Τα μετοχικά αμοιβαία κεφάλαια και η μέτρηση... κινδύνου

Κατά την περίοδο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, το Χρηματιστήριο Αθηνών κινήθηκε αντίθετα από την πορεία των διεθνών δεικτών, παρουσιάζοντας την μεγαλύτερη πτώση απ’ όλα τα χρηματιστήρια στον κόσμο, λόγω της πτώχευσης της ελληνικής οικονομίας αλλά και των χρόνιων διαρθρωτικών αδυναμιών.

Πιο συγκεκριμένα, για την περίοδο 31/1/2008-31/8/2016 όλοι οι διεθνείς δείκτες ανέκτησαν τις απώλειες της κρίσης και ξεπέρασαν τα ιστορικά τους υψηλά, σημειώνοντας μεγάλες αποδόσεις. Για παράδειγμα ο DAX την προαναφερθείσα  περίοδο  κέρδισε 54,59%, o Dow Jones Industrial Average 45,45%, ο NIKKEI 24,24%, και ο FTSE 100 15,33%.

Αντίθετα ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών την ίδια περίοδο είχε απώλειες 86,77% (Διάγραμμα 1) και ο FTSE/ATHEX Large Cap 93,25%.

Σκοπός του άρθρου αυτού είναι η μέτρηση του κινδύνου των ελληνικών μετοχικών Αμοιβαίων Κεφαλαίων την περίοδο 31/1/2008-31/8/2016, εξετάζοντας έμμεσα την ικανότητα πρόβλεψης των Ελλήνων διαχειριστών της πτώσης του χρηματιστηρίου (market timing).

Στον Πίνακα 1 παρουσιάζονται οι απλές αποδόσεις των τεσσάρων καλύτερων και των τεσσάρων χειρότερων μετοχικών Α/Κ εσωτερικού καθώς και των δεικτών αναφοράς τους.

Τα τέσσερα χειρότερα Α/Κ είναι το THETIS Ελληνικό Μετοχικό (-87,16%), το οποίο είχε τη χειρότερη απλή απόδοση και από τα συνολικά 23 μετοχικά Α/Κ που δραστηριοποιήθηκαν αλλά και από τον Γενικό Δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών (-86,77%). Ακολουθεί το ΔΗΛΟΣ (Blue Chips Μετοχικό Εσωτ.) (-85,30%), το EUROBANK Greek Equities Μετοχικό Εσωτερικού (-83,71%) και το EUROBANK LF Equity Greek Equities (-83,45%).

Αντίθετα τα τέσσερα καλύτερα είναι το ALPHA TRUST Hellenic Equity Fund (-61,71%), το ALPHA TRUST New Strategy Μετ. Εσ. (-61,80%), το Metlife Alico Μετοχικό Μεσαίας & Μικρής Κεφαλαιοποίησης (-64,81%) και το ALPHA Επιθετικής Στρατηγικής Ελληνικό Μετοχικό (-65,91%).

Ως εκ τούτου και παρά το γεγονός πως τα μετοχικά Α/Κ υποχρεούνται να επενδύουν το 65% του καθαρού ενεργητικού τους σε μετοχές εσωτερικού, πολλά από αυτά παρουσίασαν ικανοποιητική προβλεπτική ικανότητα στην πτώση του χρηματιστηρίου, περιορίζοντας τις απώλειες των μεριδιούχων τους.

Η κατάταξη των τεσσάρων καλύτερων και των τεσσάρων χειρότερων μετοχικών Αμοιβαίων Κεφαλαίων εσωτερικού με βάση την απλή απόδοση (31/1/2008 - 31/8/2016)

Μέτρηση των κινδύνων των μετοχικών Α/Κ εσωτερικού

Για τους σκοπούς της ανάλυσης χρησιμοποιήθηκαν μηνιαίες τιμές κλεισίματος για όλα τα μετοχικά Α/Κ που παρουσίασαν συνεχή δραστηριότητα στο διάστημα 31/1/2008 - 31/8/2016, όσο και για τον Γενικό Δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών και τον FTSE/ATHEX Large Cap.

