγορές, ανεπτυγμένες και αναδυόμενες είναι αρνητικός, με τις απώλειες που καταγράφονται να είναι διψήφιες καθώς ο ανοδικός κύκλος των αγορών ελέω της δεκαετούς διατήρησης χαμηλών επιτοκίων από τις Κεντρικές Τράπεζες (Federal, ECB και ΒοJ) να οδηγείται στο τέλος του και την αμερικανική κεντρική τράπεζα να έχει ήδη ξεκινήσει τον ανοδικό κύκλο των επιτοκίων εντός του 2018. Την ίδια ώρα ωστόσο, οι αβεβαιότητες της παγκόσμιας οικονομίας κλιμακώνονται. Ας τις συνοψίσουμε:

• Στη Βρετανία, η Βουλή των Κοινοτήτων θα κληθεί στις 14/1 να αποφασίσει αν συμφωνεί με τον προτεινόμενο συμβιβασμό που προτείνει η Τερέζα Μέι με τις Βρυξέλλες. Η καταψήφιση είναι μέχρι τώρα το πλέον πιθανό σενάριο, ανοίγοντας τα ενδεχόμενα είτε για νέο δημοψήφισμα είτε ακόμη και για ένα «άτακτο Brexit».

• Η Ευρώπη καλείται να δρομολογήσει διαδικασίες που θα βελτιώσουν τη συνοχή της με πρωτοβουλίες που πρέπει να προωθηθούν το ταχύτερο (τραπεζική ένωση, «άλλη δημοσιονομική πολιτική κοκ). Όμως, με το κλίμα εντεινόμενου αυξημένου εθνικισμού και λαϊκισμού που σημειώνεται το εγχείρημα είναι τουλάχιστον δύσκολο, αφήνοντας ανοικτά όλα τα ενδεχόμενα σε μια χρονιά με Ευρωεκλογές το Μάιο.

• Η σινο-αμερικανική αντιπαράθεση για τα εμπορικά ζητήματα είναι σε εξέλιξη και ουδείς μπορεί να μιλήσει με ασφάλεια για την έκβασή της, με δεδομένη μάλιστα την απρόβλεπτη προσωπικότητα του Προέδρου Trump.

• Τα γεωπολιτικά δεδομένα σε διάφορα σημεία του πλανήτη, ιδιαίτερα δε στη Μ. Ανατολή αλλά και στη Μεσόγειο με δεδομένη τη συνεχιζόμενη αντιπαράθεση για τους αγωγούς μεταφοράς πετρελαίου/φυσικού αερίου, δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο πολεμικών αντιπαραθέσεων απροσδιόριστης κλίμακας: από μικρό «θερμό επεισόδιο μέχρι κλιμακούμενες πολεμικές επιχειρήσεις!

Τα δεδομένα αυτά, διαμορφώνουν για τους ανά τον κόσμο διαχειριστές συνθήκες υψηλής αβεβαιότητας και τους οδηγούν σε στρατηγικές μείωσης των αναλαμβανόμενων επενδυτικών κινδύνων. Παράλληλα, οι φωνές που ζητούν «λιγότερη παγκοσμιοποίηση» συνεχώς πυκνώνουν. Πρόκειται για εξέλιξη που οδηγεί σε συρρίκνωση του παγκόσμιου εμπορίου με αρνητική επίδραση στη μεγέθυνση της παγκόσμιας οικονομίας που αναπόφευκτα θα οδηγηθεί στην ύφεση αν οι τάσεις αυτές συνεχιστούν, καθώς οι σύνοδοι του G20 ή του G7 που θα μπορούσαν να τις ανατρέψουν κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση: η συνεννόηση των ηγετών είναι ολοένα και λιγότερη με αποτέλεσμα να μην δρομολογούνται συντονισμένες δράσεις.

Το σενάριο της πιθανής εισόδου σε ύφεση, υιοθετείται από αρκετούς επενδυτικούς οίκους, όχι ωστόσο ακόμη από τους διεθνείς οργανισμούς (ΔΝΤ, ΟΟΣΑ κ.ο.κ) που αναφέρονται μόνο σε επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας. Το δυσμενές αποτέλεσμα ωστόσο στα εταιρικά μεγέθη είναι ήδη ορατό οδηγώντας σε υποχώρηση των χρηματιστηριακών τους αποτιμήσεων.

