Τραμπ και Fed: Εκανε τον λογιστή... καπετάνιο!

Μετά την κρίση του 2008, όπου η Fed, η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ, πιστώνεται με τη σωτηρία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, η θέση του προέδρου της ίσως είναι σημαντικότερη και από αυτή του προέδρου των ΗΠΑ.

Το ρίσκο της Fed να τυπώσει αλόγιστα χρήμα απέδωσε. Τα τελευταία δύο χρόνια, η παγκόσμια οικονομία βρέθηκε σε τροχιά πραγματικής ανάκαμψης. Η ανάπτυξη του ΑΕΠ επιταχύνεται (3,6% για το 2017, 3,7% για το 2018) χάρη στην αυξανόμενη ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες, βελτιώνοντας την κερδοφορία των εταιριών.

Έτσι, οι διευθύνοντες σύμβουλοι φαίνονται επιτέλους διατεθειμένοι να ξεχάσουν την οικονομική κρίση μετά από μια δεκαετία και να αυξήσουν τις πραγματικές επενδύσεις, αντί απλώς να παίρνουν τα κέρδη και να τα αναδιανέμουν στους μετόχους. Αυτό θα αυξήσει την αγοραστική δύναμη των εργαζομένων και θα δώσει νέα πνοή στην οικονομική ανάκαμψη. Ένα σενάριο που το 2010 φαινόταν ονειρικό, η επιστροφή στην καταναλωτική κανονικότητα, τώρα είναι πλέον μια ανάσα από το να πραγματοποιηθεί. Η μία προϋπόθεση; Οι κεντρικές τράπεζες να συνεχίσουν να στηρίζουν τις αγορές.

Και κάπου εκεί, έκανε την εμφάνισή του ο αφηνιασμένος και ανερμάτιστος ταύρος με την ξανθιά περούκα που έχει εκλεγεί να κατοικήσει στο Οβάλ Γραφείο. Πριν από δύο εβδομάδες, ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε την επιλογή του για τη θέση του προέδρου της Fed στο πρόσωπο του Τζέι Πάουελ.

Ο κ. Πάουελ, μέλος του ΔΣ της Fed από το 2011, δεν είναι οικονομολόγος αλλά δικηγόρος. Η κίνηση φαινομενικά είναι έξυπνη. Επιβεβαιώνει τη θέληση του Ντ. Τραμπ να μειώσει τις εποπτικές απαιτήσεις από τις τράπεζες, ενώ «κλείνει το μάτι» στις αγορές ότι θα υπάρχει συνέχεια της προηγούμενης πολιτικής, χωρίς όμως να αναστατώσει τους πιο συντηρητικούς στο κόμμα του.

Στην πραγματικότητα, όμως, η επιλογή του είναι εξαιρετικά κακή και επικίνδυνη και ίσως δεν αργήσουν οι αγορές να το καταλάβουν.

Το βασικότερο πρόβλημα είναι η πολιτικοποίηση της Fed. Όλοι οι πρόσφατοι προκάτοχοι του κ. Πάουελ (Γιέλεν, Μπερνάνκι, Γκρίνσπαν, Βόλκερ) υπηρέτησαν τόσο Δημοκρατικές όσο και Ρεπουμπλικανικές κυβερνήσεις. Η θέση ήταν αποτέλεσμα γνώσεων, όχι πολιτικών προτιμήσεων. Ο κ. Πάουελ θα είναι ο πρώτος μετά το 1979 χωρίς ντοκτορά Οικονομικών. Το Bloomberg τον κατατάσσει ως «μετριοπαθή», αφού θα βρει κανείς πολύ λίγες δηλώσεις του για την πορεία των επιτοκίων.

Είχε όμως άποψη; Είναι σαν να παίρνεις τον λογιστή του πλοίου, που ποτέ δεν εξέφρασε γνώμη για το βαπόρι, και να τον διορίζεις καπετάνιο, απλώς και μόνο γιατί θα κόψει τα έξοδα! Το πλοίο θα πλεύσει σε καλό καιρό, αλλά τι θα γίνει αν πιάσει φουρτούνα;

Επιλέγοντας με πολιτικά κριτήρια ένα δικηγόρο εκεί που είναι πραγματικά αναγκαία η αφρόκρεμα, στερεί από τη σημαντικότερη κεντρική τράπεζα του κόσμου τη δημιουργικότητα και τη ριζοσπαστικότητα που είναι απαραίτητη, ιδιαιτέρως σε περιόδους κρίσης. Κοιτάξτε τι χρειάστηκε να κάνουν οι προκάτοχοί του.