Στη διεθνή βιβλιογραφία χρησιμοποιούνται συνήθως δύο μέτρα επικινδυνότητας των Α/Κ. Ο συνολικός κίνδυνος του Α/Κ που προσεγγίζεται από την τυπική απόκλιση των αποδόσεών του και ο συστηματικός του κίνδυνος ή συντελεστής beta.

Σημαντικό είναι να αναφέρουμε πως η επικινδυνότητα του Α/Κ εξαρτάται από τη διάρθρωση του χαρτοφυλακίου του, δηλαδή το ποσοστό και το είδος των μετοχών που περιλαμβάνει έναντι άλλων αξιογράφων χαμηλού κινδύνου.

Σύμφωνα με τη χρηματοοικονομική θεωρία, η τυπική απόκλιση και ο συστηματικός κίνδυνος αποτελούν δύο εναλλακτικούς τρόπους μέτρησης του κινδύνου των Α/Κ. Από την μία, η τυπική απόκλιση είναι το κατάλληλο μέτρο, όταν ο επενδυτής έχει επενδύσει σε περιορισμένα περιουσιακά στοιχεία, ενώ ο συστηματικός κίνδυνος είναι το κατάλληλο μέτρο κινδύνου των Α/Κ, όταν ο επενδυτής έχει επενδύσει σε όλα τα στοιχεία του χαρτοφυλακίου της αγοράς.

Σημειώνεται πως ο συντελεστής beta είναι μια κλίμακα κινδύνου, δηλαδή μέτρο ευαισθησίας των μεταβολών της καθαρής τιμής του μεριδίου των Α/Κ ως προς τις μεταβολές του Γενικού Δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών. Ένα Α/Κ με συντελεστή 0,5 είναι ένα μέτριο σε κίνδυνο - αμυντικό Α/Κ καθώς τείνει να μεταβάλλεται κατά μέσο όρο κατά 5% σε μια αντίστοιχη μεταβολή του δείκτη του χρηματιστηρίου κατά 10%, ενώ ένα Α/Κ με συντελεστή 1,5 είναι επιθετικό καθώς τείνει να μεταβάλλεται κατά μέσο όρο κατά 15% σε μια αντίστοιχη μεταβολή του δείκτη του χρηματιστηρίου.

Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται τα στοιχεία της μηνιαίας τυπικής απόκλισης, του συντελεστή beta και του συντελεστή προσδιορισμού R2 για όλα τα εξεταζόμενα μετοχικά Α/Κ εσωτερικού με αύξουσα σειρά στον συντελεστή beta.

Κατάταξη όλων των μετοχικών Αμοιβαίων Κεφαλαίων εσωτερικού με βάση τον συντελεστή beta (αύξουσα σειρά)

Το Α/Κ με τη μικρότερη μηνιαία τυπική απόκλιση είναι το ALPHA TRUST New Strategy Μετ. Εσ. με 7,18%, ενώ το Α/Κ με τη μεγαλύτερη είναι το ΠΕΙΡΑΙΩΣ Μετοχικό Εσωτερικού με 10,39%.

Δύο μετοχικά Α/Κ, το ΠΕΙΡΑΙΩΣ Μετοχικό Εσωτερικού με συντελεστή 10,39% και το EUROBANK Greek Equities Μετοχικό Εσωτερικού με 10,32% είχαν μεγαλύτερη μηνιαία τυπική απόκλιση από τον Γενικό Δείκτη, o οποίος είχε 10,31%, όχι όμως από τον FTSE/Athex Large Cap, ο οποίος είχε 11,61% την περίοδο 31-1-2008 έως 31-8-2016.