Με τα παραπάνω δεδομένα, το ελληνικό χρηματιστήριο δύσκολα μπορεί να αποφύγει την συμπόρευσή του με τις διεθνείς αγορές. Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και αν τα δεδομένα του διεθνούς περιβάλλοντος εξελιχθούν με ευοίωνο τρόπο, η επενδυτική κοινότητα προσβλέπει σε συγκεκριμένες προϋποθέσεις για να αναθεωρήσει τη στάση της προς το Χ.Α. Οι προϋποθέσεις αυτές αφορούν:

• Τη σαφή πρόοδο στο ζήτημα της εξυγίανσης των τραπεζικών χαρτοφυλακίων. Με την εφαρμογή του ιταλικού προτύπου (τιτλοποίηση δανείων με κρατική εγγύηση για κάποια από αυτά) είτε εκείνου της ΤτΕ με τη δημιουργία φορέα ειδικού σκοπού. Με απομάκρυνση των σεναρίων ανακεφαλαιοποίησης για την ενίσχυση των ιδίων κεφαλαίων με ΑΜΚ παρά μόνο με ομολογιακές εκδόσεις.

• Την επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων με αιχμή τις αποκρατικοποιήσεις.

• Την αλλαγή του μείγματος οικονομικής πολιτικής με τη φορολογική επιβάρυνση φυσικών και νομικών προσώπων από κοινού με τις ασφαλιστικές εισφορές να αρχίζει να υποχωρεί με πειστικό και δεσμευτικό για όλες τι κυβερνήσεις χρονοδιάγραμμα.

• Τη δρομολόγηση δράσεων που θα οδηγήσουν στην αλλαγή του επιχειρηματικού περιβάλλοντος προς το φιλικότερο (λιγότερη γραφειοκρατία, διευκόλυνση αδειοδοτήσεων κοκ), από κοινού με τον έλεγχο της παραοικονομίας.

Τα παραπάνω, είναι οι ελάχιστες προϋποθέσεις για να ξαναδεί με θετικό τρόπο η επενδυτική κοινότητα την αυξημένη συμμετοχή της στα δρώμενα του ελληνικού χρηματιστηρίου, αφού οι εξελίξεις της χρονιάς που λήγει το τραυμάτισαν με τρόπο που η συμμετοχή κεφαλαίων μακράς πνοής να έχει σχεδόν σταματήσει να εξετάζεται!

Καθώς η συμμετοχή ελληνικών εταιρειών στους διεθνείς δείκτες (MSCI κυρίως) έχει πλέον ελαχιστοποιηθεί, με τον αριθμό των μετοχών στον MSCI Standard Greece να είναι μόλις 6. Το restart των επενδυτών, Ελλήνων και ξένων, θα απαιτήσει σημαντικές πρωτοβουλίες για το χρηματιστηριακό θεσμό από την Πολιτεία που πρέπει να επικεντρώσουν:

• Στην αναβάθμιση της αξιοπιστίας του θεσμού και τη σύνδεσή του με αναπτυξιακή διαδικασία.

• Την εισαγωγή κινήτρων για την επάνοδο του επενδυτικού κοινού που έχει συρρικνωθεί δραματικά, όπως προαναφέρθηκε, με τη συμμετοχή μόνο όσων έχουν βραχυπρόθεσμο χρονικά επενδυτικό ορίζοντα.

• Την εισαγωγή κινήτρων για την εισαγωγή νέων εταιρειών (ανταγωνιστική τιμολόγηση κοκ).

• Τη μελέτη των προϋποθέσεων για τη δραστηριοποίηση νέων επενδυτικών φορέων (ΕΕΧ, Α/Κ, venture capital, ΕΚΕΣ, ΑΕΕΑΠ).

Καταληκτικά, το ξεκίνημα του 2019 προϊδεάζει για συνέχιση των αναταράξεων με τους διαχειριστές να συνεχίζουν τη στρατηγική ανάληψης λιγότερων επενδυτικών κινδύνων και την αναζήτηση επενδυτικών καταφυγίων. Με δεδομένη ωστόσο την σε αυξημένο βαθμό αγελαία συμπεριφορά στις αγορές, οι ρευστοποιήσεις αναμένεται να συνεχίσουν να συμπεριλαμβάνουν όλες τις επενδυτικές κατηγορίες, μετοχές, ομόλογα και εμπορεύματα, ανακηρύσσοντας τα μετρητά ως μοναδικό επενδυτικό καταφύγιο (cash is the king!).

Ωστόσο, τα δεδομένα στη χρονιά αναμένεται σύντομα να διαφοροποιηθούν διαμορφώνοντας συνθήκες για αυξημένες διακυμάνσεις και απρόβλεπτες εξελίξεις, με το σκηνικό να προσφέρει υψηλές συγκινήσεις σε όσους θα επιλέξουν να συμμετάσχουν στις χρηματιστηριακές αγορές. Με δεδομένο ότι το 2019 είναι εκλογικό έτος στη χώρα μας, οι εκπλήξεις που επιφυλάσσει το ελληνικό χρηματιστήριο θα είναι πιθανότατα ακόμη μεγαλύτερες από τα τις άλλες αγορές!

* Ο κ. Δημήτρης Τζάνας είναι Δ/ντης Επενδύσεων της Κύκλος ΑΧΕΠΕΥ.