Ο Βόλκερ εκτόξευσε τα επιτόκια και γλίτωσε την οικονομία από ένα δεκαετή πληθωρισμό. Ο Γκρίνσπαν έδωσε στις αγορές ένα μόνιμο στήριγμα, παρά το γεγονός ότι αυτό δεν είναι στο καταστατικό της κεντρικής τράπεζας. Ο Μπερνάνκι, ειδικός στις κρίσεις, τύπωσε αρκετό χρήμα για να αναστήσει τον καπιταλισμό. Η Γιέλεν, επιλογή του για τη συνέχεια, εκπόνησε τη στρατηγική για να μειωθούν τα πελώρια στοιχεία ενεργητικού που μάζεψε η Fed μετά την κρίση.

Ίσως η λύση να βρίσκεται στην τοποθέτηση έμπειρων στελεχών να τον πλαισιώσουν στο Διοικητικό Συμβούλιο. Όμως αυτή τη στιγμή υπάρχουν 3-4 κενές θέσεις από τις 7. Ακόμα και αν όλες πληρωθούν στην ώρα τους από ικανούς ανθρώπους, θα χρειαστεί αρκετός χρόνος μέχρι το καινούριο ΔΣ να «βρει τα πατήματά του». Και αν η επιλογή αυτών των προσώπων γίνει με τα ίδια πολιτικά κριτήρια, τότε μήπως τα νέα στελέχη του ΔΣ θα ακολουθούν τις απομονωτικές τάσεις του προέδρου των ΗΠΑ; Θα καταφέρουν να μειώσουν τα στοιχεία ενεργητικού και την ίδια ώρα να απορρυθμίσουν τις τράπεζες, χωρίς να προκαλέσουν κρίση; Θα καταφέρουν να ανεβάσουν επιτόκια, χωρίς να εμποδίσουν την ανάπτυξη;

Μέχρι τώρα, η Fed έδινε χρόνο στις αγορές. Θα δώσουν οι αγορές χρόνο στη Fed; Και τι θα γίνει αν οι επενδυτές αμφισβητήσουν όχι μόνο την ικανότητα των στελεχών αλλά και την ταυτότητα της de facto παγκόσμιας κεντρικής τράπεζας;

Οι αγορές ακόμα δεν έχουν αντιδράσει, ένα ακόμα δείγμα ότι κινούνται με «noise trading» και αλγόριθμους, και ότι τα θεμελιώδη μεγέθη απλώς ακολουθούν. Τη θέση της βεβαιότητας όμως για την παγκόσμια μονεταριστική πολιτική θα πάρει η αβεβαιότητα. Τι θα γίνει όταν το «αργό χρήμα» αποφασίσει να τεστάρει τον Τζέι Πάουελ; Ακόμα χειρότερα, τι θα γίνει αν τα μεγάλα επενδυτικά κεφάλαια αποφασίσουν ότι πλησιάζει το τέλος της εποχής του «εύκολου χρήματος», αφού την ίδια ώρα η ΕΚΤ μειώνει τα επίπεδα ποσοτικής χαλάρωσης;

Προς το παρόν το καράβι πηγαίνει ευθεία, ο καιρός είναι καθαρός και καμία αναφορά σε παγόβουνα. Άλλωστε οι προηγούμενοι καπετάνιοι είχαν κάνει καλή δουλειά. Αλλά με τον λογιστή του πλοίου στο τιμόνι, δεν είμαι σίγουρος ότι μπορεί να πραγματοποιήσει ακόμα και απλές μανούβρες, πολύ περισσότερο να πιάσει λιμάνι.

Οι επενδυτές μπορούν να συνεχίσουν να λιάζονται στην πισίνα καθώς τα ρομπότ έχουν αναλάβει το trading. Όμως εκεί από τις ξαπλώστρες, καλό είναι με την άκρη του ματιού τους να εντοπίζουν πού υπάρχουν σωσίβια…

* Ο Γιώργος Λαγαρίας είναι οικονομικός αναλυτής και εργάζεται στο Λονδίνο.