Τα μετοχικά Α/Κ με τον μικρότερο συντελεστή beta το διάστημα 31/1/2008 - 31/8/2016 είναι το ALPHA TRUST New Strategy Μετ. Εσ. (0,644), το THETIS Ελληνικό Μετοχικό (0,703) και το TRITON Αναπτυξιακό Μετοχών Εσωτερικού (0,721), ενώ τα Α/Κ με τον μεγαλύτερο συντελεστή beta είναι το ΠΕΙΡΑΙΩΣ Μετοχικό Εσωτερικού (0,991), το EUROBANK Greek Equities Μετοχικό Εσωτερικού (0,966) και το EUROBANK LF Εquity Greek Equities (0,964).

Τα Α/Κ ALPHA TRUST New Strategy Μετ. Εσ., THETIS Ελληνικό Μετοχικό, TRITON Αναπτυξιακό Μετοχών Εσωτερικού και ALPHA TRUST Hellenic Equity Fund έδειξαν καλή προβλεπτική ικανότητα στην πτώση, έχοντας μικρό beta και μικρή μηνιαία τυπική απόκλιση, δεδομένου του stock picking. Εξαίρεση αποτελεί το  THETIS Ελληνικό το οποίο  φαίνεται ότι προέβλεψε μεν την πτώση, αλλά  έκανε κακή επιλογή μετοχικών τίτλων.

Στον Πίνακα 2 επίσης παρουσιάζεται ο συντελεστής προσδιορισμού R2, ο οποίος είναι ένα στατιστικό μέτρο που λαμβάνει τιμές μεταξύ του 0 και του 1. Ο συντελεστής αυτός μετράει το ποσοστό των μεταβολών της καθαρής τιμής του μεριδίου του Α/Κ, το οποίο ερμηνεύεται από τις μεταβολές της χρηματιστηριακής αγοράς. Επίσης ο συντελεστής αυτός αποτελεί ένα μέτρο τέλειας διαφοροποίησης ενός χαρτοφυλακίου. Εάν ένα χαρτοφυλάκιο είναι τέλεια διαφοροποιημένο, σε σχέση με το χαρτοφυλάκιο της αγοράς, τότε το R2  είναι ίσο με 100%.

Το μετοχικό Α/Κ με τον μεγαλύτερο συντελεστή προσδιορισμού είναι το ΕΡΜΗΣ Δυναμικό Μετοχικό Εσωτερικού (97,08%) και αντίστοιχα το μετοχικό Α/Κ με τον μικρότερο είναι το MetlifeAlico Μετοχικό Μεσαίας & Μικρής Κεφαλαιοποίησης (83,11%).

Συμπεράσματα

Κατά την περίοδο της πιο ακραίας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η Ελληνική Χρηματιστηριακή αγορά κατέρρευσε. Ο γενικός δείκτης παρουσίασε απώλειες 86,77%  και ο FTSE/ATHEX Large Cap 93,25%. Αρκετά μετοχικά Α/Κ εσωτερικού προστάτευσαν τους μεριδιούχους τους, σημειώνοντας σημαντικά μικρότερες απώλειες από τους δείκτες αναφοράς τους.

Να σημειωθεί πως την αντίστοιχη περίοδο, μια συνηθισμένη επένδυση των χρημάτων για τους Έλληνες, οι τράπεζες απώλεσαν πάνω από 99% της αξίας τους!

*Ο Σόλων Ανδρονής είναι Επιστημονικός βοηθός Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού. Θερμές ευχαριστήριες στον καθηγητή Χρηματοοικονομικής του τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πειραιώς και Πρόεδρο και Ιδρυτή του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού κύριο Νικόλαο Φίλιππα για την καθοδήγησή του στην επιστημονική ανάλυση.

** Οι συντελεστές beta είναι στατιστικά σημαντικοί για όλα τα υπό εξέταση Α/Κ στην περίοδο 31/1/2008 - 31/8/2016.